3 punkt porządku dziennego:

Poseł Jan Łopata:

    Dziękuję bardzo.

    Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Panie Ministrze! Rzeczywiście wezmę głębszy oddech i spróbuję w imieniu Klubu Parlamentarnego Polskiego Stronnictwa Ludowego zabrać głos i przedstawić merytoryczną ocenę projektu ustawy budżetowej.

    Obyś żył w ciekawych czasach - ta starożytna klątwa czy powiedzenie chińskie przyszło mi na myśl, gdy zasiadłem do sformułowania opinii o projekcie budżetu państwa na rok 2012. Jeśli bowiem uznamy budżet za jedną z najważniejszych ustaw w roku kalendarzowym, a zrobić tak musimy, bo w tej ustawie jak w soczewce skupiają się różne prądy i kierunki działań w sferze zarówno gospodarczej, jak i społecznej, bezpieczeństwa, ale po części też polityki zagranicznej, a więc jeśli tak uznamy, to od kilku lat nie tylko przy tym budżecie to starożytne powiedzenie nam towarzyszy. Od kilku lat, jeśli zechcemy sobie przypomnieć, założenia tej ustawy oparte są na równaniu z wieloma niewiadomymi. Nie jest inaczej przy budżecie na rok 2012. Ta niepewność zapewne jest jeszcze większa właśnie w tym roku. Dlaczego tak jest? Co takiego się dzieje?

    Otóż Polska - czy tego chcemy, czy nie chcemy - sama oddziałuje, ale i jest w sferze oddziaływania wielu zewnętrznych, nie do końca zidentyfikowanych czynników, o czym i pan minister, i moi przedmówcy mówili. Jednym z nich, jak wnoszę, jest decyzja Rady Unii Europejskiej, Ecofin, obejmująca Polskę zgodnie z art. 126 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej procedurą nadmiernego deficytu. Decyzja ta zaleciła obniżenie do 2012 r. deficytu sektora finansów publicznych poniżej poziomu 3% PKB. Rada Ministrów w uchwalonym 26 kwietnia 2011 r. i przekazanym Komisji Europejskiej dokumencie zwanym programem konwergencji zobowiązała się do zrealizowania tego zalecenia i obniżenia deficytu sektora w 2012 r. do 2,9% PKB. Droga ta została rozłożona na 2 lata: w 2011 r. obniżenie do 5,6% PKB, a w roku 2012, tak jak wspomniałem, do 2,9% PKB.

    Pomyślne przeprowadzenie w roku bieżącym dostosowania fiskalnego i obniżenie deficytu o ponad 2 punkty procentowe trzeba uznać za bardzo duży sukces. Z danych za 10 miesięcy bieżącego roku, którymi dysponowałem, wynika, że pełny deficyt budżetu państwa, tzn. również deficyt budżetu środków europejskich, wyniósł 27,4 mld zł, tj. 49,9% ustalonych w ustawie budżetowej limitów. Z tego wynika, że na koniec roku nie powinien przekroczyć 48 mld zł i byłby niższy co najmniej o 7 mld zł, czyli o 0,5% przewidywalnego nominalnego PKB.

    Również sytuacja w finansach funduszy - Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, Funduszu Pracy i Narodowego Funduszu Zdrowia - przedstawia się bardzo korzystnie. W tym pierwszym, w Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, możemy pochwalić się znacznie lepszą sytuacją, bo zbieramy - należy o tym pamiętać - owoce ogromnej determinacji i skutecznej pracy pani minister Jolanty Fedak, która doprowadziła do obniżenia udziału otwartych funduszy emerytalnych w składce emerytalnej.

    Stan wszystkich funduszy to również efekt znacznego, o ponad 8%, wzrostu wynagrodzeń za pracę w stosunku do roku 2010 i związanego z tą sytuacją zwiększonego naliczenia części składek stanowiących dochód tych funduszy.

    Dobre wyniki budżetu państwa w 2011 r. wiążą się przede wszystkim z wysoką dynamiką dochodów podatkowych. Wzrosły one o 11,1% w stosunku do analogicznego okresu roku 2010. Można oczywiście uznać, że jest to efekt wzrostu stawki podatku VAT, ale jak odejmiemy wzrost wynikający z tego, to okaże się, że wzrost dochodów i tak jest znaczny, bo wynosi 8,3%.

