27 punkt porządku dziennego:

Przedstawiona przez ministra środowiska ˝Informacja o gospodarowaniu wodami w Polsce w latach 2012-2013˝ (druk nr 2564) wraz ze stanowiskiem Komisji Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa (druk nr 2894).

Sekretarz Stanu w Ministerstwie Środowiska Stanisław Gawłowski:

    Pani Marszałek! Wysoka Izbo! W związku z art. 4 ust. 2 ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne minister właściwy do spraw gospodarki wodnej jest obowiązany do przedkładania Sejmowi Rzeczypospolitej Polskiej, co 2 lata, informacji o gospodarowaniu wodami w Polsce, dotyczącej: stanu zasobów wodnych państwa, stanu wykorzystania zasobów wodnych, realizowania planów gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy, współpracy międzynarodowej na wodach granicznych i realizacji umów w tym zakresie, utrzymywania wód powierzchniowych oraz urządzeń wodnych, prowadzenia inwestycji, stanu ochrony ludności i mienia przed powodzią lub suszą.

    Gospodarowanie wodami jest prowadzone z zachowaniem zasady racjonalnego i całościowego traktowania zasobów wód powierzchniowych i podziemnych, z uwzględnieniem ich ilości i jakości, przy uwzględnieniu zasady wspólnych interesów, i jest realizowane przez współpracę administracji publicznej, użytkowników wód oraz przedstawicieli lokalnych społeczności, tak aby uzyskać maksymalne korzyści. Ponadto gospodarowanie wodami jest prowadzone w taki sposób, aby działając w zgodzie z interesem publicznym, nie dopuszczać do wystąpienia możliwego do uniknięcia pogorszenia ekologicznych funkcji wód oraz pogorszenia stanu ekosystemów lądowych i terenów podmokłych bezpośrednio zależnych od wód.

    Łączne zasoby wód płynących w Polsce w roku 2012 wynosiły 49650 mln m³, z tego dopływy wód spoza granic Polski wynosiły 5994 mln m³, natomiast odpływy za granice Polski wynosiły 43656 mln m³. Ilość zasobów wód płynących w Polsce w roku hydrologicznym 2012 stanowiła 80,21% wartości średniej. Rok hydrologiczny 2012, zgodnie z przyjętą klasyfikacją zasobności w wodę, z całkowitym odpływem rzek równym 49,6 km³ zaliczony został do suchych. Zgodnie z przyjętą klasyfikacją zasobności w wodę rok hydrologiczny 2013 z całkowitym odpływem rzek równym 69,4 km³ zaliczony został do przeciętnych.

    Dostępne do zagospodarowania zasoby wód podziemnych dla obszaru całego kraju wynoszą, według stanu rozpoznania na dzień 31 grudnia 2013 r., 13,30 km³/na rok. Dostępne zasoby wód podziemnych stanowią ok. 41% odpływu podziemnego do rzek w obszarze dorzecza Wisły oraz 56% odpływu podziemnego do rzek w obszarach dorzecza Odry wraz z rzekami Pomorza Zachodniego.

    Wody powierzchniowe. W 2013 r. oceniono 1815 jednolitych części wód powierzchniowych monitorowanych w latach 2010-2012, w tym w pełnym zakresie 584 i niepełnym zakresie 1231 jednolitych części wód powierzchniowych oraz 10 zbiorników zaporowych niebędących odrębnymi częściami wód rzek, w odniesieniu do całkowitej liczby 4596 jednolitych części wód rzecznych w Polsce. Opracowane w powyższy sposób dane potencjału ekologicznego pozwoliły sklasyfikować 4594 jednolite części wód powierzchniowych rzecznych, w tym 2957 wyznaczonych jako naturalne i 1637 - jako sztuczne i silnie zmienione. Zdecydowana większość wskaźników wchodzących w skład elementów fizykochemicznych badanych na przestrzeni lat 2010-2012 nie przekraczała wartości granicznych określonych w rozporządzeniu dla klas I i II. Zrealizowane w latach 2010-2012 badania monitoringowe pozwoliły określić 375 jednolitych części wód powierzchniowych jeziornych, z których 27 zostało wyznaczonych przez zarządzającego wodami w Polsce jako silnie zmienione, a 348 jako naturalne.

    W 2012 r. w ramach monitoringu operacyjnego w 1039 punktach pomiarowych zostały wykonane przez głównego inspektora ochrony środowiska badania stanu chemicznego, którymi objęto wszystkie 161 jednolitych części wód podziemnych. W każdej próbce wód podziemnych wykonano oznaczenia ok. 40 wskaźników fizyko-chemicznych, a w części z nich - 151 punktach - pobrano próbki wody do oznaczenia wskaźników organicznych. Ogólna ocena stanu jednolitych części wód podziemnych, przeprowadzona na podstawie 5 testów klasyfikacyjnych, wykazała stan dobry w 145 przypadkach, a stan słaby - w 16 przypadkach. Wobec tego stan dobry wód podziemnych występuje w 77,12% punktów, a stan słaby - w przypadku 22,88% punktów. Należy zauważyć, że od 2012 r. obowiązują nowe, zweryfikowane granice obszarów szczególnie narażonych. Z 19 wcześniej istniejących obszarów powiększyło się 15, zmniejszyły się 2 obszary, zlikwidowano 2 obszary, powstały 32 nowe obszary, co daje ostateczną liczbę 48 obszarów szczególnie narażonych.

