18 punkt porządku dziennego:

Pierwsze czytanie poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy o wdrożeniu niektórych przepisów Unii Europejskiej w zakresie równego traktowania oraz niektórych innych ustaw (druk nr 1051).

Poseł Piotr Paweł Bauć:

    Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Mam zaszczyt przedstawić uzasadnienie projektu ustawy o zmianie ustawy o wdrożeniu niektórych przepisów Unii Europejskiej w zakresie równego traktowania oraz niektórych innych ustaw.

    Projekt ten ma na celu poprawienie w pewien sposób ustawy z dnia 3 grudnia 2010 r. o wdrożeniu niektórych przepisów Unii Europejskiej w zakresie równego traktowania zgodnie z duchem...

    (Poseł Krystyna Pawłowicz: Z duchem czasu. O, widzi pan.)

    Pani profesor, czyta pani w moich myślach. Ja za to panią kocham, pani profesor.

    (Poseł Krystyna Pawłowicz: O, dzięki, naprawdę.)

    Ale również w duchu takiego myślenia o tym, że nieraz w szybko uchwalanych ustawach, szczególnie jeżeli goni czas wyznaczony przez Unię Europejską, a tak było właśnie przy ustawie z dnia 3 grudnia, nie zawsze wszystko jest do końca przemyślane i dlatego niektóre uregulowania nie są doprecyzowane albo też trudno powiedzieć, że są wystarczające.

    Mamy tu również na względzie opinię, jaką pełnomocniczka rządu do spraw równego traktowania w swoim wystąpieniu 28 maja 2012 r. wyraziła. Rzecznik podniosła w swoim wystąpieniu, że: ˝Wydaje się, że ustawa o równym traktowaniu nie reguluje w sposób całościowy omawianej kwestii, a stanowi jedynie uzupełnienie regulacji już obowiązujących na podstawie innych aktów prawnych˝. Jest tu też kwestia podpisanych przez Polskę zobowiązań związanych z mechanizmem powszechnego przeglądu okresowego dokumentów. Tu chodzi o 21. sesję Rady Praw Człowieka ONZ.

    Celem tej ustawy jest oczywiście głównie wdrożenie przepisów Unii Europejskiej w zakresie równego traktowania. Chodzi tu o implementację przepisów unijnych dyrektyw antydyskryminacyjnych, których niepełne wdrożenie zarzucała Polsce Komisja Unii Europejskiej. Już na etapie konsultacji społecznych w sprawie projektu tej ustawy organizacje pozarządowe działające na rzecz praw człowieka i przeciwdziałania dyskryminacji podkreślały jednak, że przedmiotowa regulacja nie wzmocni w sposób wystarczający przestrzegania zasad równego traktowania, nie w pełni wdroży antydyskryminacyjne dyrektywy Unii Europejskiej. Postulowano rozszerzenie zakresu ustawy w stosunku do zakresu poszczególnych implementowanych dyrektyw oraz zmniejszenie zakresu wyłączeń stosowania ustawy, które zostały w niej obszernie określone.

    Zastrzeżenia organizacji dotyczyły także zbyt wąskiego zakresu podmiotowego ustawy. W szczególności zastrzeżenia odnosiły się do zamkniętego katalogu przesłanek. W związku z tym pojawiające się nowe sytuacje społeczne - przede wszystkim chodzi o sytuacje związane z komunikacją, z oglądem świata, z prezentowaniem tego świata, interpretowaniem - nowe sytuacje, które się zdarzają, nie mogłyby być przez tę ustawę już ujęte, ponieważ zamknęła swój katalog. Dlatego projektodawcy ten katalog przesłanek, które są prawnie chronione, chcą rozszerzyć, odwołując się do art. 32 konstytucji Rzeczypospolitej, zgodnie z którym nikt nie może być dyskryminowany z jakichkolwiek przyczyn. Tak jak mówię, dynamicznie świat...

    Pani profesor też i pani posłanka Wróbel też wtórują....

    (Poseł Krystyna Pawłowicz: Poseł, poseł.)

    Dobrze, pani profesor, poseł.

