4 punkt porządku dziennego:

Sprawozdanie Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka o rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy o prokuraturze, ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz ustawy o Sądzie Najwyższym (druki nr 1502 i 2032).

Poseł Sprawozdawca Czesław Gluza:

    Szanowny Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Panie Ministrze! Szanowni Państwo! Mam zaszczyt przedstawić sprawozdanie Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka o rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy o prokuraturze, ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz ustawy o Sądzie Najwyższym (druki nr 1502 i 2032).

    Prace nad przedmiotowym projektem przebiegały w sposób następujący. 18 czerwca 2013 r. projekt wpłynął do Sejmu, 26 czerwca 2013 r. został skierowany do pierwszego czytania do Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka, 28 sierpnia ub. r. odbyło się pierwsze czytanie w komisji, powołanie podkomisji nadzwyczajnej, potem była praca, podczas której przeprowadzona została dyskusja na temat zawartych w projekcie rozwiązań i w rezultacie podkomisja nadzwyczajna 4 grudnia przyjęła sprawozdanie. Komisja Sprawiedliwości i Praw Człowieka zaś po przeprowadzeniu pierwszego czytania, rozpatrzeniu tego projektu ustawy na posiedzeniach w dniach 28 sierpnia 2013 r. oraz 8 stycznia 2014 r., wnosi o uchwalenie przez Wysoki Sejm załączonego projektu ustawy.

    Proszę państwa, w toku rozpatrywania tego projektu podczas posiedzenia podkomisji były podnoszone wątpliwości co do przedłożonego projektu rządowego, dotyczące mianowicie tego, iż wprowadzono w nim nowy rodzaj ryzyka ubezpieczeniowego. Chodzi o nieobecność prokuratora lub sędziego w pracy z powodu choroby powstałej w związku ze szczególnymi właściwościami lub warunkami wykonywania czynności prokuratora czy też sędziego. To budziło poważne wątpliwości merytoryczne, projektodawcy nie zdefiniowali bowiem pojęcia ˝choroba powstała w związku ze szczególnymi właściwościami lub warunkami wykonywania czynności prokuratora czy też sędziego˝. Nie było również jasne, kto miałby na ten temat się wypowiadać - czy lekarz powszechnej służby zdrowia, czy też lekarz orzecznik ZUS. W konsekwencji tych wątpliwości podkomisja nadzwyczajna wystąpiła do ministra sprawiedliwości o przedstawienie poprawki do projektu ustawy. Poprawka ta została przedstawiona przez ministra sprawiedliwości na posiedzeniu podkomisji nadzwyczajnej i przyjęta w dniu 4 grudnia 2013 r. Istota tej poprawki sprowadzała się do sprecyzowania tego, co zostało wcześniej zawarte w pkt 3, a po poprawce w ostatecznym brzmieniu ustawy zostało ujęte w art. 1, gdzie po ust. 2 dodano ust. 2a w brzmieniu, które państwu przedłożono w ostatecznym projekcie, również ust. 1c. W sposób analogiczny postąpiono w wypadku sędziów sądów powszechnych i sędziów Sądu Najwyższego.

    Zasadniczym celem projektowanej ustawy jest zrównanie sytuacji prawnej wszystkich osób świadczących pracę i pełniących służbę w zakresie wynagrodzenia czy też uposażenia przysługującego w okresie nieobecności spowodowanej chorobą. Analogiczne rozwiązania Rada Ministrów przyjęła w dniu 23 października 2012 r. w założeniach do projektu zmian ustaw dotyczących funkcjonariuszy tzw. służb mundurowych. W uzasadnieniu przedłożenia rządowego, co istotne, wskazano, że projekt zrównania zasad wynagradzania sędziów (prokuratorów) za czas nieobecności w pracy spowodowanej chorobą z zasadami mającymi zastosowanie do innych grup zawodowych przy zachowaniu reguły, że jest to nadal wynagrodzenie, a nie świadczenie z ubezpieczenia społecznego, nie jest sprzeczny z konstytucyjnymi gwarancjami zapisanymi w art. 178 ust. 2 ustawy zasadniczej. Mówię o tym nie bez przyczyny, ponieważ w trakcie konsultacji społecznych taki zarzut się pojawił.

    Projekt podobnie jak wskazany wyżej projekt założeń przyjętych przez Radę Ministrów wprowadza zasadę, że wynagrodzenie przysługujące sędziom i prokuratorom przebywającym na zwolnieniu lekarskim ulega obniżeniu o 20% za czas przebywania na tym zwolnieniu, określa okoliczności, w których nie będzie następowało zmniejszenie wynagrodzenia w związku z przebywaniem na zwolnieniu lekarskim i zostanie zachowane prawo do 100% wynagrodzenia, wskazuje, co istotne, sposób dokumentowania nieobecności w pracy z powodu choroby lub niemożności wykonywania pracy z innych przyczyn. Te przyczyny są skatalogowane w projekcie ustawy.

    W ustawie Prawo o ustroju sądów powszechnych proponuje się zmianę treści art. 94 § 1, który obecnie gwarantuje sędziom w przypadku nieobecności w pracy spowodowanej chorobą prawo do wynagrodzenia w pełnej wysokości. Analogiczne rozwiązanie proponuje się w wypadku prokuratorów w zmienionym art. 51 ust. 1 ustawy o prokuraturze oraz sędziów Sądu Najwyższego w zmienionym art. 45 § 5 ustawy o Sądzie Najwyższym. Skutki prawne wskazanych wyżej zmian obejmują także sędziów sądów wojskowych, sędziów wojewódzkich sądów administracyjnych i sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego, a ponadto asesorów prokuratury z uwagi na odesłania zawarte w tych ustawach, które dotyczą wymienionych grup zawodowych.