    Produkt krajowy brutto za 2011 r. również będzie bardzo pozytywny. Myślę, że znając dane za trzy kwartały i wypowiadając się dzisiaj, tzn. 14 grudnia, czyli pod koniec roku, można przyjąć, że będzie on wynosił ponad 4%.

    Wysoki Sejmie! Panie Ministrze! Wiele miejsca poświęciłem ocenie realizacji programu konwergencji w roku 2011, bo jak wnoszę, projekt budżetu przygotowany przez pana ministra na rok 2012 jako podstawową determinantę przyjął właśnie wywiązanie się z tego programu w roku 2012, czyli zejście z deficytem do 2,9% PKB. To zapewne chwalebne. Zobowiązań należy dotrzymywać, ale... Jest to ˝ale˝. Jeśli bowiem wspieramy Niemcy w opanowaniu - co tu dużo mówić - chaosu gospodarczego w Unii Europejskiej i w jakimś sensie traktujemy gospodarkę niemiecką jako wzorzec, to jak ocenić fakt, iż niemiecki Bundestag, a dokonał tego pod koniec listopada, uchwalił budżet Niemiec na 2012 r. i pomimo kryzysu zadłużenia w strefie euro niemieckie państwo zaciągnęło w przyszłym roku 26,1 mld euro długu, tj. o blisko 4 mld euro więcej niż w 2011 r.?

    Tak dla ciekawości i porównania powiem, że wydatki Niemiec zaplanowano w wysokości 306,2 mld, ale euro, a inwestycje mają wynieść 26,8 mld euro.

    Najciekawsza jest jednak wypowiedź niemieckiego ministra finansów Wolfganga Schäuble, który stwierdził, że wzrost zadłużenia w przyszłym roku wynika z oczekiwanego - uwaga - znacznego spowolnienia gospodarczego. I to jest to kluczowe sformułowanie. Jeśli bowiem uznamy, że tylko wypełnienie dość dogmatycznego wskaźnika 3% deficytu do PKB jest ważne, a zapomnimy o rozwoju, o dochodach, o zarabianiu, to będzie niedobrze.

    Panie Ministrze! W swoim wystąpieniu w trakcie pierwszego czytania projektu ustawy okołobudżetowej pozwoliłem sobie zaapelować do pana ministra o większy optymizm w ocenie polskich przedsiębiorców, w ocenie zachowań Polaków, optymizm, który panu dotychczas towarzyszył i z którego był pan znany, a który oddziaływał również na realne zachowania. Apelowałem również o realne działanie w obszarze płatności bezpośrednich, bo jeśli dane, o których przed chwilą mówiłem, są prawdziwe, a wnoszę, że tak, i zejdziemy poniżej zapisanego w programie konwergencji wskaźnika, to naprawdę nic nie stoi na przeszkodzie, by ten program uruchomić.

    Na dzień dzisiejszy, na 14 grudnia, nic mi nie wiadomo, by zmienił pan stanowisko w tej sprawie. Przecież odciążymy budżet przyszłego roku. Nie dojdzie do kumulacji płatności. Przecież Unia Europejska zwróci nam te pieniądze, a wypłacone teraz spowodują większe zainteresowanie rolników towarami do produkcji rolnej. Część tych wypłaconych pieniędzy wróci jeszcze w tym roku w postaci chociażby zwiększonych wpływów z podatku od towarów i usług.

    Wysoki Sejmie! Będąc przy takiej ocenie budowania budżetu, chcę się upomnieć w imieniu samorządowców o ˝Narodowy program przebudowy dróg lokalnych˝, i to nie dlatego, że jako pomysłodawca, a tak było, zgłosiłem ten pomysł 24 czerwca 2008 r. na spotkaniu klubu Polskiego Stronnictwa Ludowego z panem premierem Tuskiem - miałbym może nawet taki obowiązek, ale jako koalicjant tego rządu, rządu, który w podsumowaniu działalności w latach 2007-2011 uznał ten program, ten projekt za najbardziej udany. To bardzo cieszy i ta ocena jest zgodna z tzw. społeczną oceną.