    W 2012 r. pobór wód wyniósł ponad 10 830 mln m³, z czego 84,4% stanowił pobór wód powierzchniowych, a 15,1% pobór wód podziemnych. Dodatkowo na cele produkcyjne wykorzystano również wody pochodzące z odwadniania zakładów górniczych oraz obiektów budowlanych. To jest niewielka ilość, chodzi o tylko 0,5%. Jeżeli chodzi o wielkości dotyczące poboru wód na potrzeby ludności i gospodarki, przeważa pobór wody na cele produkcyjne, który wynosi 71%. Pobór na cele eksploatacji sieci wodociągowej wynosi 19%, natomiast na nawadnianie w rolnictwie i leśnictwie wynosi 10%. Pobór wody na cele produkcyjne realizowany był w blisko 96,7% ujęć wód powierzchniowych, jedynie ok. 2,6% stanowi pobór wody z wód podziemnych. W odniesieniu do poboru wód na cele eksploatacji sieci wodociągowych 70,4% wody pobierano z ujęć podziemnych, natomiast 29,6% z ujęć wód powierzchniowych. W skali kraju największym poborem wód cechuje się centralna i północno-zachodnia jego część. Największym zapotrzebowaniem w odniesieniu do poboru wód cechuje się sektor energetyczny, na cele którego pobór wynosi 6977 mln m³ w skali kraju, co stanowi ponad 90% poboru wody.

    W latach 2012-2013 nie nastąpił znaczący przyrost pojemności zbiorników retencyjnych. Szacuje się, że łączna objętość zmagazynowanej wody w istniejących zbiornikach retencyjnych wynosi około 4000 mln m³, co stanowi ok. 6,5% objętości średniego rocznego odpływu z wielolecia. Z 6407 tys. ha zmelioryzowanych gruntów tylko 413 tys. ha jest wyposażonych w urządzenia umożliwiające nawadnianie. W 2012 r. nawodnienia prowadzono zaledwie na powierzchni 111 tys. ha. Pojemność użytkowa rolniczych zbiorników wodnych na koniec 2012 r. wynosiła 274 mln m³. Poprawiła się liczba urządzeń objętych utrzymaniem. Procent cieków naturalnych objętych utrzymaniem wzrósł z 38% w 2011 r. do 46% w 2012 r. W 2012 r. z 47% do 58% zwiększyła się również długość cieków uregulowanych.

    Śródlądowe drogi wodne w Polsce obejmują ogółem 3660 km rzek i kanałów. Według obowiązującej klasyfikacji długość dróg wodnych o znaczeniu regionalnym, czyli w klasach Ia-III, wynosi 3446 km, a o znaczeniu międzynarodowym, czyli w klasach IV-Vb, wynosi 214 km. Drogi wodne o znaczeniu międzynarodowym stanowią tylko 5,8% długości dróg wodnych, natomiast o znaczeniu regionalnym - 94,2%. Według danych Głównego Urzędu Statystycznego w 2012 r. produkcja energii elektrycznej z wody jako jednego z odnawialnych nośników energii wyniosła 2036 GWh, co wskazuje na to, że potencjalne zasoby techniczne wykorzystano w ok. 17%. Łączna liczba elektrowni wodnych w 2012 r. wynosiła 770, a w 2013 r. - 784. Ich instalowana moc wynosi odpowiednio 996 MW i 970 MW. Terytorium Polski podzielone jest na 10 obszarów dorzeczy. Chodzi o dorzecza Wisły, Odry, Dniestru, Dunaju, Jarftu, Łaby, Niemna, Pregoły, Świeżej i Ücker.

    Planowanie w gospodarowaniu wodami służy programowaniu i koordynowaniu działań mających na celu osiągnięcie bądź utrzymanie co najmniej dobrego stanu wód oraz ekosystemów zależnych od wody, poprawę stanu zasobów wodnych i możliwości korzystania z wód, redukcję ilości odprowadzanych do wód lub do ziemi substancji oraz poprawę ochrony przeciwpowodziowej. Jednym z głównych dokumentów planistycznych określonych przepisami ustawy Prawo wodne są plany gospodarowania wodami w dorzeczach. Plany gospodarowania wodami na obszarze dorzeczy oraz ich aktualizację sporządza się między innymi na podstawie opracowań dyrektorów regionalnych zarządów gospodarki wodnej dla poszczególnych regionów wodnych. Zgodnie z zapisami ustawy prezes Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej w ramach opracowania strategii morskiej dla Morza Bałtyckiego ma obowiązek sporządzania zestawu celów środowiskowych dla wód morskich, a następnie wyznaczania programów działań w oparciu o nie. W ramach współpracy międzynarodowej na wodach granicznych mamy podpisane odpowiednie umowy i współpracujemy z Republiką Federalną Niemiec, Republiką Czeską, Republiką Słowacką, Ukrainą, Republiką Białoruś, Republiką Litewską i Federacją Rosyjską.

