5 punkt porządku dziennego:

Przyjęte przez Komisję Finansów Publicznych sprawozdanie podkomisji nadzwyczajnej do spraw realizacji ustaw o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych wraz ze stanowiskami: ministra finansów i Komisji Nadzoru Finansowego (druk nr 3923).

Poseł Wincenty Elsner:

    Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Mój przedmówca poseł Artur Dębski wielokrotnie powtarzał słowa ˝komisja śledcza˝. Ja też będę o tym mówił, ale za chwilę. Na wstępie oceny prac i sprawozdania z prac podkomisji nadzwyczajnej do spraw realizacji ustaw o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych chciałbym powiedzieć kilka zdań ogólnych.

    Konieczność wprowadzenia skutecznego nadzoru Komisji Nadzoru Finansowego nad działalnością SKOK-ów pozostaje poza dyskusją. Wynika to przede wszystkim z tego, co zapisano w tytule pkt 4.4 niniejszego sprawozdania: ˝Odejście od pierwotnych założeń funkcjonowania SKOK˝. Pierwotnie zakładano bowiem, że zakres działania spółdzielni oszczędnościowo-kredytowych ograniczony będzie do przyjmowania depozytów i udzielania kredytów członkom rekrutującym się spośród jednego zakładu pracy lub organizacji. Zakładano również istnienie więzi pomiędzy członkami spółdzielni, związanymi przede wszystkim wspólnym miejscem zatrudnienia, jednak w ciągu 20 lat funkcjonowania SKOK-ów ich działalność rozwinęła się daleko poza granice wyznaczone przez założenia z początku lat 90. Skala działalności SKOK-ów i charakter tej działalności, niemalże tożsamy z działalnością banków, w pełni uzasadniały dążenie do wprowadzenia nadzoru KNF-u i finalne wprowadzenie tego nadzoru.

    Poza dyskusją pozostaje również fakt, że wiele działań związanych z tak długim, ba, wieloletnim powstawaniem znowelizowanej ustawy o SKOK-ach miało na celu opóźnienie wprowadzenia pełnego nadzoru KNF-u nad kasami. I prawdą jest, że hamulcowym we wdrażaniu tych przepisów było Prawo i Sprawiedliwość. W takie działania, chęć zyskania na czasie, wpisuje się też w sposób oczywisty zaskarżenie do Trybunału Konstytucyjnego przez prezydenta Lecha Kaczyńskiego ustawy z 5 listopada 2009 r., spowodowało to bowiem trzyletnią zwłokę w wejściu w życie tej ustawy. I, tak jak napisaliście państwo w sprawozdaniu z prac podkomisji, w okresie między uchwaleniem ustawy w 2009 r. a jej wejściem w życie w 2012 r. dokonano szeregu przekształceń w systemie SKOK-ów, które miały na celu zapewnienie Grzegorzowi Biereckiemu i jego najbliższym współpracownikom zachowania możliwie największej kontroli nad całym systemem. Bardzo jasno pokazano to podczas prac komisji.

    I po trzecie, poza dyskusją pozostaje fakt, że to właśnie dzięki wprowadzonym zmianom ustawowym i możliwości skorzystania przez SKOK-i z zasobów Bankowego Funduszu Gwarancyjnego uratowano oszczędności ulokowane w upadającej SKOK Wołomin, oszczędności niebagatelne, bo oszczędności 60 tys. klientów w kwocie 3 mld zł. System zabezpieczenia depozytów funkcjonujący wewnątrz SKOK-ów na pewno nie byłby w stanie sprostać temu zadaniu. To też ponad wszelką wątpliwość wiemy dzisiaj.

    Wracam jednak do sprawozdania z prac nadzwyczajnej komisji do spraw realizacji ustaw o SKOK-ach. Napisaliście państwo w tym sprawozdaniu, że podkomisja zbierała się 14 razy w okresie od 19 marca do 20 lipca. Nie byłem członkiem tej podkomisji, ale niejednokrotnie śledziłem wielogodzinne jej obrady. Nie będę wymieniał wszystkich tematów pracy podkomisji, bo, po pierwsze, dużo o tym mówiono, a po drugie, są wymienione na str. 3 i 4 sprawozdania. Chciałbym za to zwrócić uwagę na punkt 2 tego sprawozdania, mianowicie, na przyczyny powołania podkomisji. Napisaliście państwo: ˝Przyczyną powołania podkomisji do spraw SKOK były informacje o dużej skali nieprawidłowości w systemie SKOK przedstawione na posiedzeniu Senatu oraz na posiedzeniach sejmowej Komisji Finansów Publicznych˝. I dalej: ˝Ponadto niepokojące były liczne publikacje prasowe wskazujące na dużą skalę patologii w niektórych kasach i Kasie Krajowej SKOK. (...) Ustalenia dziennikarskie wskazywały na istnienie układu politycznego mającego na celu ochronę prywatnych osób z Kasy Krajowej poprzez blokowanie zmian ustawowych w systemie SKOK˝. Takie sformułowania, takie tezy formułowane już na wstępie prac podkomisji mogły prowadzić wówczas tylko do jednego wniosku. Wiosną tego roku powinna była powstać w Sejmie VII kadencji komisja śledcza, komisja śledcza, której zadaniem byłoby przede wszystkim zbadanie tego układu politycznego chroniącego interesy najważniejszych osób w SKOK-ach, a także procesu powstawania nowelizacji ustawy o SKOK-ach oraz udziału poszczególnych sił politycznych i poszczególnych parlamentarzystów we wpływie na taki a nie inny jej kształt. Jednak taka komisja śledcza nie powstała. Dopiero we wnioskach w sprawozdaniu z prac podkomisji datowanym na 24 lipca napisaliście państwo, że podkomisja do spraw SKOK rekomenduje powołanie sejmowej komisji śledczej i wymieniacie państwo na str. 34 sprawozdania siedem możliwych obszarów działania takiej komisji. Ważne...