    W latach 2008-2011 samorządy zmodernizowały lub całkowicie przebudowały ponad 8 tys. km dróg. Z nowych dróg lokalnych będą korzystali mieszkańcy ponad 1,5 tys. gmin, powiatów i miast. To wiele, ale potrzeb jest jeszcze więcej. Program oceniany pozytywnie zarówno przez rząd, jak i samorządy ulega w przyszłym roku załamaniu, bo jeśli stanie się tak, że w budżecie pozostanie tylko kwota 200 mln zł, to tak to można ocenić. Przypomnę, że dotychczas na ten program budżet przeznaczał 1 mld zł rocznie. Jeśli chodzi o współfinansowanie, co jest najistotniejsze, 50% wartości inwestycji jest po stronie budżetu państwa. To współfinansowanie ma ulec zmniejszeniu do 30% po stronie budżetu państwa.

    Panie ministrze, przecież wie pan doskonale, że samorządowcy potrafią liczyć i dobrze wiedzą, że to 30-procentowe dofinansowanie faktycznie jest znacznie mniejsze. Przecież oni muszą zapłacić podatek, chociażby 23-procentowy VAT, od całości, czyli również od swego wkładu finansowego. Prace przy przebudowie dróg łączą się z dużym zużyciem pochodnych ropy naftowej. To oznacza wysokie obciążenie kosztów podatkiem akcyzowym. Doliczmy jeszcze zatrudnionych wykonawców i podatek PIT. Przy takich proporcjach to samorządowcy dopłacą do budżetu, a przecież przy wygaszaniu programu musimy wziąć pod uwagę lokalne rynki pracy, bo oznacza to mniej pracy dla małych i średnich firm budowlanych. Trzeba to widzieć również w kontekście znacznego ograniczenia interwencyjnego działania Funduszu Pracy.

    Jeśli już mówimy o Funduszu Pracy, to chciałbym powiedzieć, że ten wyodrębniony fundusz, tworzony z wpłat pracodawców w wysokości 2,45% i pełniący bardzo istotną naszym zdaniem funkcję w tworzeniu miejsc pracy, w łagodzeniu skutków bezrobocia, a którego ta formuła interwencyjna została drastycznie ograniczona, stał się teraz czynnikiem przetargowym, tak to określę. Pracodawcy, i ich korporacje, uznali, że skoro fundusz nie wypełnia funkcji, do której został powołany, a rząd zwiększa obciążenia, koszty pracy, jako że zwiększono o 2 punkty procentowe składkę rentową, to wnoszą o ograniczenie obciążenia na ten funduszu prawie o 50% - do 1,3%. Moim zdaniem nie można w tak krótkowzroczny sposób postrzegać roli funduszu. Wiele miejsca w dzisiejszej dyskusji poświęcamy niepewności gospodarczej i obawom w związku z rynkiem pracy, wzrostem bezrobocia. W momencie przyjęcia tej koncepcji pozbawiamy się jedynego narzędzia reakcji.

    Dane liczbowe dotyczące wykorzystania Funduszu Pracy na aktywne formy przeciwdziałania bezrobociu wskazują na stagnację. W roku 2011 zaangażowanie funduszu w tym zakresie wyniesie tylko 3 235 080 000 zł, zaś w projekcie budżetu na 2012 r. wymienia się kwotę 3 435 000 zł, czyli o 6,2% więcej. Jeśli uwzględnimy inflację oraz przewidywany wzrost bezrobocia, niestety, to jest to nawet regres, a nie stagnacja. Tymczasem na koncie Funduszu Pracy pozostaną niewykorzystane znaczne kwoty. Stąd też trudno się dziwić pracodawcom proponującym zmniejszenie obciążenia.

    Panie ministrze, logiczniejsza wydaje się propozycja Polskiego Stronnictwa Ludowego. Pomysł dotyczy innego, bardziej aktywnego budowania budżetu, na co również w swym wystąpieniu cały czas namawiam. Mianowicie chodzi o to, by pracodawca zatrudniający absolwenta szkoły wyższej, dla którego będzie to pierwsza praca, mógł być zwolniony z płacenia składki rentowej w całości lub w części. Pozwoliłoby to na zmniejszenie bezrobocia wśród młodych oraz preferencyjne traktowanie zatrudnienia młodych ludzi po studiach.

    Wysoki Sejmie! Omawiając sprawę Funduszu Pracy, nie sposób nie wspomnieć o jego roli w usuwaniu skutków tragicznych powodzi w roku 2010. W nadwiślańskich gminach województwa lubelskiego w sposób zasadniczy pozwolił ludziom na egzystencję, ale o tym w wystąpieniu uzupełniającym powie moja klubowa koleżanka pani posłanka Tokarska.

