38 punkt porządku dziennego:

Pierwsze czytanie poselskiego projektu ustawy o Trójstronnej Komisji Dialogu Społecznego w Rolnictwie (druk nr 3520).

Poseł Mirosław Maliszewski:

    Szanowna Pani Marszałek! Szanowny Panie Ministrze! Szanowne Panie Posłanki i Szanowni Panowie Posłowie! Chciałbym w imieniu wnioskodawców przedstawić, omówić projekt ustawy o Trójstronnej Komisji Dialogu Społecznego w Rolnictwie.

    Tak się składa, że wczoraj, tutaj, z tego miejsca, minister Kosiniak-Kamysz mówił o powoływanej Radzie Dialogu Społecznego jako o instytucji, w której odbywa się dyskusja publiczna na temat gospodarki, zdarzeń dotyczących całej polskiej gospodarki. Wydaje się, że w związku z tym, że rolnictwo stanowi dużą część tej gospodarki, ma ogromny potencjał produkcyjny, potencjał zatrudnieniowy, potencjał budżetotwórczy, a także niemały udział w produkcie krajowym brutto, byłoby dobrze, aby podobne rozwiązanie funkcjonowało w obszarze rolnictwa. Chcę powiedzieć, że Trójstronna Komisja Dialogu Społecznego odpowiada na te zapisy, które mamy w konstytucji, które mówią o tym, że jedną z podstaw ustroju gospodarczego Rzeczypospolitej Polskiej jest dialog i współpraca partnerów społecznych. Partnerami społecznymi w rozumieniu tego przepisu są z jednej strony organy władzy publicznej, czyli rząd, Wysoka Izba, parlament, odpowiedzialne za tworzenie prawa i realizowanie polityki państwa, z drugiej strony tymi partnerami powinny być podmioty reprezentujące poszczególne środowiska, prowadzące działalność w ramach gospodarki rynkowej, w tym przedsiębiorcy, pracodawcy, pracownicy i rolnicy. Projekt dotyczy kwestii związanych z prowadzeniem dialogu w rolnictwie. Chcę też powiedzieć, że nasze przepisy mówią o tym, że obywatele nie mają żadnych przeszkód, jeżeli chodzi o zrzeszanie się, funkcjonowanie czy prowadzenie dialogu. Ten dialog musi być tak prowadzony, aby spełniał ich oczekiwania, aby można było realizować ich potrzeby. To jest przecież społeczeństwo obywatelskie, nasze społeczeństwo. Z kolei inny zapis konstytucji, czyli art. 12, mówi o tym, że Rzeczpospolita Polska zapewnia wolność tworzenia i działania związków zawodowych, organizacji społeczno-zawodowych rolników, zatem wyraźnie mówi o rolnikach, stowarzyszeniach, ruchach obywatelskich, a także innych dobrowolnych zrzeszeniach i fundacjach. W demokratycznym postępowaniu naturalne jest to, że partnerzy społeczni, których przed chwilą wymieniałem, mogą pozostawać w sporze. Tak się składa, że tego sporu w polskim rolnictwie nigdy nie brakowało, nigdy nie brakuje i pewnie ten spór będzie się dalej toczył, jeżeli chodzi o różne wizje rozwoju gospodarczego. To dotyczy zarówno całego kraju, jak i tej grupy zawodowej.

    Warto powiedzieć, że jeden z zapisów konstytucji mówi o tym, że podstawą, jeżeli chodzi o rozwiązywanie, rozstrzyganie sporów, powinny być dialog i współpraca. Powoływana, proponowana komisja ma m.in. stwarzać pole do prowadzenia takiego dialogu. Warto też zauważyć, że w obecnie obowiązującym systemie prawnym takiej formuły prowadzenia dialogu, która byłaby oparta na tego typu przepisach, tak naprawdę nie ma. Ten dialog, jeżeli chodzi o rolnictwo, o tę dziedzinę, toczy się na różnych poziomach. Jest on prowadzony między rolnikami, między rolnikami a ich organizacjami, między organizacjami. Najbardziej dynamiczny, ekspansywny dialog prowadzą organizacje z przedstawicielami władzy czy z samą władzą.

    Przechodząc już do meritum, do funkcjonowania komisji, chcę powiedzieć, że jej podstawową funkcją będzie stworzenie forum wymiany poglądów, wymiany doświadczeń, forum godzenia interesów środowisk rolniczych w celu osiągnięcia dobra publicznego. Nie chodzi tylko o same środowiska rolnicze, ale chodzi o ich relacje z szeroko rozumianą władzą, aby móc przedstawiać postulaty środowiska rolniczego, jeżeli chodzi o te gremia. Chodzi zarówno o władzę, która jest w Polsce, jak i o oddziaływanie na Komisję Europejską, na Unię Europejską, ponieważ funkcjonujemy we wspólnej organizacji, jaką jest Unia Europejska. Chodzi o to, aby głos polskich rolników i organizacji także tam był słyszany.

