22 punkt porządku dziennego:

Pierwsze czytanie senackiego projektu ustawy o zmianie ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz ustawy Kodeks postępowania cywilnego (druk nr 3104).

Sekretarz Stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości Jerzy Kozdroń:

    Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Pytanie do mnie było tylko jedno, jeżeli dobrze zrozumiałem, bo pan poseł Dziuba skierował pytanie do senatora wnioskodawcy.

    Wicemarszałek Wanda Nowicka:

    Tak, tak, ale pan senator odpowie łącznie i zamknie dyskusję, dlatego pan minister odpowiada pierwszy.

    Sekretarz Stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości Jerzy Kozdroń:

    Dobrze.

    W mojej ocenie jest to ważna nowelizacja. Jeżeli mogę, to powiem o tym kilka słów. Ona przede wszystkim zmienia całą filozofię kodeksu rodzinnego. Do tej pory praktyką było to, że przy orzekaniu rozwodów - zresztą z tego § 1a to wynikało - powierzając wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z małżonków, automatycznie ograniczano władzę rodzicielską drugiemu, chyba że zawarto jakieś porozumienie.

    Tymczasem tu zmienia się filozofia orzekania w sprawach rozwodowych i co do zasady władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom. Bez względu na to, jaki jest sposób wykonywania tej władzy rodzicielskiej, czy to dziecko jest przy matce, czy przy rodzicach, czy to jest opieka naprzemienna itd., to władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom, chyba że - tak jak się mówi wyraźnie - dobro dziecka na to wskazuje.

    To nie jest tylko kwestia przepisów art. 58 i art. 107, sukcesu dzieci. Ja rozumiem pana rzecznika, który mówi, że to jest sukces, że dzieci nie będą traktowane przedmiotowo, że będą miały oboje rodziców, ale trzeba zauważyć, że jednocześnie kończymy z fatalną praktyką w wymiarze sprawiedliwości, jaką było stygmatyzowanie jednego z rodziców. Bo na czym w istocie rzeczy to polegało? W wyroku rozwodowym powierzano władzę rodzicielską jednemu z rodziców, najczęściej matce, ograniczając władzę rodzicielską ojca, i to expressis verbis pisano w wyroku. Ograniczano władzę. To tak samo, jak w postępowaniach o pozbawienie władzy rodzicielskiej czy ograniczenie władzy rodzicielskiej w sytuacji, kiedy rodzice nie wywiązują się ze swoich podstawowych obowiązków w zakresie wychowania dziecka. Wtedy ten rodzic czuje się stygmatyzowany, on jest niepełnowartościowym rodzicem. Nie dość tego, on nie ma pełnego wpływu na wychowanie dziecka, na wybór przez dziecko zawodu, na wybór szkoły itd. To są problemy, które dotykały tych rodziców. Nie dość tego, wpływało to na sposób ustalania kontaktów, bo gdy dziecko było przy jednym z rodziców, to ten rodzic dyktował warunki utrzymywania kontaktu z dzieckiem przez drugiego rodzica.

    W związku z tym mam nadzieję, że przede wszystkim przeorze się mentalność sądów orzekających w tych sprawach, bo tu jest największy problem. Sędziowie będą musieli zrozumieć, że to, że rodzice się rozwodzą, nie oznacza, że należy ograniczać władzę rodzicielską jednego z nich, gdyż dziecko pozostaje przy drugim rodzicu. Choć są sytuacje, w których władza będzie musiała być ograniczona ze względu na dobro dziecka, gdy ojciec nie wywiązywał się ze swoich obowiązków lub gdy działał na szkodę dziecka, znęcał się czy w jakiś sposób temu dziecku szkodził. Wtedy ta władza ma być ograniczona, a nawet w ostateczności taki rodzic może zostać pozbawiony władzy rodzicielskiej.

    Pan poseł Stanisław Szwed zadał trudne dla mnie pytanie. Dlaczego jest przewlekłość w tych sprawach? Panie pośle, ja też bym chciał, żeby to było szybciej, ale mam świadomość, że to są trudne, złożone sprawy. Sędziowie są w takich sprawach bardzo ostrożni i postępują w sposób wyważony. Przede wszystkim boją się na podstawie przesłuchań samych świadków, stron wydawać orzeczenia w zakresie wykonywania władzy rodzicielskiej i powierzenia jej jednemu z rodziców. W związku z tym zwracają się do wszelkiego rodzaju specjalistycznych ośrodków, rodzinnych ośrodków diagnostycznych, gdzie są przeprowadzane wywiady środowiskowe, rozmowy z małoletnim dzieckiem, z kim ono jest bardziej związane itd. To wymaga czasu, nie można w tych sprawach polegać na szybkich działaniach.

    Wiem, że jest to długo, za długo to trwa, że to powinno być sprawniej prowadzone, ale jest jak jest. W tym zakresie sędziów poganiać za bardzo nie możemy, bo w sprawach rozwodowych czy w sprawach opiekuńczych zbyt duże tempo nie zawsze jest wskazane. Często się zdarza, że małżonkowie procesują się w sprawie rozwodowej i w trakcie procesu okazuje się, że oni się dalej kochają, że oni dalej darzą się wzajemnie uczuciami i że rozwód to była jakaś sprawa ambicjonalna. Zdarzają się, nie mówię, że bardzo często, sytuacje, kiedy w trakcie postępowania rozwodowego małżonkowie się pogodzą. Gdybyśmy ich tak na tempo rozwiedli, to wiecie państwo, facet wychodzi wolny, wtedy trudniej jest, żeby się powtórnie pobrali. W związku z tym nie zawsze jest wskazane szybkie rozpoznawanie tego rodzaju spraw. Tutaj potrzebne są wyważenie i czas.

    Podobnie jest w kwestii władzy rodzicielskiej, to są trudne, skomplikowane sprawy. Tutaj dziecko też musi być wysłuchane. Musi go wysłuchać psycholog, musi go wysłuchać pedagog, musi dotrzeć do tego dziecka. Trudno nieraz nawiązać w trakcie pierwszej rozmowy taki kontakt, bo dziecko jest często zamknięte w obcym środowisku, nie chce się otworzyć. Te kontakty muszą być powtórzone wielokrotnie, żeby można było wydać ekspertyzę, opinię na temat kontaktów tego dziecka z rodzicami, tego, z którym z rodziców jest bardziej związane, które z rodziców jest dla niego lepsze itd. To tyle.

    Przyznam szczerze, że pan poseł zadał mi trudne pytania, a ja nie jestem fachowcem w sprawach rodzinnych, z przykrością to powiem. W życiu nie orzekałem w sądzie rodzinnym. Może to i dobrze. Dziękuję. (Oklaski)