22 punkt porządku dziennego:

Pierwsze czytanie rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy Kodeks cywilny, ustawy Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (druk nr 2707).

Sekretarz Stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości Jerzy Kozdroń:

    Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Na wstępie chciałbym państwu powiedzieć taką rzecz. Prezentują państwo projekt ograniczający odpowiedzialność za długi, odwracający całą filozofię, wprowadzający zasadę, że ogranicza się to, że odpowiada się za długi spadkowe z dobrodziejstwem inwentarza. Natomiast ja jestem tradycjonalistą i podzielam tu argumenty i wątpliwości, jakie wyraziła pani poseł Bartuś, mimo że ten projekt idzie w zupełnie innym kierunku.

    Państwa europejskie, państwa kontynentalne, oparte na prawie kontynentalnym, na prawie rzymskim, przyjęły zasadę odpowiedzialności wprost za długi spadkowe. Wynikało to z określonej tradycji, pokrewieństwa, więzi, honoru rodziny, ponosiło się odpowiedzialność za zobowiązania zmarłego krewnego dla dobrego imienia zmarłego. Dzisiaj nastały inne czasy, więzi rodzinne, więzi społeczne zostały pozrywane, rodziny żyją, tak jak tutaj poseł Babalski powiedział, na krańcach świata, o sobie w ogóle nic nie wiedzą. Pozrywane są więzi rodzinne, więzi społeczne, a jednocześnie jest zasada odpowiedzialności za długi i trzeba było tę sytuację uregulować, czyli trzeba było iść nie tyle z postępem, tylko po prostu z normalnym życiowym podejściem do tego, ponieważ były sytuacje, że ktoś ponosił odpowiedzialność za długi osoby, o której w ogóle nic nie wiedział. I dlatego trzeba było uregulować tę sytuację.

    Ale wbrew temu, o czym mówił pan poseł Romanek, to nie było odwzorowanie tej propozycji, którą składała Solidarna Polska, że dzisiaj wprowadzamy co do zasady tylko dziedziczenie z dobrodziejstwem inwentarza. Trzeba było tę instytucję rozbudować. Wszyscy o tym myśleli, we wszystkich nowoczesnych kodyfikacjach, takich jak w Rosji, bo przecież oni tam prawa cywilnego tak na dobrą sprawę do niedawna nie mieli, bo tam było głównie prawo administracyjne, w państwach postkomunistycznych wprowadzono co do zasady dziedziczenie z dobrodziejstwem inwentarza. My wiedzieliśmy, że też trzeba będzie to zrobić, tylko trzeba było to zrobić mądrze, bo jest zasada: z dobrodziejstwem inwentarza, ale sama zasada wprowadzenia dobrodziejstwa tylko do aktywów, do wysokości aktywów też jest niebezpieczna, bo może spowodować, że wierzyciele zostaną pokrzywdzeni. I tutaj popatrzcie na te wspomniane przez państwa babcie w biurach poselskich. One są zadłużone i one zostawiają te długi, ale najczęściej to nie są ich długi. To są długi ich dzieci, ich wnuków, ponieważ oni zaciągają te pożyczki, te zobowiązania, obciążając majątki swoich krewnych, tylko potem krewni mówią: nie, my za to nie odpowiadamy, odrzucamy ten spadek, udają, i taką możliwość trzeba przewidzieć, że nie ponoszą odpowiedzialności za te długi. W związku z tym trzeba było rozbudować tę instytucję, wprowadzić zasady, ale wprowadzić też wyjątki, bo jeżeli spadkobiercy w wykazie inwentarza pominą celowo, ukryją majątek albo fikcyjne długi wprowadzą, to kodeks musiał to przewidzieć, oni wtedy odpowiadają całą masą spadkową i swoim majątkiem też odpowiadają za te długi. Czyli nie ma tutaj ograniczenia. Dlatego trzeba było rozbudować tę instytucję w Kodeksie cywilnym i w Kodeksie postępowania cywilnego. Czyli sama zasada odwrócenia to byłoby za mało. I dlatego wtedy trzeba było odrzucić ten projekt, chociaż sam wtedy jako poseł głosowałem i przekonywałem, że trzeba to odrzucić, to nie jestem do dzisiaj co do tego przekonany, szczerze powiem. Ale wiem, że przychodzą nowe czasy, na które nie mam wpływu, muszę się pogodzić, idą nowi, nowy świat idzie, nowe wyzwania. Więzy rodzinne, społeczne są zrywane, w związku z tym trzeba dać tym nowym ludziom możliwość wyłączenia się z odpowiedzialności za swoich przodków.

    Teraz państwo pozwolą, że będą odpowiadał na pytania.

    Pan poseł Antoni Błądek złożył oświadczenie, z którym się zgadzam, ale nie padło pytanie, w związku z tym nie odpowiem na nie.

