3 punkt porządku dziennego:

Pierwsze czytanie poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy o partiach politycznych oraz ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (druk nr 245).

Poseł Artur Dębski:

    Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Sądziłem, że rozmowa o partyjnym korycie spowoduje większe zainteresowanie, ale widzę, że tylko posłowie Ruchu Palikota są na sali w większości. Myślę, że to jest już odpowiedź na pytanie o możliwość poparcia tej ustawy. Spodziewam się, że nie budzi ona większego zainteresowania, bo już nie jest poparta. W roku 2001 została podjęta niezwykle ważna decyzja dotycząca zasad finansowania partii politycznych w Polsce. Państwo polskie zaczęło przekazywać bez zasady dobrowolności określone środki na działanie wybranych partii politycznych. Oczywiście zachowano pozory równego traktowania wszystkich partii, ale celowo w tym miejscu zostało użyte słowo ˝pozory˝. Podjęta wtedy decyzja jest jedną z najważniejszych w procesie zabetonowania polskiej sceny politycznej. Dokonał się w pewnym sensie akt prywatyzacji obszaru działalności politycznej w kraju na okres z górą 10 lat.

    Śmiem użyć najbardziej dosadnego zwrotu, jaki w tym momencie przyszedł mi do głowy: skok na kasę w świetle prawa. Do roku 2012 włącznie finansowanie zachcianek uprzywilejowanych - patrz: uprawnionych - przez samych siebie wybrańców narodu kosztowało budżet 800 mln zł. 800 mln zł dla ciągle tych samych ludzi. Budżet, w którym od dawna widać olbrzymie dziury, łatany przez kolejnych geniuszy rodzimej produkcji, z których żaden nie ma odwagi zaproponować końca tej wręcz nieuczciwej zasady.

    W okresie, gdy każdy obywatel z powodu kolejnych rządów charakteryzujących się bylejakością w mniejszym bądź większym stopniu odczuwa skutki kryzysu gospodarczego, proponujemy Wysokiej Izbie dyskusję nad naszym projektem ustawy. W poprzedniej kadencji Sejmu rozpoczęto dyskusję nad wprowadzeniem zmian w zasadach finansowania partii politycznych. Brak poparcia i brak możliwości zapewnienia większości dla tego projektu spowodował, że w ostatniej kampanii większość partii po raz kolejny przeznaczyła wielkie kwoty na dziesiątki, nawet setki milionów ulotek, które bezlitośnie krzyczały z każdej skrzynki pocztowej, miliony plakatów, które w niektórych miejscach straszą do dzisiaj, a mamy już pół roku po kampanii. Billboardy pokryły całe miasta, z radia i telewizji nawoływali kandydaci, po Polsce jeździły autobusy.

    (Poseł Krystyna Pawłowicz: I co z tego?)

    Po Krakowskim Przedmieściu maszerowały grupy ludzi, wypuszczając w niebo balony imitujące las katyński.

    (Poseł Krystyna Pawłowicz: I co z tego? I co z tego?)

    Zaraz pani powiem. (Oklaski)

Poseł Artur Dębski:

    Wszystkie te działania miały jeden wspólny mianownik: zostały sfinansowane ze wspólnych środków wszystkich obywateli, których nikt nie zapytał o zgodę na takie czy inne zachowania.

    Zwracam się do Wysokiej Izby z propozycją Ruchu Palikota dotyczącą projektu ustawy o zmianie ustawy o partiach politycznych oraz ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Niech to będzie jednocześnie pierwszy krok w kierunku zmian zapewniających obywatelowi świadome finansowanie pomysłów dowolnej jakości wybranej przez niego partii politycznej. Znając rozsądek oraz stosunek rodaków do tzw. klasy politycznej, nasza propozycja zmusi tę ostatnią do wytężonej pracy przez całą kadencję, a nie tylko przez dwa miesiące przed wyborami.

    W druku nr 245, który państwo otrzymali, mamy właśnie tekst projektu rzeczonej ustawy, który podpisali wszyscy posłowie Ruchu Palikota.

