10 punkt porządku dziennego:

Pierwsze czytanie poselskiego projektu ustawy o umorzeniu należności powstałych z tytułu niezapłaconych składek na ubezpieczenia społeczne osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą (druk nr 382).

Poseł Izabela Katarzyna Mrzygłocka:

    Panie Marszałku! Panie Ministrze! Wysoka Izbo! Mam zaszczyt zabrać głos w imieniu grupy posłów Klubu Parlamentarnego Platforma Obywatelska oraz przedstawić poselski projekt ustawy o umorzeniu należności powstałych z tytułu niezapłaconych składek na ubezpieczenia społeczne osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą. Projekt zawarty jest w druku sejmowym nr 382.

    Na wstępie pragnę zaznaczyć, że niniejsza poselska inicjatywa jest spełnieniem przedwyborczej obietnicy prezesa Rady Ministrów Donalda Tuska oraz posłów Klubu Parlamentarnego Platforma Obywatelska. Pod koniec VI kadencji Sejmu RP zobowiązaliśmy się podjąć działania mające na celu uregulowanie sprawy abolicji nieopłaconych składek na ubezpieczenie społeczne za okres od stycznia 1999 r. do lutego 2009 r.

    Projektowana ustawa jest reakcją na sytuację wielu osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą, które posiadają zobowiązania wobec Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z tytułu nieopłaconych składek na własne ubezpieczenie społeczne w okresie od dnia 1 stycznia 1999 r. do dnia 28 lutego 2009 r. Mowa tu m.in. o osobach fizycznych wykonujących pracę nakładczą, które skorzystały z przysługującego im wówczas prawa wyboru tytułu ubezpieczenia niezależnie od kwoty dochodu osiąganego z pracy nakładczej. Przedsiębiorcy ze względu na tzw. zbieg tytułów do ubezpieczeń jako tytuł do ubezpieczenia często wybierali pracę nakładczą.

    Od 1 marca 2009 r. przepisy w zakresie zbiegu tytułów do ubezpieczeń zostały znowelizowane. Zakład Ubezpieczeń Społecznych w wyniku zmiany interpretacji przepisów umożliwiających przedsiębiorcom określanie tytułu ubezpieczenia rozpoczął naliczanie składek na ubezpieczenia społeczne w wysokości należnej od działalności gospodarczej.

    Należy podkreślić, że zgodnie z ustawą o systemie ubezpieczeń społecznych Zakład Ubezpieczeń Społecznych miał prawo do egzekwowania należności z tytułu nieopłacanych składek przez okres 10 lat, a od stycznia 2012 r. może je egzekwować przez okres 5 lat. Wśród przedsiębiorców mających duże zaległości w opłacaniu składek znajdują się także osoby, które zawiesiły pozarolniczą działalność gospodarczą przed 2008 r. Takiej możliwości wówczas przedsiębiorcy ustawowo nie posiadali.

    Istotne jest, że możliwość zgłaszania zawieszenia działalności gospodarczej umożliwiły dopiero późniejsze przepisy o swobodzie działalności gospodarczej z dnia 10 lipca 2008 r. Ustalanie faktycznego okresu prowadzenia działalności gospodarczej przed 2008 r. bazowało często na weryfikacji dokumentów związanych z tą działalnością, a składanych w innych urzędach. Procedura tego typu kontroli budziła wiele sporów, sprawy w sądach przeciągały się ze względu na utrudniony dostęp do dokumentów, a długość trwania postępowań miała bezpośredni wpływ na wysokość odsetek. Z tego tytułu narosły również zadłużenia tych przedsiębiorców wobec zakładu.

    Ustawa opiera się na mechanizmie umorzeniowym. Osoby podlegające w okresie od stycznia 1999 r. do dnia 28 lutego 2009 r. obowiązkowemu własnemu ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowemu oraz wypadkowemu z tytułu pozarolniczej działalności gospodarczej będą musiały wystąpić z wnioskiem o umorzenie nieopłaconych składek na te ubezpieczenia oraz wszelkich należnych od nich odsetek za zwłokę, kosztów upomnienia oraz innych opłat, także kosztów egzekucyjnych. Ustawa przewiduje, że muszą to uczynić w terminie 12 miesięcy od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy. Za wydanie decyzji o umorzeniu należności bądź odmowie umorzenia odpowiedzialny jest Zakład Ubezpieczeń Społecznych.

    Poselski projekt określa również warunki, które musi spełniać osoba, aby podlegać abolicji. Konieczne jest opłacenie wszystkich niepodlegających umorzeniu składek na ubezpieczenie społeczne, zdrowotne, na Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych i Fundusz Emerytur Pomostowych. Należy je uregulować w terminie 12 miesięcy od dnia uprawomocnienia się decyzji zakładu. Pragnę zaznaczyć, że art. 1 ust. 10 projektowanej ustawy daje możliwość rozłożenia na raty niepodlegającej umorzeniu należności. Termin jej płatności może również zostać odroczony. W przypadku złożenia wniosku o umorzenie zawieszone zostaną postępowania egzekucyjne za okres od dnia złożenia wniosku do dnia uprawomocnienia się decyzji w sprawie umorzenia. Przyczyni się to do odciążenia finansowego przedsiębiorcy i ustabilizowania jego sytuacji na rynku. Zgodnie z brzmieniem art. 1 ust. 14 przedstawionego projektu od decyzji zakładu w sprawie umorzenia przysługuje odwołanie do właściwego sądu. Jego termin i zasady określają przepisy Kodeksu postępowania cywilnego oraz zapisy ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.

