4 punkt porządku dziennego:

Pierwsze czytanie rządowego projektu ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnej informacji prawnej oraz edukacji prawnej społeczeństwa (druk nr 3338).

Poseł Tomasz Makowski:

    Dziękuję bardzo.

    Pani Marszałkini! Panie Ministrze! Wysoka Izbo! Mam zaszczyt przedstawić stanowisko klubu Polskiego Stronnictwa Ludowego dotyczące wniesionego przez rząd projektu ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnej informacji prawnej oraz edukacji prawnej społeczeństwa wraz z projektami aktów wykonawczych.

    W pierwszym punkcie mojego wystąpienia chciałbym podziękować panu ministrowi za pierwsze wystąpienie w randze ministra sprawiedliwości i przedstawienie rządowego projektu ustawy.

    W drugim punkcie chciałbym zaznaczyć, że Polskie Stronnictwo Ludowe już w zeszłym roku zauważyło problem społeczny, obywatelski, najniższego szczebla, dotyczący nieodpłatnej obsługi prawnej i informacji prawnej. Złożyliśmy projekt dokładnie rok temu, 22 kwietnia 2014 r. To jest w komisji przygotowywane i procedowane. Liczę na to, że te dwa projekty ustaw będą połączone i będzie wypracowany przez wszystkie kluby parlamentarne rzetelny proces pomocy prawnej dla najniższego szczebla społecznego, jakim są obywatele na terenie powiatu, gminy czy miasta.

    Natomiast co do szczegółów tej ustawy słuszna jest uwaga rządu, pana ministra Grabarczyka, który to przygotowywał, i pana ministra Budki, który zauważył, że w naszej ustawie proponowaliśmy nieodpłatną informację prawną i utworzenie Centrum Informacji Prawnej. Jest zgoda, że to jest rozszerzone, są te trzy filary, czyli nieopłatna pomoc prawna, dostęp do informacji i, co najważniejsze, do edukacji prawnej. Mamy przykłady nieszczęsnych komorników, problemów z komornikami, bo tak naprawdę brakowało tej edukacji, czyli pomocy państwa i nauki dla przeciętnego obywatela, który mógłby się zgłosić z problemem, a właściwie z przewidywanymi problemami dotyczącymi funkcjonowania rodziny, funkcjonowania gospodarstwa domowego.

    Wysoka Izbo! Oczywiście to są dobre rozwiązania, przy czym też mamy trochę uwag, może to są uwagi techniczne, które od razu sygnalizuję. Trzeba będzie to wypracować w komisji, ponieważ jeżeli nawet zejdziemy na szczebel powiatowy, czyli utworzymy biura nieodpłatnej pomocy prawnej - one nieformalnie już funkcjonują w niektórych samorządach, bo samorządy już wcześniej zauważyły problem społeczny dotyczący obsługi prawnej -zastanawiamy się, i może trzeba to poddać pod dyskusję, czy jeśli chodzi o kanał dystrybucyjny i finansowy, i prawny, czyli o subwencję celową czy dotację celową na obsługę prawną, nie powinno to iść właśnie przez Centrum Informacji Prawnej przy ministrze sprawiedliwości i przy ministrze finansów.

    Sygnalizujemy też jedną dosyć ważną rzecz, jeżeli chodzi o jakość wykonywanych usług czy czynności prawnych, ponieważ wiadomo, że są dwie negatywne opinie samorządu prawniczego dotyczące tego projektu rządowego. Trzeba się zastanowić. Ja czuję się samorządowcem i też pewne rzeczy zauważam. A mianowicie jeżeli będzie biuro nieodpłatnej obsługi prawnej, to czy obywatel będzie miał zagwarantowany dostęp do wiedzy prawniczej?