    Pan Piotr Polak zapytał o zasadę ustalania majątku spadkowego. Jeżeli wierzyciele się z tym nie zgadzają, to mogą wnieść o spis inwentarza. Jak to jest? Po prostu chodzi o to, że dokonujemy wykazu majątku czy komorniczego spisu inwentarza i jeżeli wierzyciele się z tym nie zgadzają, podnoszą zarzuty, że został ukryty jakiś majątek, mają prawo to kwestionować i podważać. W tym zakresie nie ma żadnych wyjątków. Tutaj występują sprzeczne interesy, bo wykaz inwentarza, który będzie wywieszony na tablicy ogłoszeń czy zamieszczony na stronie internetowej, sporządzony przez jednego spadkobiercę wcale nie oznacza, że została podana prawda. Nie dość tego, może być tak, że spadkobierca nie wie o całym majątku spadkodawcy, w związku z tym podał tylko to o czym wiedział. Jeżeli wierzyciel wie więcej, to, bardzo proszę, niech poda te informacje - w tym momencie może to kwestionować.

    Pani Joanna Bobowska pytała, czy wykaz inwentarza będzie składany na formularzu. Wykaz nie jest obowiązkowy. Minister sprawiedliwości wyda rozporządzenie. Chodzi o taką rzecz, że formularz, na którym będzie sporządzany wykaz, tam będą aktywa, prawa majątkowe, ruchomości i zobowiązania, będzie sporządzany jako oświadczenie. Będzie się ponosiło odpowiedzialność, jeżeli okaże się, że coś zatajono. Zaniesie się to do notariusza, notariusz na podstawie tego wykazu sporządzi protokół, który prześle do sądu spadku, sąd spadku dokona ogłoszenia. Z tego tytułu będzie się ponosiło określone konsekwencje, odpowiedzialność, tak jak już mówiłem wcześniej. Jeżeli będzie to nieumyślne zatajenie, to odpowiedzialność będzie obejmować wysokość aktywów faktycznych, a jeżeli ukrycie będzie celowe, to będzie się ponosiło odpowiedzialność całym swoim majątkiem.

    Czy zmiana samego terminu złożenia oświadczenia o przyjęciu spadku zmieniłaby coś, pytał pan poseł Chmielewski. Była taka sugestia. Po co 6 miesięcy? Jeżeli ktoś się nie zmieści w 6 miesiącach, to wydłużmy ten termin i niech składa oświadczenie w dłuższym terminie. Proszę państwa, chodzi też o zasadę pewności obrotu. Damy rok, dwa lata na złożenie oświadczenia o odrzucenie spadku, a w tym czasie majątek spadkowy, jakieś ruchomości trzeba zabezpieczyć, a z zabezpieczeniem spadku związane są koszty. Najczęściej spadkobierca jako dozorca przytula spadek i używa go, a po dwóch latach z majątku spadkowego może już niewiele zostać. W związku z tym termin składania tego oświadczenia musi być krótki. Jeżeli w tym przypadku wprowadzamy zasadę dziedziczenia spadku z dobrodziejstwem inwentarza, to spadkobierca nie musi składać oświadczenia, chyba że złoży oświadczenie o odrzuceniu spadku. Można odrzucić spadek w całości, ale obowiązuje termin 6 miesięcy i koniec. Dlatego uważam, że termin 6 miesięcy powinien być zachowany dla odrzucenia spadku, natomiast jeżeli chodzi o dziedziczenie z dobrodziejstwem inwentarza, jest termin do złożenia wykazu inwentarza.

    Pan poseł Józef Lassota pytał, czy projekt likwiduje pułapkę podatkową. Projekt w ogóle nie dotyka prawa podatkowego. Czym innym jest prawo podatkowe, czym innym są zobowiązania podatkowe z tytułu spadku i złożenia tego zeznania podatkowego w określonym terminie, a czym innym są zasady dziedziczenia.

    Pan poseł Tomaszewski pytał posła sprawozdawcę, ale jeszcze go nie ma. Chodzi o wprowadzenie wyjątków od dziedziczenia gospodarstw rolnych. Proszę państwa, wszystkie długi obciążające gospodarstwo rolne, a więc czy to w postaci hipoteki, czy w postaci przewłaszczenia maszyn, dalej funkcjonują, nawet po śmierci spadkodawcy. One nie wygasają, wierzyciele wciąż są, mają tutaj swoje zabezpieczenie. Jeżeli maszyna jest przewłaszczona, to z chwilą otwarcia spadku staje się automatycznie własnością instytucji, która przewłaszczyła maszynę na swoją rzecz.

    Pan Zbigniew Babalski pytał o sytuację spadkobierców rozsianych po całym świecie. Jak mają oni złożyć oświadczenie. Są placówki konsularne, panie pośle, i tam można złożyć oświadczenie, tym bardziej że sześciomiesieczny termin odrzucenia czy przyjęcia spadku, dzisiaj jeszcze obowiązujący, liczy się od daty powzięcia wiadomości, a nie od daty otwarcia spadku, od momentu śmierci. Termin 6 miesięcy liczymy od daty, kiedy wiadomość dotarła do spadkobiercy, wtedy składa on oświadczenie na przykład w konsulacie, bo konsul pełni niejako funkcję notariusza.

    Powiem szczerze, że pana posła Romanka nie zrozumiałem. Pytał w tak zagmatwany sposób, że nie zrozumiałem, o co mu chodzi.

    (Poseł Stanisław Chmielewski: Ale dobrze mówił, popierał.)

    (Poseł Józef Lassota: Dokładnie, wspierał.)

    Dziękuję serdecznie.