    Dialog społeczny powinien być prowadzony w ramach proponowanej komisji trójstronnej. Projekt przewiduje, jeżeli chodzi o prowadzenie tego dialogu, zawieranie pionowych i poziomych porozumień. Jak wyglądałby, naszym zdaniem, skład komisji? Chcielibyśmy, aby w skład tej komisji, przypomnę, że ona jest trójstronna, wchodzili przedstawiciele strony rządowej, strony społeczno-zawodowej, a także strony gospodarczej. Chcielibyśmy, aby zdecydowaną przewagę, nie względem liczby, ale w formułowaniu stanowisk, mieli przedstawiciele strony społeczno-zawodowej i gospodarczej. Chodzi o to, aby oddziaływali na władzę, na rząd. Chcę też przedstawić pomysł, aby kadencja, jeżeli chodzi o skład komisji, trwała 4 lata. Projekt przewiduje, że wszyscy partnerzy, jeżeli chodzi o wszystkie trzy strony wchodzące w skład tej komisji, będą reprezentowani przez taką samą liczbę członków, przedstawicieli, aby nie było dominacji jednej czy drugiej grupy, a członkowie tejże komisji byli powoływani przez prezesa Rady Ministrów. A więc widzimy, że umocowanie tej komisji jest wysokie. Tej komisji nie powołuje minister rolnictwa na wniosek podmiotów wyszczególnionych w ustawie, a więc wszystkich tych trzech grup, o których mówiłem.

    Stronę rządową w komisji reprezentowaliby sami ministrowie bądź przedstawiciele ministrów do spraw rolnictwa, rozwoju wsi, rynków rolnych, rozwoju regionalnego, finansów publicznych, gospodarki i środowiska. Stronę społeczno-zawodową reprezentowaliby przedstawiciele Krajowej Rady Izb Rolniczych, a także przedstawiciele reprezentatywnych organizacji działających w oparciu o ustawę o społeczno-zawodowych organizacjach rolników czy ustawę o związkach zawodowych rolników indywidualnych.

    Nie wiem, czy to nie jest w tym projekcie jeszcze zbyt wąskie określenie, bo dobrze by było, żeby też organizacje rolnicze, które funkcjonują w oparciu o inne przepisy prawa pozwalające się zrzeszać i funkcjonować organizacjom, nie mogły być aplikantami, jeśli chodzi o uczestnictwo w tej komisji. Ale ważne jest, aby te organizacje, które chciałyby w niej być, posiadały reprezentatywność. Proponuje się, aby ta reprezentatywność była na poziomie 5%. Mówiąc o innych organizacjach działających w oparciu o inne przepisy, mam na myśli chociażby Prawo o stowarzyszeniach.

    Natomiast stronę gospodarczą w komisji mieliby reprezentować przedstawiciele Krajowej Rady Spółdzielczej, a także reprezentatywne organizacje działające na podstawie ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o organizacjach pracodawców. Mieliśmy także podobny pomysł, aby ich reprezentatywność była podobna do tej, jaka jest w przypadku społeczno-zawodowych organizacji rolniczych.

    Jak mówiłem już wcześniej, proponuje się, aby w komisji była respektowana, przestrzegana - i takie są wprost zapisy - równa reprezentacja wszystkich stron, aby któraś ze stron nie była dominująca, bo przecież wiemy, że ta komisja ma rozwiązywać spory, formułować stanowiska, osiągać porozumienie, osiągać konsensus. Komisja pracowałaby na posiedzeniach plenarnych, które odbywałyby się nie rzadziej niż raz na dwa miesiące. Oczywiście każdy z partnerów miałby prawo na swój wniosek zwoływać takie posiedzenie i każda ze stron miałaby czy każdy uczestnik tej komisji miałby prawo do wnoszenia sprawy pod obrady komisji, a ta miałaby okazję i możliwość powoływania zespołów problemowych.

    Pracami komisji kierowałoby prezydium, w którym reprezentowane byłyby wszystkie strony komisji. Prezydium byłoby 3-osobowe: przewodniczący i dwóch zastępców. Wybierani byliby oni przez członków komisji, a nie przez jakiś organ czy podmiot zewnętrzny. Mam na myśli np. prezesa Rady Ministrów, który odwołuje samą komisję. Komisja miałaby być forum dialogu i współpracy partnerów, zawierać porozumienia określające wzajemne zobowiązania stron.