    (Głos z sali: Jakich?)

    Nie będę tego powtarzał, bo jest to w sprawozdaniu, ważne jest bowiem coś innego. Te wszystkie przesłanki były znane i aktualne już wiosną tego roku, gdy decydowano o powołaniu podkomisji nadzwyczajnej. I wówczas, jak powiedziałem przed chwilą, powinna była powstać komisja śledcza, a nie podkomisja mająca niezwykle ograniczone kompetencje do dochodzenia prawdy.

    Podsumowując, taka komisja już nie powstanie na chwilę przed końcem tej kadencji. Nieprawidłowości w funkcjonowaniu SKOK-ów są faktem. Wiele z nich pokazano i omówiono na tych 14 posiedzeniach podkomisji. Ale faktem jest również to, że Platforma Obywatelska nie zdecydowała się na głębszą analizę tych nieprawidłowości, a w szczególności na zbadanie kontekstu politycznego tych nieprawidłowości w specjalnie do tego powołanej komisji śledczej. W ten sposób w dużej mierze na marne poszedł wielogodzinny trud na posiedzeniach podkomisji z tej prostej przyczyny, że komisja sejmowa nie ma uprawnień śledczych. Jednym z takich wymienianych w sprawozdaniu przykładów niemożności podkomisji była niemożność zbadania okoliczności przygotowania wniosku do Trybunału Konstytucyjnego przez Kancelarię Prezydenta Lecha Kaczyńskiego, a, jak napisali państwo w sprawozdaniu, okoliczności te ˝budzą najwyższy niepokój z powodu podejrzenia złamania (...) standardów funkcjonowania wysokiego urzędu Rzeczypospolitej˝. Stało się tak dlatego, że, jak podają państwo dalej: ˝Kierujący wówczas pracami nad uzasadnieniem wniosku podsekretarz stanu w Kancelarii Prezydenta Andrzej Duda nie odpowiedział na trzykrotne zaproszenie na posiedzenie podkomisji i nie zjawił się na żadnym z nich˝. To tylko jeden z wielu przykładów wskazujących na bardzo ograniczone możliwości działania podkomisji. Komisja śledcza nie zapraszałaby, ale po prostu wzywała. To, że Prawo i Sprawiedliwość mogłoby obawiać się wyników prac takiej komisji, jest oczywiste. Wszak powszechnie lokuje się kasy SKOK jako sprzymierzeńca, niektórzy powiedzą mocniej: jako dobroczyńcę, tej formacji. Zresztą i vice versa. Natomiast dlaczego Platforma Obywatelska i jej politycy bali się komisji śledczej do spraw SKOK-ów, tego nie wiemy, a byłby to ciekawy wątek - ustalenie, co miała do ukrycia Platforma Obywatelska, ostatecznie rezygnując z pierwotnego zamiaru ubiegania się o powołanie takiej komisji.

    Wysoki Sejmie! Wyborcy po doświadczeniach z Amber Gold oczekiwali od nas, od Sejmu, dogłębnego wyjaśnienia wielu aspektów funkcjonowania państwa wszędzie tam, gdzie w grę wchodzą wielkie pieniądze. A częstokroć obserwowano pobłażliwość organów państwa wobec nieprawidłowości czy nawet przestępstw. Tak było z Amber Gold. I tak należało potraktować sprawę SKOK-ów. Nie zrobiono tego, gdyż rządząca większość nie wykazała woli politycznej powołania komisji śledczej w tej sprawie. W zamian zaserwowano podkomisję Komisji Finansów Publicznych, twierdząc, że to prawie to samo. A, jak wiadomo, co wynika z jednej z reklam, ˝prawie˝ czyni wielką różnicę.

    To, co usłyszeliśmy, to afera Amber Gold 2, powiedział w czasie trwania obrad podkomisji Dariusz Joński. SKOK-i, jak dodał, były budowane na powiązaniach polityczno-biznesowych, rodzinnych. To jest jedna wielka pajęczyna tych samych osób, które ze sobą współpracują, które budują to samo - zaznaczył. Byłoby zasadne powołanie komisji śledczej, która by zbadała to, co się dzieje w SKOK-ach, a także kulisy afery Amber Gold - stwierdził Joński. Mówił wówczas, że klub SLD byłby za poparciem wniosku o powołanie takiej komisji. Jest to wypowiedź z 19 marca, sprzed pół roku. Jak widać, zainteresowanie Sojuszu Lewicy Demokratycznej sięgało dalej, uważaliśmy bowiem, że powinna powstać zarówno komisja śledcza zajmująca się sprawą SKOK-ów, jak również komisja wyjaśniająca aferę Amber Gold. Takie komisje nie powstały i w tej kadencji, mimo rekomendacji zawartej w sprawozdaniu, już nie powstaną.

    Sojusz Lewicy Demokratycznej jest zdania, że to z winy większości rządzącej, szczególnie Platformy Obywatelskiej, Sejm VII kadencji nie wywiązał się należycie ze sprawowania swojej funkcji kontrolnej...

    (Poseł Jan Kulas: No nie, tak nie można.)

    ...nie wykorzystując w pełni posiadanych narzędzi do tego, aby całkowicie wyjaśnić wszystkie aspekty związane ze sprawą kas SKOK-ów, jak również ze sprawą afery Amber Gold. Dziękuję.

    (Poseł Jan Kulas: Są konkretne wnioski w tym sprawozdaniu, bardzo konkretne.)