    Projektowana ustawa wychodzi naprzeciw oczekiwaniom osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą, które m.in. ze względu na niespójne, często zmieniające się przepisy znalazły się w trudnej sytuacji finansowej. Proponowane zmiany, poprzez umorzenie najstarszych, a zarazem najtrudniejszych do spłaty zaległości, pozwolą na odzyskanie płynności finansowej i utrzymanie się przedsiębiorców na rynku. Celem ustawy jest przede wszystkim zlikwidowanie barier dla sektora małych i średnich przedsiębiorców, przy czym należy podkreślić, że przedsiębiorcom, którzy na mocy ustawy zostaną objęci abolicją, przy ustalaniu prawa do świadczeń emerytalnych i rentowych nie zostanie uwzględniony ten okres, za który zostały umorzone należności.

    Nie wszystkie osoby zostaną jednak objęte omawianym projektem ustawy. Zgodnie z art. 2 projektu zapisy art. 1 nie odnoszą się do osób, które w ramach prowadzonej działalności gospodarczej zgłaszały do ubezpieczeń inne osoby z tytułu wykonywania pracy nakładczej, a które następnie, ze względu na nieważność tych umów, były wyłączane z ubezpieczeń prawomocną decyzją Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Sytuacja jest podobna, jeśli chodzi o wspólników jednoosobowych spółek handlowych prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą w okresie od stycznia 1999 r. do lutego 2009 r. Nie będą oni podlegać zapisom ustawy. § 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 31 grudnia 1975 r. w sprawie uprawnień pracowniczych osób wykonujących pracę nakładczą stanowi, że ilość pracy powinna być tak ustalona, aby wykonawca osiągnął wynagrodzenie wynoszące co najmniej połowę najniższego wynagrodzenia za pracę, a jeżeli praca nakładcza stanowi dla wykonawcy wyłączne lub główne źródło utrzymania, ilość pracy powinna być tak ustalona, aby jej wykonanie zapewniało uzyskanie wynagrodzenia nie mniejszego od najniższego wynagrodzenia. W badanych i zakwestionowanych przez ZUS przypadkach wynagrodzenie wykonawców, od których były naliczane i przekazywane do ZUS składki, wynosiło od kilku i kilkunastu złotych do kilkudziesięciu złotych. Zgodnie z cytowanym rozporządzeniem zawieranie tego typu umów oznacza instrumentalne wykorzystanie istniejącego w systemie ubezpieczeń społecznych prawa wyboru tytułu ubezpieczenia. Należy podkreślić, że tego typu praktyki przedsiębiorców godzą w interes ogółu ubezpieczonych. Proceder taki miał ogólnopolski zasięg. Ślady podobnych działań możemy wciąż odnaleźć w Internecie, który stał się idealnym miejscem na reklamę. Posłużę się przykładem, by przedstawić system funkcjonowania tego rodzaju, w cudzysłowie: spółdzielni, które pozwalały na unikanie obowiązku opłacania składek z tytułu prowadzenia działalności.

    Osoba prowadząca działalność, załóżmy, że z miasta X, która zgłosiła do ubezpieczeń 680 nakładców, również była zgłoszona jako nakładca przez inną osobę prowadzącą działalność gospodarczą z siedzibą w miejscowości Y. Notabene ta z kolei zgłosiła 1416 nakładców. Uwzględniając celowe postępowanie tych osób, zmierzające do ominięcia prawa, zapisy ustawy abolicyjnej nie mogą mieć zastosowania wobec nich.

    Skutki finansowe ustawy zostały oszacowane i tak, przyjmując, że umorzeniu podlegałyby nieopłacone należności za okres pomiędzy 1999 r. a 2008 r. przez osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą, szacuje się, że łączny koszt objęcia abolicją wyniósłby 868 mln zł. Ale należy zaznaczyć, że ściągalność należności kształtuje się obecnie na poziomie 7,2%, co daje nam możliwość odzyskania w każdym roku należności w wysokości od 62 do 65 mln zł. Równocześnie należy zaznaczyć, iż w związku z wejściem od dnia 1 stycznia 2012 r. ustawy o redukcji niektórych obowiązków obywateli i przedsiębiorców, która skróciła okres przedawnienia z 10 do 5 lat, według podanych wyliczeń przedawnieniu uległoby ok. 15% należności. Przedstawiona regulacja będzie stanowiła pomoc publiczną.

    Wysoka Izbo! Wnoszę o skierowanie projektu ustawy do dalszych prac w Komisji Polityki Społecznej i Rodziny. Dziękuję. (Oklaski)