13 punkt porządku dziennego:

Informacja Rady Ministrów o realizacji działań wynikających z ˝Krajowego programu przeciwdziałania narkomanii˝ w 2013 r. (druk nr 2852) wraz ze stanowiskiem Komisji Zdrowia (druk nr 3125).

Poseł Grzegorz Janik:

    Panie Marszałku! Panie Ministrze! Wysoka Izbo! Przypadł mi zaszczyt przedstawienia w imieniu Klubu Parlamentarnego Prawo i Sprawiedliwość stanowiska wobec rządowego dokumentu, informacji o realizacji działań wynikających z ˝Krajowego programu przeciwdziałania narkomanii˝ w 2013 r.

    Dokument ten w ubiegłym roku został przesłany do Komisji Zdrowia, a 5 lutego został zaprezentowany na posiedzeniu Komisji Zdrowia przez panią sekretarz stanu w Ministerstwie Zdrowia Beatę Małecką-Liberę. Przedstawiony materiał jest podsumowaniem części działań wynikających z szerokiej perspektywy ˝Krajowego programu przeciwdziałania narkomanii˝ w latach 2011-2016 i zawiera istotne uwagi dotyczące aktualnego stanu działań w obszarze profilaktyki i przeciwdziałania narkomanii w Polsce.

    Odnosząc się do zaprezentowanych danych dotyczących realizacji działań w pięciu kluczowych obszarach: profilaktyka, leczenie, rehabilitacja i ograniczanie szkód zdrowotnych, ograniczenie podaży, współpraca międzynarodowa oraz badania i monitoring, muszę powiedzieć, że ze szczególnym zainteresowaniem nasz klub zapoznał się z przedstawionymi statystykami w najważniejszym obszarze profilaktyki w odniesieniu do przyjętych wskaźników wraz z porównaniem z danymi z lat wcześniejszych, przypadających na połowę pierwszego dziesięciolecia XXI w.

    Klub Parlamentarny Prawo i Sprawiedliwość z zaniepokojeniem przyjmuje dane obrazujące wzrost zażywania narkotyków wśród młodzieży w wieku 15-18 lat o ok. 50% w badanej grupie w stosunku do danych z lat wcześniejszych, co wykazało badanie międzynarodowego Europejskiego Programu Badań Ankietowych w Szkołach. W dużej mierze dotyczy to przetworów konopi, lecz również substancji chemicznych, m.in. amfetaminy. Szczególnie niepokoi wysoki współczynnik zażywania środków psychoaktywnych wśród młodzieży w wieku 15-16 lat, co jednoznacznie pokazuje, że narkotyki wchodzą do szkół gimnazjalnych i zagrażają nie tylko młodzieży u progu dojrzałości, lecz również, co jest zjawiskiem wyjątkowo groźnym, dzieciom i młodzieży w najważniejszym wieku rozwojowym nastolatka. Tak łatwy dostęp do narkotyków pokazuje, jak mocno działania w obszarze profilaktyki i przeciwdziałania używaniu narkotyków podejmowane przez rząd i agencje celowe rozmijają się z realnymi zjawiskami występującymi w grupach społecznych zagrożonych tym groźnym procederem.

    Podobne wnioski można wyciągnąć z dokładniejszego raportu ˝Młodzież 2013˝ przygotowanego przez fundację CBOS, opublikowanego w 2014 r., gdzie w dziale ˝Używanie narkotyków i środków odurzających˝ autorzy jednoznacznie pokazują wzrost użycia i dostępności narkotyków i środków psychoaktywnych. Z cyklicznego monitoringu CBOS jednoznacznie wynika, że po okresie ograniczenia dostępności i używania narkotyków wśród młodzieży osiągniętego w pierwszej dekadzie naszego wieku do 2008 r. następuje wzrost dostępności i konsumpcji, szczególnie marihuany i haszyszu, co pokazują powtarzalne badania przeprowadzone w 2010 i 2013 r.

