23 punkt porządku dziennego:

Sprawozdanie Komisji Kultury i Środków Przekazu o komisyjnym projekcie uchwały w sprawie uczczenia 70. rocznicy powstania Rady Pomocy Żydom ˝Żegota˝ (druki nr 907 i 912).

Poseł Dariusz Joński:

    Panie Marszałku! Wysoka Izbo! W imieniu klubu Sojuszu Lewicy Demokratycznej wyrażam poparcie dla uchwały w sprawie uczczenia 70. rocznicy powstania Rady Pomocy Żydom ˝Żegota˝. Rada Pomocy Żydom ˝Żegota˝ to konspiracyjny kryptonim polskiej organizacji podziemnej działającej w latach 1942-1945. Działająca do początku 1945 r., Żegota, tak jak mówili moi przedmówcy, choć warto raz jeszcze to podkreślić, była jedyną w okupowanej przez nazistów Europie instytucją państwową ratującą Żydów od zagłady. Zadaniem Żegoty było organizowanie pomocy dla Żydów w gettach oraz poza nimi. W czasie wojny Żegota była jedyną podziemną organizacją, która była prowadzona zarówno przez Żydów, jak i nie-Żydów z wielu środowisk politycznych. Jako jedyna zdołała też pomimo aresztowania niektórych jej członków utrzymać działalność przez długi czas i pomagać Żydom na wiele sposobów.

    Żegota została założona 4 grudnia 1942 r. jako kontynuacja założonego we wrześniu tego samego roku przez Zofię Kossak-Szczucką i Wandę Krahelską-Filipowicz Tymczasowego Komitetu Pomocy Żydom. Członkami Żegoty byli ludzie reprezentujący różne poglądy społeczne i polityczne, choć warto wspomnieć, że pierwszym jej przewodniczącym został polityk Polskiej Partii Socjalistycznej Julian Grobelny. W marcu 1943 r. powołano Referat Żydowski w Departamencie Spraw Wewnętrznych Delegatury Rządu na Kraj. W referacie tym zastępcą szefa został Władysław Bartoszewski. Do zadań tej komórki należało między innymi przekazywanie Radzie Pomocy Żydom funduszy na akcję pomocy i przesyłanie raportów dla rządu w Londynie. W piśmie do delegata rządu na kraj z 29 grudnia 1942 r. tak określono cele powołanej organizacji: ˝Zadaniem Rady jest niesienie pomocy Żydom jako ofiarom eksterminacyjnej akcji okupanta, a to pomocy w kierunku ratowania ich od śmierci, ich legalizacji, przydzielania im pomieszczeń, udzielania zasiłków materialnych względnie, gdzie to wskazane, wyszukiwanie zajęć zarobkowych jako podstawę egzystencji, zawiadywanie funduszami i ich rozprowadzanie - słowem, działalność, która pośrednio lub bezpośrednio wchodzić może w zakres pomocy. Była to działalność w skrajnie trudnych warunkach, od jesieni 1941 r. za pomoc ukrywającym się Żydom groziła kara śmierci, dlatego znalezienie schronienia dla nich nie było łatwe. ˝Żegota˝ udzieliła wsparcia materialnego ok. 4 tys. osób. ˝Żegota˝ we współpracy ze wspólnotami zakonnymi zaopatrywała Żydów w metryki chrztu, które pomagały im ocaleć - wydano Żydom ok. 60 tys. fałszywych dokumentów. Szukała mieszkań i kryjówek dla uciekinierów z gett, w miarę możliwości starała się również zapewnić im opiekę medyczną.

    Dzięki wysiłkom Ireny Sendlerowej i jej referatu opieką udało się objąć 2,5 tys. żydowskich dzieci wyprowadzonych z warszawskiego getta.

    Swoją działalność ˝Żegota˝ prowadziła dzięki pieniądzom otrzymywanym od Rządu RP na Uchodźstwie oraz funduszom zebranym wśród społeczeństwa polskiego i żydowskiego w kraju i za granicą.

    Członkowie ˝Żegoty˝ zostali upamiętnieni w Izraelu zasadzeniem drzewka w Alei Sprawiedliwych w instytucie Yad Vashem.

    Jeszcze raz z tego miejsca chcę w imieniu klubu Sojuszu Lewicy Demokratycznej w pełni poprzeć projekt uchwały w treści zaproponowanej przez Komisję Kultury i Środków Przekazu. Dziękuję bardzo. (Oklaski)