    Utrzymanie wód polega na zachowaniu lub odtworzeniu stanu ich dna lub brzegów oraz na konserwacji lub remoncie istniejących budowli regulacyjnych w celu zapewnienia swobodnego spływu wód oraz lodów, a także właściwych warunków korzystania z wody. Utrzymanie urządzeń wodnych należy do obowiązków ich właścicieli, a więc w przypadku urządzeń stanowiących własność Skarbu Państwa środki na ten cel powinny być przeznaczone z budżetu państwa. Obecnie administratorami wód i urządzeń wodnych stanowiących własność Skarbu Państwa są regionalne zarządy gospodarki wodnej, parki narodowe, wojewódzkie zarządy melioracji i urządzeń wodnych, a także urzędy morskie.

    Wśród obiektów hydrotechnicznych stale piętrzących wodę poddanych ocenie stanu technicznego i bezpieczeństwa w 2012 r. 65 zagrażało lub mogło zagrażać bezpieczeństwu, co stanowiło 2% kontrolowanych obiektów. W porównaniu z rokiem 2010 odnotowuje się postęp w zakresie poprawy stanu technicznego i bezpieczeństwa hydrotechnicznego tychże obiektów. W 2010 r. było to 3% wszystkich kontrolowanych obiektów.

    W przypadku budowli będących własnością Skarbu Państwa, zaliczonych na podstawie przepisów ustawy Prawo budowlane do I lub II klasy, okresowe badania wykonuje Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej, a właściwie działająca w ramach tego instytutu państwowa służba kontroli zapór. Tak jak powiedziałem, ocena dokonywana przez tę służbę dotyczy obiektów, których właścicielem jest Skarb Państwa.

    Wydatki inwestycyjne na gospodarkę wodną w 2012 r. według Głównego Urzędu Statystycznego wyniosły blisko 2788 mln zł. Udział tych wydatków w PKB to 0,17%. Najwięcej środków wydatkowano na ujęcie i doprowadzanie wody - 1119 mln, na budowę i modernizację stacji uzdatniania - 374 mln, na budowę zbiorników wodnych - 394 mln zł, na regulację i zabudowę rzek i potoków - 265 mln oraz na obwałowania przeciwpowodziowe - 564 mln zł.

    W 2011 r. rozpoczęto również czwartą aktualizację ˝Krajowego programu oczyszczania ścieków komunalnych˝. Obecnie przeprowadzane zmiany prawne dotyczą konieczności weryfikacji obszarów i granic aglomeracji. Proces ten w swojej pierwszej fazie przewiduje przedstawienie przez wójtów właściwym sejmikom województw zweryfikowanych propozycji aglomeracji do końca lipca 2014 r. Dotyczy to aglomeracji, które nie zostały jeszcze wyznaczone lub w przypadku których zachodzi konieczność dostosowania wyznaczonych obszarów do nowych przepisów.

    W latach 2012-2013 na obszarze kraju nie doszło do wystąpienia znaczącej powodzi. W tym czasie realizujemy projekt, który nazywa się ˝Informatyczny system osłony kraju przed nadzwyczajnymi zagrożeniami˝, ISOK. Projekt ISOK jest realizowany w konsorcjum z udziałem Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej, Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej, Głównego Urzędu Geodezji i Kartografii, Rządowego Centrum Bezpieczeństwa oraz Instytutu Łączności.

    W podsumowaniu chciałbym zaznaczyć, iż podstawowym zadaniem gospodarki wodnej jest optymalne wykorzystanie dostępnych zasobów wodnych w celu zaspokojenia potrzeb wodnych ludności, rolnictwa i przemysłu, zapewnienie bezpieczeństwa i ochrony przed powodzią oraz skutkami suszy, przy jednoczesnym uwzględnieniu potrzeb ochrony środowiska. Gospodarowanie wodami musi być prowadzone z zachowaniem zasady racjonalnego i całościowego traktowania zasobów wód powierzchniowych i podziemnych, z uwzględnieniem ich ilości i jakości, przy uwzględnieniu zasady wspólnych interesów.

    Jednym z podstawowych instrumentów zarządzania zasobami wodnymi jest planowanie w gospodarowaniu wodami, które służy programowaniu i koordynowaniu działań mających na celu osiągnięcie lub utrzymanie co najmniej dobrego stanu ekologicznego wód, poprawę stanu zasobów wodnych i możliwości korzystania z wód, redukcję ilości substancji odprowadzanych do wód lub do ziemi, mogących negatywnie oddziaływać na wody oraz poprawę stanu ochrony przeciwpowodziowej.

    Obszerne informacje zostały odpowiednio wcześniej przekazane Wysokiej Izbie na piśmie. Ja pozwoliłem sobie przedłożyć tylko ich telegraficzny skrót. Dziękuję bardzo. (Oklaski)