    Wysoki Sejmie! Powiem kilka zdań na temat funduszu zdrowia, choć mam świadomość tego, iż bacząc na jego wielkość, a chcę powiedzieć, że w planie finansowym na rok przyszły zapisane jest 64,5 mld zł, oraz bardzo wrażliwą społecznie dziedzinę, którą obsługuje, należałoby poświęcić mu więcej czasu. Chciałbym tylko odnieść się do kwestii dzielenia tej góry pieniędzy. Otóż okazuje się, że można, i tak to nazwę, arbitralnie przeznaczyć na coś kwotę niemal 600 mln zł na podstawie zarządzenia. W tym wypadku mówię o konkretnym zarządzeniu nr 58/2011/DEF prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia z dnia 10 października 2011 r. Owszem, w zarządzeniu cytuje podstawę prawną, ale właśnie zgłaszam postulat, by to prawo zmienić. Jeśli ograniczamy wydatki w wielu dziedzinach, jeśli jest większa kontrola w zakresie wydawania pieniędzy, nie można tolerować sytuacji, by poza wszelką logiką i poza sejmową akceptacją wydawać tak ogromne pieniądze.

    Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! W kilku zdaniach chciałbym się teraz odnieść do bliskiej nam dziedziny, jeśli chodzi o projekt budżetu na rok 2012, czyli rolnictwa, rozwoju wsi, rynków rolnych oraz rybołówstwa. Na ten cel w przyszłorocznym budżecie przewidziano łączną kwotę 49 104 mln zł, w tym na wydatki w ramach budżetu środków europejskich - 22 300 mln zł oraz KRUS - 15 916 mln zł. Pozostałe wydatki są przeznaczone na realizację zadań krajowych oraz współfinansowanie projektów z udziałem środków Unii Europejskiej. W przyszłym roku realizowane będą wydatki związane z Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013, chodzi mianowicie o finansowanie inwestycji w rolnictwie i przetwórstwie produktów rolnych, rozwoju infrastruktury. Będą również finansowane zadania z Programu Operacyjnego ˝Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa˝, mianowicie inwestycje w hodowlę ryb, działania wodno-ściekowe, wdrożenie lokalnych strategii rozwoju obszarów rybackich oraz inwestycje w przetwórstwo.

    Należy z satysfakcją odnieść się do poziomu wydatków w takich obszarach jak utrzymanie melioracji wodnych, jednak Krajowy Związek Spółek Wodnych w Warszawie zgłasza, jak się wydaje, uzasadnioną prośbę o inny podział tych pieniędzy, uzasadniając to potrzebą odbudowy zniszczeń popowodziowych w systemie drenarskim i ciekach szczegółowych. Warto się nad tym zastanowić, zgodnie z logiką, by budżet nie był tylko zestawem cyfr, kwot, ale by tworzył logikę efektywnego postępowania.

    Wyższe o 11,1% są dopłaty do kwalifikowanego materiału siewnego, zaplanowane kwoty na postęp biologiczny w produkcji zwierzęcej są wyższe o 3,5%, dopłaty do oprocentowania kredytów inwestycyjnych zaplanowano w kwocie 652,3 mln zł, są wyższe o blisko 10% niż w roku bieżącym. Na dopłaty do paliwa przeznaczono kwotę 720 mln zł, czyli na poziomie roku 2011. Równolegle przebiega proces legislacyjny ustawy okołobudżetowej, jest tam niestety propozycja zwiększenia obciążenia akcyzą ceny oleju napędowego. Planowane dochody z tego tytułu to 2,2 mld zł. Wydaje się, że zwiększenie kwoty zwrotu podatku akcyzowego można rozważyć w dalszych pracach nad ustawą.

    Wysoki Sejmie! Zasygnalizowane przeze mnie niektóre aspekty budowania budżetu na rok 2012 w całej złożoności uwarunkowań zewnętrznych i wewnętrznych wskazują na konieczność szczegółowej dyskusji. W związku z tym w imieniu Klubu Parlamentarnego Polskiego Stronnictwa Ludowego wnioskuję o przesłanie projektu budżetu do dalszych prac w komisjach sejmowych. Dziękuję za uwagę. (Oklaski)