    Mając na uwadze ochronę praw nabytych, w projekcie ustawy przewidziano, że osoby, które w dniu wejścia w życie ustawy są nieobecne w pracy z powodu choroby, zachowają prawo do wynagrodzenia w dotychczasowej wysokości do dnia oznaczonego w zaświadczeniu o niezdolności do pracy z powodu choroby, jednak nie dłużej niż przez 30 dni od dnia wejścia w życie ustawy. To również było przedmiotem pewnych kontrowersji, ten okres 30 dni, jednakże jest to rozwiązanie analogiczne do przyjętego w przypadku funkcjonariuszy tzw. służb mundurowych.

    Ustawa zgodnie z procedurami i z ustawą o działalności lobbingowej w procesie stanowienia prawa została opublikowana w Biuletynie Informacji Publicznej Rządowego Centrum Legislacji. Żaden podmiot nie zgłosił zainteresowania pracami nad projektem w trybie wymienionej ustawy.

    Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Jak już wspomniałem, regulacja oddziałuje na sędziów sądów powszechnych, Sądu Najwyższego, wojewódzkich sądów administracyjnych, Naczelnego Sądu Administracyjnego, sądów wojskowych oraz prokuratorów i asesorów prokuratury.

    W sprawie projektu ustawy zostały przeprowadzone szerokie konsultacje społeczne. Tylko skrótowo powiem, że otrzymane w ramach konsultacji społecznych opinie zawierają negatywne stanowisko środowiska wobec projektowanych zmian. Główne zarzuty, które formułuje środowisko, dotyczą, o czym już wspominałem, naruszenia art. 178 konstytucji. Podnosiło to przede wszystkim Stowarzyszenie Sędziów Polskich ˝Iustitia˝, a także prezesi sądów apelacyjnych. Ten artykuł mówi o tym, że sędziom zapewnia się wynagrodzenie odpowiadające godności urzędu oraz zakresowi ich obowiązków, co gwarantuje niezawisłość poprzez stabilność statusu materialnego osób sprawujących funkcję orzeczniczą. Ta stabilność jest zachowywana tak w trakcie wykonywania czynności, jak i w czasie nieobecności z powodu choroby. Ponadto opiniujący zarzucili projektowanym zmianom sprzeczność z prawem międzynarodowym.

    Odnosząc się do wyżej wymienionych zarzutów, należy wskazać wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 12 grudnia 2012 r., w którym Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że postanowienia konstytucyjne dotyczące wynagrodzeń sędziów (gwarantujące wynagrodzenie ˝odpowiadające godności urzędu˝) nie ustanawiają ich osobistych uprawnień (˝przywilejów˝), a więc art. 178 ust. 2 konstytucji nie jest zdaniem Trybunału Konstytucyjnego źródłem praw podmiotowych sędziów. Podobne stanowisko zajął również trybunał w stosunku do zarzutów o niezgodności z prawem międzynarodowym.

    Była tu wcześniej dyskusja na temat oszczędności finansowych. Te oszczędności oczywiście zostały oszacowane, a także ich wpływ na sektor finansów publicznych. Według danych ZUS liczba dni absencji chorobowej ogółem sędziów i prokuratorów w 2011 r. wyniosła 210 tys. To oczywiście jest okoliczność, można powiedzieć, losowa, bo jeden rok może być lepszy, drugi gorszy, ale takie są liczby.

    Co z ewentualnie poczynionymi oszczędnościami. W przypadku sędziów z uwagi na brak nagród i premii w strukturze wynagrodzenia sędziego dyrektor sądu na wniosek prezesa sądu będzie uprawniony do wykorzystania tych środków w ramach funduszu wynagrodzeń. Również z uwagi na brak nagród i premii w strukturze wynagrodzeń prokuratora środki te będą przeznaczone na funkcjonowanie prokuratur, natomiast w przypadku sędziego sądu wojskowego na nagrody uznaniowe.

    Jeśli chodzi o źródła finansowania, nie wystąpią koszty związane z wejściem w życie projektowanej ustawy. Projekt nie jest sprzeczny z prawem Unii Europejskiej.

    Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Panie Ministrze! Podsumowując, podstawowym założeniem projektu ustawy jest obniżenie wynagrodzenia przysługującego z tytułu niezdolności do pracy z powodu choroby do poziomu 80%. Oznacza to przyjęcie zasad analogicznych do tych, jakie funkcjonują w systemie ubezpieczenia powszechnego. Wydaje się, że specyfika zawodu prokuratora i sędziego nie uzasadnia ustalania wysokości świadczeń chorobowych na poziomie podwyższonym (100% podstawy wymiaru) w każdym przypadku niezdolności do pracy z powodu choroby, a stosowne gwarancje są zachowane w wymienionych przypadkach, kiedy to wynagrodzenie jest 100-procentowe. W związku z powyższym należy uznać, że proponowana regulacja jest zgodna z powszechnymi regułami systemu zabezpieczenia społecznego, nad którym, jak państwo wiedzą, toczą się szerokie prace na kolejnych już etapach.

    Konkludując, Komisja Sprawiedliwości i Praw Człowieka po przeprowadzeniu pierwszego czytania i rozpatrzeniu tego projektu ustawy na posiedzeniach w dniach 28 sierpnia 2013 r. i 8 stycznia 2014 r. wnosi o uchwalenie przez Wysoki Sejm załączonego projektu ustawy. Dziękuję za uwagę. (Oklaski)