    Można tu użyć jakiegoś przykładu. Funkcjonuje w jakimś obszarze konflikt. Przecież tych konfliktów w rolnictwie nie brakuje. Są one nie tylko między organizacjami, między rolnikami a władzą, lecz także bardzo często bywają między poszczególnymi operatorami, np. między rolnikami a tą stroną gospodarczą, która zajmuje się skupowaniem i przetwarzaniem tych produktów. Nieraz w takich sytuacjach konfliktowych byłoby dobrze, aby zawierano porozumienie zobowiązujące strony tego konfliktu do tego, aby doprowadzić do jego wygaśnięcia i osiągnięcia celów. Pewnie będzie to bardzo trudne, bo w sytuacjach konfliktowych cele mogą być rozbieżne. Przeważnie takie są. Ale to ma być właśnie miejsce do prowadzenia dialogu.

    W tym projekcie wyraźnie zapisaliśmy także to, że raz na rok strona rządowa w terminie dokładnie do 10 maja ma przedstawić komisji wstępną prognozę wielkości makroekonomicznych stanowiących podstawę do prac nad projektem ustawy budżetowej na rok następny, czyli na temat ilości środków skierowanych do rolnictwa, na rozwój obszarów wiejskich, a później przedstawić sam projekt budżetu. Ten projekt budżetu i te założenia byłyby też przedmiotem obrad tejże komisji, a strony społeczno-zawodowe i gospodarcze miałyby prawo wnosić swoje uwagi, a także postulaty, pomysły i swoje roszczenia czy oczekiwania w stosunku do budżetu i innych rozwiązań. Jeżeli doszłoby do tego, co nie jest wykluczone albo jest wręcz pewne, że takie przypadki będą miały miejsce, do nieosiągnięcia wspólnego stanowiska w wyniku głosowania jawnego, każda ze stron miałaby prawo nie zgodzić się z drugą stroną i przedstawić własną propozycję, własne rozwiązania czy wręcz własne stanowisko.

    Proponuje się także, aby ta komisja miała dość istotne uprawnienia dotyczące kontroli nad działalnością organów władzy publicznej odpowiedzialnych za stanowienie prawa i prowadzenie polityki w zakresie obszarów wiejskich, kontroli realizacji funkcjonującego prawa, a także aby miała prawo wnosić o to, żeby to prawo zmieniać w formule projektów ustaw czy rozporządzeń, oczywiście w kwestiach dotyczących rolnictwa i obszarów wiejskich, np. nie tylko sugerować skierowanie wniosków do Trybunału Konstytucyjnego, lecz także sugerować władzy określone działania na obszarze Komisji Europejskiej, a więc tam, gdzie funkcjonujemy na poziomie rynku wspólnotowego.

    Kadencja pierwszego składu komisji trwałaby 4 lata. Pierwszy skład powinien zostać powołany na okres 6 miesięcy ze względu na to, że przepisy dopiero wchodziłyby w życie, a później poszczególne organizacje, tak jak to omawiałem w początkowej fazie swojego wystąpienia, delegowałyby swoich przedstawicieli, oczywiście poprzez udowodnienie swojej reprezentatywności. Co jest bardzo istotne i co być może niektórzy krytycy tego projektu będą podnosili, ta komisja ma nie być kneblem dla jakiejkolwiek strony, niepozwalającym się wypowiadać swobodnie w sprawach podnoszonych w samej komisji, a także w formule dialogu publicznego. A więc każda organizacja, czy ta reprezentowana w komisji, czy te, które nie będą spełniały wymogów, czy z powodu braku miejsc nie będą członkami tej komisji, będzie mogła się swobodnie wypowiadać. Dotyczy to również formuły protestu. A więc nie jest powiedziane, że ktokolwiek komukolwiek zabroni stosować przecież ten jakże często stosowany w rolnictwie akt oddziaływania na taką czy inną stronę.

    Chcę również powiedzieć, przechodząc już do kosztów funkcjonowania, że proponujemy, aby obsługę tej komisji zapewniał resort rolnictwa i generował także na tę obsługę pieniądze. Nie zakładamy finansowania uczestnictwa poszczególnych członków tej komisji w formie diet, jakichś wynagrodzeń, zwrotów kosztów produkcji. To byłoby w gestii tych, którzy delegowaliby swoich przedstawicieli do prac w tej komisji. Chcę również powiedzieć, że nie będzie w związku z tym nadmiernych obciążeń dla budżetu państwa, a działalność tej komisji może mieć pozytywne oddziaływanie na rozwój gospodarczy.

    Warto też powiedzieć o tym, że projekt nie jest objęty zakresem prawa Unii Europejskiej. Unia Europejska pozwala na funkcjonowanie tego typu podmiotów, daje taką możliwość poszczególnym państwom członkowskim.

    Chcę też powiedzieć, że docierają do nas pozytywne głosy dotyczące tej propozycji. Wypowiedziała się na ten temat Krajowa Rada Izb Rolniczych, mówiąc o tym, że jest to dobry pomysł, przedstawiając jednocześnie pewne rozwiązania, które - mówię tu w imieniu wnioskodawców - oczywiście są do uwzględnienia na poszczególnych etapach dalszych prac parlamentarnych nad tym projektem. Bardzo dziękuję, pani marszałek. (Oklaski)