    Projekt w art. 1 mówi, że w ustawie z dnia 27 czerwca 1997 r. o partiach politycznych wprowadza się następujące zmiany. W art. 24 ust. 1 otrzymuje brzmienie: Majątek partii politycznej powstaje ze składek członkowskich, darowizn, spadków, zapisów, z dochodów z majątku oraz z określonych ustawami dotacji, a także kwot uzyskanych na zasadach określonych w art. 45d ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. W art. 25 dodaje się ust. 6 w brzmieniu: Do łącznej sumy wpłat od osoby fizycznej na rzecz partii politycznej nie wlicza się kwot przekazanych na zasadach określonych w art. 45d ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych. Po art. 25a dodaje się art. 25b w brzmieniu: Podatnik podatku dochodowego od osób fizycznych będący obywatelem polskim mającym stałe miejsce zamieszkania na terenie Rzeczypospolitej Polskiej może, na zasadach określonych w art. 45d, przekazać 1% podatku obliczonego zgodnie z odrębnymi przepisami na rzecz wybranej przez siebie partii politycznej. Może, nie musi. Bardzo wiele osób - w tym punkcie się zatrzymam - twierdzi, że ten 1% to będą większe kwoty niż te obecnie przekazywane na partie polityczne, a tak na pewno nie będzie, patrząc na jakość polskiej polityki. Środki uzyskane w sposób określony w ust. 1 partia polityczna może przeznaczać wyłącznie na cele określone w art. 24 ust. 2.

    Uchyla się art. 28 i art. 29. W tych przepisach jest mowa o subwencjach budżetowych.

    Po art. 29 dodaje się art. 29a w brzmieniu: Partia polityczna podaje do publicznej wiadomości na swojej stronie internetowej numer odrębnego rachunku internetowego do przekazywania 1% z zeznań podatkowych na zasadach określonych w przepisach o podatku dochodowym od osób fizycznych.

    Uchyla się art. 30 ust. 3 oraz art. 31-34c. One wszystkie mówią o subwencjach z budżetu i o życiu partii politycznych na koszt państwa. Uchyla się art. 38d i art. 39d.

    Art. 2 rzeczonej ustawy. Po art. 45c dodaje się art. 45d w brzmieniu: Naczelnik urzędu skarbowego właściwy miejscowo dla złożenia zeznania podatkowego, na wniosek, o którym mowa w ust. 3, przekazuje na rzecz jednej partii politycznej działającej na podstawie ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o partiach politycznych i wpisanej do ewidencji partii politycznych na zasadach określonych w tej ustawie, zwanej dalej partią polityczną, kwotę w wysokości nieprzekraczającej 1% podatku należnego wynikającego: pkt 1, z zeznania podatkowego złożonego w terminie określonym dla jego złożenia, pkt 2, z korekty zeznania, o którym mowa w pkt 1, jeżeli została dokonana w ciągu miesiąca od upływu terminu dla złożenia zeznania podatkowego. Te przepisy są analogiczne do tych dotyczących organizacji pożytku publicznego.

    Za wniosek uważa się wskazanie przez podatnika będącego obywatelem polskim mającym stałe miejsce zamieszkania na terenie Rzeczypospolitej Polskiej w zeznaniu podatkowym albo w korekcie zeznania, o których mowa w ust. 1, jednej partii politycznej poprzez podanie jej nazwy oraz kwoty do przekazania na rzecz tej partii, w wysokości nieprzekraczającej 1% podatku należnego. Kwotę, o której mowa w ust. 1, naczelnik urzędu skarbowego przekazuje w terminie od maja do lipca roku następującego po roku podatkowym, za który składane jest zeznanie, na rachunek bankowy, o którym mowa w art. 29a ustawy z 27 czerwca 1997 r. o partiach politycznych. Naczelnik urzędu skarbowego właściwy według siedziby partii politycznej we wrześniu roku następującego po roku podatkowym przekazuje partii politycznej zbiorczą informację o danych identyfikacyjnych - imię, nazwisko i adres, w tym obojga małżonków, którzy na wniosek podlegają łącznemu opodatkowaniu, oraz wysokości kwoty podatku.

    Tu się również zatrzymam. Wielokrotnie słyszałem, że urzędnicy, naczelnicy urzędów skarbowych mogą być podejrzewani o mataczenie. W mojej opinii, jak również posłów z klubu Ruchu Palikota, naczelnicy urzędów skarbowych są to osoby o najwyższym zaufaniu społecznym. Jeżeli pragniemy budować państwo obywatelskie, nie możemy nie mieć zaufania do urzędników państwowych, których sami wyznaczmy.

    Kolejne punkty są bardzo długie i techniczne...

