3 punkt porządku dziennego:

Pierwsze czytanie rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw (druk nr 2393).

Poseł Witold Pahl:

    Pani Marszałkini! Panie, Panowie Ministrowie! Wysoka Izbo! W imieniu Klubu Parlamentarnego Platforma Obywatelska pragnę przedstawić stanowisko mojego klubu w sprawie rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw.

    Pan minister Królikowski był uprzejmy bardzo syntetycznie przedstawić całą filozofię zmian dotyczących części ogólnej Kodeksu karnego, w szczególności dyrektyw wymiaru kary, takiej, która rzeczywiście kształtuje ten konstytucyjny standard zaufania obywateli do państwa, zaufania do stanowionego przez nie prawa, ale też określa pewien element lojalności państwa wobec obywatela, bo przecież obywatel ma prawo do poczucia bezpieczeństwa, a państwo ma obowiązek zagwarantować mu to i w tej przestrzeni realizacja polityki karnej określona konstytucją, przypisana tą konstytucją ustawodawcy oczywiście nie jest uprawnieniem nieograniczonym.Ten element proporcjonalności kary do społecznego stopnia niebezpieczeństwa popełnionego czynu, tego zawinienia, jakie jest udziałem sprawcy, często był przedmiotem analizy Trybunału Konstytucyjnego. To, o czym mówił pan minister Królikowski w końcowej części wystąpienia, a więc o poddawaniu się pewnej presji, pewnym emocjom wynikającym z godnych potępienia sytuacji bardzo rażącego naruszenia prawa, ekstremalnych zdarzeń będących powodem do również bardzo szerokich dyskusji medialnych, nie może powodować tego, że będziemy zakładnikami takich sytuacji. Rzeczywiście poczucie nieuchronności prawa, nieuchronności kary, ten element od wielu lat budzi bardzo duże wątpliwości. A więc skuteczność prawa, skuteczność funkcjonowania państwa w obrębie wymiaru sprawiedliwości.

    Nie ulega też wątpliwości - mówię to z własnego doświadczenia, ale również na podstawie dyskusji, jakie towarzyszyły ocenie tego projektu w Krajowej Radzie Sądownictwa - że przywiązanie wymiaru sprawiedliwości do orzekania kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem, co zresztą potwierdzają dane statystyczne, jest takim stałym elementem orzecznictwa towarzyszącym wymiarowi sprawiedliwości. Ale ta kara w odczuciu społecznym nie tylko wydaje się nie być elementem tej probacji ogólnej, tych działań, które mają zagwarantować społeczne poczucie nieuchronności kary i sprawiedliwego rozstrzygnięcia sprawy, ale również często dla samego skazanego nie stanowi takiej dolegliwości, która byłaby proporcjonalna do stopnia zawinienia.

    Dlatego propozycja wprowadzenia jako dyrektywy, która będzie wiązać, ale w zakresie zgodnym z konstytucyjną zasadą niezawisłości sędziowskiej, wymiar sprawiedliwości, jeśli chodzi o preferencje czy priorytet orzekania kar wolnościowych, wydaje się, analizując treść projektu, spełniać w szerszym zakresie to oczekiwanie społeczne, a właściwie wyrażam pełne przekonanie, że w odczuciu społecznym będzie to spełniało oczekiwanie co do społecznej funkcji wymiaru kary.

    Przede wszystkim chodzi o to, aby orzekać takie kary, które rzeczywiście będą zawierały element wychowawczy, i nawet obniżenie kary pozbawienia wolności do jednego miesiąca w stosunku do osób, które dobrze rokują na przyszłość, jeśli chodzi o probację, gdzie to przestępstwo nie zawierało w sobie dużego ładunku społecznego niebezpieczeństwa, może często przynieść zdecydowanie lepsze efekty wychowawcze w stosunku do kształtowania sprawcy takiego przestępstwa na przyszłość, ale też będzie bardzo skutecznym ostrzeżeniem dla innych, jeśli chodzi o funkcję prewencyjną, a więc wskazaniem, że państwo jest w swoim działaniu stanowcze i w sposób bezwzględny egzekwuje konieczność zachowania porządku prawnego.