    ...wtórują, że dynamicznie świat się zmienia. Zamykanie katalogu tych przesłanek, myślę, nie jest więc dobrym rozwiązaniem. Dlatego w tym projekcie zmian wprowadziliśmy zapis, który daje nam otwarty zbiór. A więc jesteśmy bardziej otwarci.

    Również jest kwestia taka, że ta ustawa w sposób trochę nieuzasadniony, przynajmniej nie wiemy dlaczego, różne sfery aktywności człowieka dzieli w ten sposób, że przesłanki dyskryminacji, które z reguły są wymieniane dość licznie - podam je: w szczególności ze względu na płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę, religię, narodowość, przekonania polityczne, przynależność związkową, pochodzenie etniczne, wyznanie, orientację seksualną, a więc dość duża jest grupa zacytowanych przeze mnie przesłanek - jakoś rozdziela, to znaczy w jednych sferach aktywności życia wymienia tylko na przykład: ze względu na płeć, w innych: płeć, niepełnosprawność i orientację seksualną, w innych znowu: przekonania polityczne, rasę i religię. A zatem postanowiliśmy, żeby jednak potraktować jako ontologiczną całość życie społeczne, które mamy, i uznać, że osoba, która może doznawać takich dyskryminacji właśnie ze względu na pewne przesłanki, w każdej z tych sfer może tego doznawać. Nie widzimy więc przesłanek, żeby przypisywać na przykład do sfery pracy - innych, do sfery edukacji - innych, na przykład do sfery zdrowia - innych.

    Dodatkowo w tej ustawie wprowadzono takie pojęcie jak ˝tożsamość płciowa˝ - w uzasadnieniu jest zdefiniowane - oraz pojęcie ˝ekspresja płciowa˝. Te pojęcia określają pewne sytuacje społeczne, które już zachodzą od wielu dziesiątek lat, a ostatnio potrafimy wyraźniej językowo to ująć i wskazać, dlatego sądzimy, że należy to także wprowadzić do tego katalogu. Chodzi tu również o pewne kwestie definicyjne, które zaproponowaliśmy, ale oczywiście można nad tym dyskutować. To jest coś, co jakby poszerza w tej ustawie zbiór przesłanek, które mogą stanowić podstawę do dyskryminacji.

    W pewien sposób też chcieliśmy zmienić podejście do zadośćuczynień. Mianowicie w art. 13 obowiązującej ustawy mówimy tylko o odszkodowaniu, ale wiemy, że osoba, która została poddana tego typu szykanom, poza odszkodowaniem powinna mieć też prawo do zadośćuczynienia, i to również wprowadzamy do tej ustawy. Chcemy także, aby przejść do zasady ogólnej dotyczącej terminu przedawnienia - zamiast, tak jak jest w ustawie, trzech lat chcemy wprowadzenia pięcioletniego zwyczajowego terminu.

    Dodatkowo jeszcze stosujemy pewien zabieg, który ma rozszerzyć sferę oświaty, kształcenia. Mówimy, że byłyby to usługi edukacyjne, w tym oświata i szkolnictwo wyższe, gdyż idąc za dynamicznie rozwijającą się rzeczywistością i całożyciowym uczeniem się, należałoby mówić o usługach edukacyjnych, bo osoby w wieku średnim lub w okresie jasnej, przychylnej, zdrowej starości nadal uczestniczą w edukacji. Wiemy, że można też dyskryminować ze względu na wiek. Chcemy, żeby też móc ująć to, że w sytuacjach edukacyjnych, a więc nie tylko związanych z oświatą czysto formalną czy szkolnictwem wyższym, widzielibyśmy możliwość niestety nieraz właśnie dyskryminacyjnych działań.

    Ponieważ jest już dość późno, a większość z nas umie czytać ze zrozumieniem sensu, nie będę przytaczał całości uzasadnienia. Uważamy, że ta ustawa w pewien sposób poprawia dotychczasową ustawę z 3 grudnia 2010 r., pozwala większej grupie osób domagać się swoich praw, które w przyszłości mogą być naruszane. Dzięki temu zbliżamy się bardziej do demokratycznego kraju. Zwracam się w związku z tym do Wysokiej Izby z prośbą o dalsze procedowanie nad tym projektem ustawy. Dziękuję bardzo. (Oklaski)