    (Poseł Krystyna Pawłowicz: Techniczne.)

    ...oczywiście, więc przejdę do uzasadnienia i do przepisów końcowych ustawy. Dotychczasowe przepisy wydane na podstawie art. 45b pkt 4 ustawy, o której mowa w art. 2, zachowują moc do czasu wydania przepisów wydanych na podstawie art. 45b ustawy, o której mowa w art. 2, uwzględniających rozwiązania wynikające z art. 45 ustawy, o której mowa w art. 2, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą. Do subwencji z budżetu państwa na działalność statutową przysługujących partiom politycznym w VII kadencji stosuje się przepisy dotychczasowe. Proponowana przez nas ustawa ma wejść w życie w roku 2015.

    Czym jest to spowodowane? Przede wszystkim tym, że są w Polsce grupy społeczne, które nie płacą podatków na zasadach ogólnych, a nad tą kwestią, nawet obecnie, trwają prace i ożywione dyskusje koalicji. Jeżeli chcemy państwa równego dla wszystkich, to wszyscy obywatele powinni być opodatkowani według tych samych zasad i mieć możliwość przekazania podatku na określoną partię polityczną. Art. 5 właśnie o tym mówi: przepisy art. 1 pkt 1-3 i 6 oraz art. 2 i 3 stosuje się po raz pierwszy do zeznań podatkowych za 2015 r. Ustawa wchodzi w życie po upływie miesiąca od dnia ogłoszenia.

    To jest tekst projektu ustawy w dużym skrócie, z pominięciem dwóch punktów technicznych.

    Teraz chciałbym powiedzieć o uzasadnieniu, o zmianach i o tym, czym różni się nasza propozycja od obecnie obowiązującej, która spowodowała taką sytuację na rynku partii politycznych w kraju. Jeszcze jedna uwaga: w wypadku podtrzymania propozycji całkowitego wstrzymania finansowania partii politycznych, którą część obecnego parlamentu zgłosiła w poprzedniej kadencji, klub Ruchu Palikota jest gotów do podjęcia dyskusji nad tym problemem. Oczywiście trzeba zaproponować zmiany oraz alternatywy dla obecnego stanu.

    Uzasadnienie i wyjaśnienie celu ustawy. Celem projektowanej regulacji jest usunięcie z polskiego systemu prawnego dotychczasowych kosztownych zasad udzielania, wypłacania i rozliczania subwencji z budżetu państwa dla partii politycznych na rzecz konstrukcji analogicznej do funkcjonującej z powodzeniem w ustawie z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. W ocenie projektodawców powyższa zmiana mechanizmu finansowania partii politycznych poza tym, że przyniesie niewątpliwie pozytywne skutki dla budżetu państwa, to również będzie sprzyjała większej aktywności partii politycznych w kontaktach z wyborcami przez cały okres trwania kadencji obu Izb parlamentu.

    Obecnie mamy następującą sytuację. Partia uzyskała wynik wyborczy na wysokim poziomie, ma zapewnioną subwencję w tej samej wysokości, wypłacaną co roku, kwartalnie, przez cztery kolejne lata. W wypadku niedotrzymywania obietnic wyborczych wyborca nie ma wpływu na sytuację. Musi pogodzić się z tym, że partia, która łamie obietnice wyborcze, a wypowiedzi jej polityków nie odpowiadają wyborcy... Najróżniejsze sytuacje, które mają miejsce w czasie trwania kadencji, są nieodwracalne. Partia ma zawsze pieniądze na działalność. Proponujemy, żeby ten stan rzeczy uległ zmianie. (Oklaski)

    Jeżeli po roku od otrzymania darowizny od wyborców, od mniejszej, większej grupy, być może bardzo dużej, będzie taka sytuacja, że słowo zostanie dotrzymane i dalej będziemy chcieli być wyborcami tej partii, po prostu damy jej pieniądze na dalsze funkcjonowanie. W tej chwili nie mamy wpływu na to, co robią partie przez 4-letni okres trwania kadencji. To jest dla wyborcy bardzo duże utrudnienie i bardzo duży problem z weryfikacją oceny działalności.