    Prezentację stanowiska wobec programu przeciwdziałania narkomanii uważamy za zadanie ściśle merytoryczne i oparte na twardych danych dostarczonych przez instytucje zdrowotne i społeczne działające w tym wrażliwym dla zdrowia publicznego obszarze. Jednak nie przypadkiem wzrost wskaźników użycia narkotyków przypada na okres wycofania się państwa z aktywnej polityki wychowawczej w edukacji, a wręcz stworzenia klimatu przyzwolenia społecznego na używanie miękkich narkotyków, w czym duże zasługi ma obecna na tej sali część parlamentarzystów utożsamianych w tamtym okresie z Platformą Obywatelską, a następnie z klubem Twój Ruch. Oczywiście można szukać tłumaczeń w zjawiskach społecznych i cywilizacyjnych, które wpływają na podaż i dostępność środków narkotycznych, to jednak nie zwalnia nas i instytucji publicznych z obowiązku prowadzenia aktywnych działań w obszarze przeciwdziałania używaniu narkotyków. Nie może też być przyzwolenia na prezentowanie opinii o braku szkodliwości zażywania tzw. miękkich narkotyków, bo jak dotąd nie są one poparte poważnymi badaniami, a eksperci i lekarze zajmujący się problematyką uzależnień potwierdzają wpływ tychże środków na zjawisko uzależnienia wśród młodzieży i dorosłych.

    Klub Parlamentarny Prawo i Sprawiedliwość zwraca uwagę Wysokiej Izby na punkt 11. wniosków i rekomendacji zawartych w informacji, w którym czytamy, że Policja jednoznacznie wiąże wzrost używania marihuany z większą liczbą nielegalnych upraw konopi, którymi zajmują się zorganizowane grupy przestępcze. Jak bardzo zorganizowana przestępczość zagraża bezpieczeństwu publicznemu, nie trzeba państwa przekonywać. Żeby zobaczyć, co dzieje się w wypadku przejęcia przez te grupy kontroli nad nielegalną produkcją substancji psychoaktywnych i obrotem nimi, wystarczy prześledzić statystyki przestępstw w wielu krajach europejskich.

    Wracając do informacji o realizacji działań wynikających z ˝Krajowego programu przeciwdziałania narkomanii˝ w obszarze przeciwdziałania, chcę przypomnieć, że pani mister podkreśliła sukcesy osiągnięte w czasie głośnej wojny ze zjawiskiem dopalaczy, czego skutkiem jest wymierny spadek używania i dostępności tych środków psychoaktywnych. Niestety, ten spadek jest incydentalny w stosunku do wzrostu zainteresowania sięganiem po środki narkotyczne innego typu wśród młodzieży i osób dorosłych. Dlatego rodzi się pytanie o efektywność rządowych działań w obszarze profilaktyki i przeciwdziałania uzależnieniom od środków psychoaktywnych. Tutaj jedna skuteczna akcja zmobilizowanych instytucji publicznych nagłośniona medialnie nie zastąpi stałej i cyklicznej pracy wszystkich instytucji publicznych.

    Klub Parlamentarny Prawo i Sprawiedliwość bardzo docenia pracę wielu jednostek publicznych i pozarządowych w tej dziedzinie, jednak na poziomie krajowym coś szwankuje w przyjętym modelu przeciwdziałania narkomanii, skoro skutki są odwrotne do zamierzonych i w efekcie coraz większa grupa młodzieży w coraz młodszym wieku jest zagrożona co najmniej sporadycznym kontaktem z środkami psychoaktywnymi. Ten problem zauważa również pani minister, która zwróciła uwagę na niewielką aktywność jednostek samorządowych i brak rozeznania potrzeb lokalnych, w tym w odniesieniu do samorządów wojewódzkich w obszarze przeciwdziałania uzależnieniom. To też potwierdza opinię naszego klubu o braku spójnych działań, które powinny skutkować zmniejszeniem dostępu do narkotyków.

