11 punkt porządku dziennego:

Pierwsze czytanie poselskiego projektu ustawy o zmiany ustawy Kodeks postępowania administracyjnego (druk nr 237).

Poseł Wincenty Elsner:

    Pani Marszałkini! Wysoka Izbo! Panie Ministrze! Mam zaszczyt przedstawić w imieniu Klubu Poselskiego Ruch Palikota stanowisko w sprawie poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy Kodeks postępowania administracyjnego. W naszym przekonaniu jest to dobry projekt zasługujący na poparcie. Będziemy wnioskować o przekazanie go do dalszych prac w komisji sejmowej.

    Proponowana nowelizacja zmierza do celów wskazanych przez posła wnioskodawcę. Przede wszystkim chodzi o wzmocnienie ochrony interesów obywateli, zmiany jej charakteru. Uprawnienie to nie będzie wypływało z zasad ogólnych stosowania Kodeksu postępowania administracyjnego, ale będzie wprost przypisane do konkretnej czynności procesowej. Ma to bardzo istotne znaczenie. Prawo nie może być bowiem jedynie narzędziem w rękach prawników. Musi być łatwe w stosowaniu przez ogół obywateli.

    W uzasadnieniu wskazano jeden szczególnie istotny cel omawianej nowelizacji - zmianę sposobu myślenia o procedurze administracyjnej, odejście od konfliktogennego konstruowania relacji organ - strona, zamienienie go modelem współpracy obywatela i urzędnika, w której obaj dbają o zgodność z prawem oraz o zrealizowanie interesu obywatela. Będziemy starać się podejmować próby takiej zmiany. Istota zmiany polega na określeniu, że formą pozostawiania składanego w urzędzie podania bez rozpoznania jest postanowienie, dodatkowo postanowienie zaskarżalne.

    To nie jest obszerna nowelizacja. Wprowadza do K.p.a. raptem dziesięć słów, ale zmiana ta jest dla petenta niezwykle istotna. Tak jak mówiłem wcześniej, wzmacnia ona, i to w sposób znaczący, ochronę interesów obywatela.

    Postanowienie o pozostawieniu podania bez rozpoznania będzie musiało zawierać pouczenie oraz uzasadnienie faktyczne oraz prawne. Tak więc organ będzie musiał dokładnie wyjaśnić, dlaczego postąpił w taki a nie inny sposób oraz jakie konkretne przepisy zmusiły go do takiego rozstrzygnięcia. Po pierwsze, może to wystarczyć, może okazać się, że uzasadnienie wyjaśnia obywatelowi istotę braku formalnego i będzie również jakąś wiedzą na przyszłość. Po drugie, uniemożliwi to zaistnienie sytuacji, w której organ będzie chciał z takich czy innych powodów uniknąć wszczęcia postępowania. Tak jak poseł wnioskodawca uważam, że to nie urzędnicy niechętni obywatelom stanowią największy problem. Sądzę, że taka regulacja będzie broniła obywateli przed zwykłą rutyną, która może pojawić się w urzędach, które są nawet najbardziej przychylne dla petentów.

    Chcemy, aby trudniejszym stało się pozostawienie podania bez rozpoznania z powodu braków formalnych, ponieważ organy administracji publicznej są powołane w celu załatwiania spraw obywateli, a nie zbywania ich z powodów formalnych. Postulujemy więc w proponowanej nowelizacji, aby w każdej sytuacji, w której jest możliwe załatwienie postulowanej przez obywatela sprawy, zostało wszczęte postępowanie.

    W naszej ocenie jest bardzo niedobrą praktyką to, że jedyną przeszkodą uniemożliwiającą rozpoznanie sprawy są problemy z formą podania. Twierdzimy, że sytuacje pozostawienia podania bez rozpoznania powinny należeć do niezwykłej rzadkości.

    Dlaczego więc niektóre załączone do projektu nowelizacji opinie są dla tego projektu nieprzychylne? Dzieje się tak, gdyż ta z pozoru niewielka zmiana tak naprawdę wymaga istotnej przebudowy w sposobie myślenia o procedurze administracyjnej. Zmiana ta nie polega na kosmetycznych poprawkach, uzupełnieniu jakiejś luki czy rozwianiu wątpliwości orzecznictwa. Jest krokiem w zupełnie innym kierunku. Próbuje zmienić relacje pomiędzy petentem i urzędnikiem, tak aby obecna w wielu przepisach K.p.a. dominacja urzędu i urzędnika wobec obywatela została zastąpiona współpracą zmierzającą za wszelką cenę do rozwiązania sprawy, z którą petent udał się do urzędu.

    Chociaż nowelizacja nie jest propozycją nowego kodeksu, to wskazuje na konieczność nowego zinterpretowania przepisów procedury. To tak, jakby powiedzieć opiniodawcom, którzy negują w swoich opiniach zasadność postulowanej nowelizacji, że są w błędzie, myśląc tak, jak zawsze dotąd myśleli o Kodeksie postępowania administracyjnego. Opiniodawcy spoglądali na projekt i widzieli, że nie pasuje on do ich wyobrażenia o istniejącym postępowaniu administracyjnym i dlatego, tak sądzimy, w swoich opiniach ustosunkowali się do niego krytycznie.

    Klub Poselski Ruch Palikota będzie próbował zmienić sposób myślenia o postępowaniu administracyjnym. Dlatego też wyrażamy nasze poparcie dla projektu ustawy o zmianie ustawy Kodeks postępowania administracyjnego i wnosimy o przekazanie go do dalszych prac w komisji. Dziękuję bardzo. (Oklaski)

    (Przewodnictwo w obradach obejmuje wicemarszałek Sejmu Eugeniusz Tomasz Grzeszczak)