    Zakłada się, że proponowane rozwiązania zrealizują jeszcze jeden istotny cel w postaci zrównania sytuacji prawnej wszystkich partii politycznych, likwidując podział na te partie, które legitymują się odpowiednią reprezentacją parlamentarną, a w konsekwencji uzyskujące subwencje z budżetu państwa, oraz te, które są wykluczone z budżetowego współfinansowania ze względu na słaby wynik wyborczy. W ten sposób propozycje niniejszego projektu mogą wpłynąć pozytywnie na spektrum partii funkcjonujących na arenie politycznej w naszym kraju, a także na umożliwienie dotarcia do wyborców z programem przez mniejsze partie lub takie, które właśnie powstały.

    Co do stanu obecnego, to zgodnie z treścią art. 28 ustawy o partiach politycznych partia polityczna, która w wyborach do Sejmu, samodzielnie tworząc komitet wyborczy, otrzymała w skali kraju co najmniej 3% ważnie oddanych głosów na okręgowe listy kandydatów na posłów albo w wyborach do Sejmu weszła w skład koalicji wyborczej, której okręgowe listy kandydatów na posłów otrzymały w skali kraju co najmniej 6% ważnie oddanych głosów, ma prawo do otrzymywania przez okres kadencji Sejmu, w trybie i na zasadach określonych w ustawie, subwencji z budżetu państwa na działalność statutową. Subwencja przysługująca koalicji wyborczej partii politycznych dzielona jest na rzecz partii wchodzących w jej skład w proporcjach określonych w umowie zawiązującej koalicję wyborczą. Proporcje określone w tej umowie nie mogą być zmienione. Jeśli chodzi o subwencje i zasady ich wypłacania, to państwo macie tekst.

    Czym się różni stan obecny od stanu przewidywanego? Omówione w drugiej części niniejszego uzasadnienia przepisy ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o partiach politycznych proponuje się uchylić z dniem wejścia ustawy w życie. Jednocześnie przepisy te, zgodnie z projektowanym art. 4, znajdą w pełnym zakresie zastosowanie w przypadku subwencji należnym partiom politycznym w okresie VII kadencji Sejmu. Rozwiązanie to ma na celu ochronę interesów w toku i zasady przyzwoitej legislacji, wynikającej z zasady demokratycznego państwa prawnego, mając na względzie to, że partie polityczne, które spełniły w ostatnich wyborach parlamentarnych kryteria określone w art. 28 ustawy o partiach politycznych, mają słuszne oczekiwania prawne co do uzyskania środków z budżetu państwa w określonej wysokości. Zatem w ocenie projektodawców proponowane regulacje są zgodne z art. 2 konstytucji.

    Zagadnienie to zasługuje na szczególne podkreślenie w kontekście orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego z dnia 20 stycznia 2010 r., w którym stwierdzono, że obniżenie wysokości subwencji przysługującej partiom politycznym za okresy, w czasie trwania których koszty związane z działalnością partii politycznych dostosowane do dotychczasowej wysokości subwencji zostały już poniesione, jest niezgodne z konstytucyjną zasadą prawidłowej legislacji.

    Ponadto w ustawie o partiach politycznych proponuje się następujące rozwiązania. W art. 24 ust. 1 proponuje się, aby na majątek partii politycznej składały się również kwoty uzyskane na zasadach określonych w art. 45d ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych.

    W art. 25 ust. 6 proponuje się, aby do sumy dobrowolnych wpłat gotówkowych od osoby fizycznej na rzecz partii politycznej niewliczane były kwoty przekazane partiom na zasadach określonych w art. 45d tejże ustawy.

    W dodawanym art. 25b kreuje się uprawnienia podatnika podatku dochodowego od osób fizycznych będącego obywatelem polskim, mającym stałe miejsce zamieszkania na terenie Rzeczypospolitej Polskiej, do przekazania 1% podatku na rzecz wybranej przez siebie partii politycznej. Jednocześnie wskazuje się, że środki uzyskane w ten sposób partia polityczna może przeznaczać wyłącznie na cele statutowe.

    W dodawanym art. 29a proponuje się, aby partia polityczna podawała do publicznej wiadomości na swojej stronie internetowej numer rachunku bankowego do przekazywania 1% z zeznań podatkowych na zasadach określonych w przepisach o podatku dochodowym od osób fizycznych.