    W imieniu naszego klubu zwracam uwagę na sygnalizowany przez Krajowe Biuro do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii problem tzw. lekomanii wśród młodzieży i osób dorosłych. Tutaj odniosę się do własnych doświadczeń poselskich, ponieważ o tym zagrożeniu stale informują farmaceuci współpracujący ze śląską Fundacją ˝Zdrowie i Opieka˝ promującą m.in. akcje dotyczące przeciwdziałania nadużywaniu leków wśród dzieci i młodzieży. Miałem przyjemność uczestniczyć w takiej akcji w Rybniku w 2014 r. Dlatego z ciekawością przyjąłem informację o ogólnopolskiej kampanii ˝Leki bez recepty - do leczenia, nie do brania˝ prowadzonej przez Ministerstwo Zdrowia i Ministerstwo Edukacji Narodowej dla rodziców uczniów szkół gimnazjalnych i nauczycieli w tych placówkach edukacyjnych. Jednak gdy zapytałem o ten program w placówkach edukacyjnych w regionie, to reakcją było zdziwienie i sygnał o całkowitym braku informacji. Nie jest intencją Klubu Parlamentarnego Prawo i Sprawiedliwość krytykowanie podobnych działań, bo gorąco je popieramy. Proponowaliśmy też poszerzenie zakresu tych działań w tym szczególnym obszarze wychowania prozdrowotnego. Skuteczność takich kampanii powinna polegać na ich szerokiej dostępności, a nie tylko na szermowaniu hasłami na poziomie ogólnopolskim.

    Wracając jednak do informacji rządowej, stwierdzam, że klub PiS z zadowoleniem przyjmuje wzrost publicznych środków finansowych Narodowego Funduszu Zdrowia na leczenie, jak również wzrost nakładów finansowych na działalność socjoterapeutyczną, co przekłada się, jak słusznie podkreśliła pani minister, na wzrost dostępności leczenia osób używających narkotyki. Jednak dogłębna analiza raportu weryfikuje ten optymizm, bo trudno uznać za sukces dane, że maksymalnie 20% potencjalnie uzależnionych pacjentów ma możliwość skorzystania z leczenia substytucyjnego.

    Dlatego jednoznacznie powtórzę w imieniu Klubu Parlamentarnego PiS, że w omawianej informacji najważniejszym modułem tematycznym jest szeroka profilaktyka uzależnień i używania narkotyków oraz środków psychoaktywnych. W tym wymiarze niezbędne jest zaangażowanie instytucji publicznych, jednostek samorządów terytorialnych w szeroko rozumianą profilaktykę, a nie tylko w podejmowanie działań już w wypadku występowania zjawiska zażywania narkotyków wśród grup młodzieżowych. Zwracam tu uwagę, że część samorządów terytorialnych skupia się na działaniach ściśle rehabilitacyjnych i leczniczych, natomiast zapomina, że profilaktyka uzależnień, w tym od narkotyków, powinna obejmować szerokie grupy docelowe, w tym zwłaszcza najbardziej zagrożoną młodzież szkolną. Klub Prawa i Sprawiedliwości uważa, że jednym z działań profilaktyki uniwersalnej i selektywnej w tym obszarze jest promocja wychowania przez sport, rekreację, kształtowanie postaw prozdrowotnych. Zapominamy, że najlepszą profilaktyką jest pokazanie młodym ludziom sposobu wartościowego spędzania czasu wolnego, prawidłowego sposobu radzenia sobie z własnymi emocjami i słabościami. Tutaj statystyki są jednoznacznie negatywne w odniesieniu do działań rządu i nie spełniają wskaźników wyznaczonych w ˝Krajowym programie przeciwdziałania narkomanii˝.

    Dlatego mając na uwadze wszystkie aspekty walki z narkomanią, Klub Parlamentarny Prawo i Sprawiedliwość podczas głosowania nad przedstawioną przez rząd informacją o realizacji działań wynikających z ˝Krajowego programu przeciwdziałania narkomanii˝ w 2013 r. wstrzyma się od głosu. Dziękuję bardzo. (Oklaski)