    Kolejnym elementem, który zapewni wyższy komfort, poczucie większego bezpieczeństwa obywateli, jest możliwość wykonywania zastępczej kary pozbawienia wolności w innej formie niż kara bezwzględnego więzienia. Nazwijmy to tak kolokwialnie. Mówimy o karze ograniczenia wolności. Są to często kary wykonywane, nazwijmy to, na widoku publicznym, a więc w sposób, który jest bardzo wyraźnym sygnałem dla społeczeństwa, że sprawca danego przestępstwa, występku... Podnosimy tutaj tę górną granicę zagrożenia karą za przestępstwa, w stosunku do których można taką karę wolnościową zastosować. Będzie to również element odstraszający, ale też stanowiący bardzo wyraźne potwierdzenie, iż kara jest nieuchronna.

    Również bardzo dużym problemem, wynikającym często z trudnej sytuacji materialnej niektórych skazanych, było zamienianie kary grzywny na zastępczą karę pozbawienia wolności. Jeżeli rzeczywiście sprawca wykazuje krytyczny stosunek do popełnionego przez siebie czynu, to nie ma żadnych przeszkód, aby mógł, kiedy zostanie poinformowany o takiej możliwości, złożyć pisemne oświadczenie o gotowości wykonania kary zastępczej w formie prac społecznie użytecznych. To również element wychowawczy, to również element prewencji ogólnej.

    Pan minister Królikowski bardzo szeroko omówił całą filozofię tych, myślę, wyjątkowych z punktu widzenia skuteczności kar - wyjątkowych w pozytywnym tego słowa znaczeniu - rozwiązań. Nie są one rewolucyjne, one są stosowane również w innych porządkach karnych. A więc te doświadczenia prawne dają nam podstawę do twierdzenia, że następuje taka pozytywna absorpcja tych rozwiązań. Ale też w tym wszystkim nie zapominamy o człowieku. Pamiętajmy, że skazany nie jest pozbawiony godności, tej najwyższej wartości konstytucyjnej. Z drugiej strony, państwo nie jest zwolnione, w sytuacji izolacji takiej osoby od społeczeństwa, od ciążących na nim obowiązków przywrócenia takiej jednostki społeczeństwu, a więc to także jest poszerzenie tego okresu przystosowawczego czy przyuczenia takiego skazanego do pracy. Poszerzenie do trzech miesięcy tego okresu daje większą gwarancję pozyskania przez osobę, która opuści zakład karny, takich kwalifikacji zawodowych, które pozwolą jej już po opuszczeniu zakładu karnego znaleźć się w nowej rzeczywistości. To również większy zakres podstaw do kontaktu z obrońcą czy z radcą prawnym, co wynika z uwag rzecznika praw obywatelskich, ale jest również konsekwencją orzeczeń Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.

    Te elementy gwarancyjne dla ochrony społeczeństwa przed osobami, co do których sąd stwierdził, iż są to osoby o dużych zaburzeniach psychicznych, a więc chodzi również o możliwość leczenia w trakcie odbywania kary pozbawienia wolności, a nie po jej odbyciu, to również kwestia osób, u których stwierdzono zaburzenia psychiczne w stopniu, a więc mówimy o środkach zabezpieczających, to przetnie dywagacje dotyczące kwestii konstytucyjności takich rozwiązań, wychodzą też naprzeciw temu, co możemy nazwać oczekiwaniem na (Dzwonek) nieuchronną karę i przede wszystkim na zwiększenie gwarancji bezpieczeństwa obywateli przed działaniami osób, które naruszają prawo.

    Dlatego też, pani marszałkini, panie ministrze, Wysoka Izbo, klub Platformy Obywatelskiej jest za skierowaniem tego projektu do dalszych prac w Komisji Nadzwyczajnej do spraw zmian w kodyfikacjach. Dziękuję. (Oklaski)