    Kolejna kwestia to oczekiwane skutki społeczne, gospodarcze, finansowe i prawne. Należy zakładać, że wejście w życie niniejszej nowelizacji ustawy spowoduje pozytywne skutki społeczne, gospodarcze, finansowe i prawne. Od momentu wejścia w życie ustawy określającej zasady finansowania partii politycznych wydatki kształtowały się następująco. W 2002 r. na działalność partii politycznych w kraju przekazano 37 mln zł. Ta kwota do roku 2009 i 2010 stopniowo wzrastała aż do poziomu 114 mln. To świadczy o zachłanności organizacji politycznych działających na rynku polskich partii politycznych. (Oklaski) Twierdzimy, że pozytywnym skutkiem gospodarczym będą oszczędności budżetowe z tytułu zaprzestania subwencjonowania z budżetu państwa partii politycznych, które uzyskały niezbędną reprezentację parlamentarną.

    Jeżeli chodzi o główne założenia, to by było na tyle. (Oklaski) Jednak chciałbym jeszcze kilka słów poświęcić przykładom, chodzi o zasadę niesprawiedliwości 3%. W obecnej sytuacji podatnik, obywatel mający poglądy, które nie są odzwierciedlane w programie żadnej partii politycznej, siłą rzeczy i w myśl obowiązującego prawa finansuje na zasadzie przymusu inne organizacje polityczne, czasem takie, których program jest całkowicie niezgodny z przekonaniami i poglądami danego obywatela. Proponowane zmiany umożliwiają poparcie małej, nowej partii politycznej darowizną na jej rzecz przez ww. obywatela lub całkowitą rezygnację ze wspierania jakiejkolwiek formacji politycznej. To otwiera zupełnie nowe możliwości dla małych organizacji bez zaplecza finansowego, które dzięki pracowitości, uczciwości swoich członków będą miały szansę rywalizowania na rynku politycznym. Powstaje pytanie, czy macie państwo odwagę podjąć uczciwą rywalizację z takimi partiami. (Poruszenie na sali)

    (Głos z sali: Zawsze.)

Poseł Artur Dębski:

    Brak możliwości wystawienia oceny częściej niż co cztery lata jest największą wadą obecnie funkcjonujących zasad. Według propozycji Ruchu Palikota wyborca otrzyma instrument, który umożliwi mu wystawienie oceny ugrupowaniu politycznemu co rok. Byłby to więc koniec obietnic bez pokrycia, kłamstw w kampanii wyborczej. Praca z wyborcą trwałaby cały czas, przez całą kadencję, bo darowiznę otrzyma bardziej pracowity i solidniejszy konkurent albo nie otrzyma jej nikt.

    Podam tu przykład dotyczący organizacji pożytku publicznego, które w 2004 r. zaistniały na terytorium Polski. W pierwszym roku istnienia liczba podatników przekazujących 1% na organizacje wyniosła 80 320 osób, 1/3 procenta wszystkich podatników. Przez kolejne lata organizacje wzbudzały coraz większe zaufanie społeczeństwa i liczba podatników przekazujących 1% wzrosła do 10 130 tys. To świadczy o ogromnej dobrej woli rodaków. Oczywiście, jeśli weźmiemy pod uwagę obecne postrzeganie klasy politycznej, bardzo niską ocenę wizerunku polityków, w pierwszych latach sukcesem będzie jakiekolwiek przekonanie do darowizny na rzecz partii politycznych. Każdy będzie miał w pamięci niezrealizowane obietnice oraz wszystkie wybryki polityków. Wprowadzenie zmian w ustawie o partiach i ich finansowaniu to krok w stronę poprawy wizerunku polityków w oczach społeczeństwa. A wiecie, koleżanki i koledzy posłowie, że mamy w tej chwili jako politycy opinię najgorszą z możliwych.

    (Poseł Krystyna Pawłowicz: Kto robił takie badania?)

    (Głos z sali: Niech pan mówi w swoim imieniu.)

Poseł Artur Dębski:

    Ta ustawa jest pierwszym krokiem, który Ruch Palikota proponuje w celu uzdrowienia polskiej polityki. Wrócimy do tematu jednomandatowych okręgów wyborczych, likwidacji Senatu, zdecydujemy, co z urzędem marszałkowskim i sejmikiem, zlikwidujemy powiaty...

    (Głos z sali: Króla wybierzmy!) (Wesołość na sali)

    ...i zmniejszymy liczbę radnych. (Oklaski)

    (Głos z sali: Brawo!)

    Bardzo dziękuję, panie marszałku. (Oklaski)