    Oczywiście możemy dyskutować nad kryteriami weryfikacji, jacy najubożsi członkowie społeczeństwa mają mieć dostęp do bezpłatnej obsługi prawnej, ale czy nie będzie ryzyka, że radca prawny zatrudniony już w urzędzie na jednym etacie będzie korzystał z drugiego etatu i udzielał pomocy? Czy młodemu środowisku prawniczemu, które wchodzi na rynek prawniczy, dać taką możliwość, że nawet jeżeli z jednej strony jest obsługa prawna dla urzędu, administracji, starosty, wójta, prezydenta, to z drugiej strony jest drugi kanał: wsparcia społecznego dla obywatela przy staroście czy przy wójcie? To są już techniczne sprawy, w jakim budynku administracyjnym to się będzie znajdowało. To sygnał pod rozwagę.

    Ale w opiniach jest też kwestia takiego rozwiązania: W jaki sposób to weryfikować? Czy obywatel, który przyjdzie po opinię prawną lub w sprawie sporządzenia dokumentu przedsądowego, złoży oświadczenie o tym, że spełnia wszelkie kryteria Karty Dużej Rodziny, warunki dochodowe, czy należy zastanowić się nad modelem europejskim? Oczywiście jest też kwestią do dyskusji, czy nie wprowadzić przy PCPR-ach czy przy GOPS-ach bonów na tę obsługę prawną. To również poddajemy pod dyskusję, bo trzeba o tym dyskutować. To ma być wydyskutowane, przedyskutowane, przeanalizowane i wypracowane rzetelne stanowisko obywatelskie.

    Nie powinny tu być ważne kierunki polityczne, ma to być kierunek obywatelski. Kolega z klubu Prawo i Sprawiedliwość mówił o kryteriach finansowych, o tym, że gdy ktoś korzysta z opieki społecznej, to kilka złotych może zaważyć, decyduje o tym, że nie będzie mógł z niej korzystać. Chciałbym przypomnieć, że nasz minister pracy i polityki społecznej przygotował projekt ustawy o zasiłku rodzinnym z tą zasadą ˝złotówka za złotówkę˝ teraz nad nim procedujemy. Być może w tym przypadku dla tych ludzi też trzeba będzie wypracowywać taki mechanizm obsługi prawnej.

    Wrócę jeszcze do całego tego mechanizmu. Czy w tym przypadku nie zejść jednak na szczeble gminne? Życie toczy się w gminach, problemy powstają w gminach. Ja rozumiem kierunek: zacznijmy od powiatów, bo powiat odpowiada za funkcjonowanie samorządu terytorialnego i za kontakt ze społeczeństwem, ale można się zastanowić, czy nie zacząć do gmin. O kosztach nie będę wspominał, bo faktycznie w pierwszym roku, w roku 2016 przeznaczone są na to bodajże 94 mln zł. Oczywiście to wynika ze wskaźnika, ale gdy to podzielimy na 380 powiatów, to wychodzi ok. 270 tys. zł na powiat. Są powiaty duże, małe. Pytam, czy nie iść w kierunku gmin, żeby to wójt miał przy sobie taką rzetelną obsługę prawną, pomoc prawną. Oczywiście mówimy o pomocy przedsądowej, bo sądową już mamy zagwarantowaną.

    Liczę na to, że nie będzie oporu politycznego, nie będzie tu robiona żadna kampania polityczna, tylko będzie jeden kierunek, kierunek samorządowy, obywatelski wsparcia dla ludzi, którzy naprawdę potrzebują obsługi prawnej i potrzebują pomocy, żeby skonstruować choćby proste pismo administracyjne. Wtedy oni będą wiedzieli, gdzie się zgłosić, do kogo się zgłosić, gdzie zadzwonić, i spokojnie będą mogli prowadzić swoje gospodarstwa domowe.

    Pani marszałkini, panie ministrze, Wysoka Izbo, konkludując, powiem, że Klub Parlamentarny Polskiego Stronnictwa Ludowego jest za skierowaniem rządowego projektu ustawy do dalszych prac w komisji. Dziękuję bardzo. (Oklaski)