34 punkt porządku dziennego:

Sprawozdanie głównego inspektora pracy z działalności Państwowej Inspekcji Pracy w 2012 roku (druk nr 1689) wraz ze stanowiskiem Rady Ochrony Pracy oraz ze stanowiskiem Komisji do Spraw Kontroli Państwowej oraz Komisji Polityki Społecznej i Rodziny (druk nr 1765).

Poseł Izabela Katarzyna Mrzygłocka:

    Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Mam zaszczyt przedstawić stanowisko Rady Ochrony Pracy w sprawie sprawozdania z działalności Państwowej Inspekcji Pracy w 2012 r. Ponieważ otrzymali państwo stanowisko Rady Ochrony Pracy, pozwolicie, że zwrócę uwagę na kilka najważniejszych aspektów.

    Mimo zmniejszenia liczby wypadków przy pracy, w tym śmiertelnych i ciężkich, systematycznie wzrasta wśród poszkodowanych udział osób pracujących na innej podstawie niż umowa o pracę. Przyczyn tego zjawiska można szukać w coraz częstszym zawieraniu z pracobiorcami innych rodzajów umów niż umowa o pracę. Nadal obserwujemy nieprawidłowości w zakresie ustalania w zakładach pracy przyczyn wypadków i niespójność danych o tych zdarzeniach gromadzonych przez poszczególne urzędy i instytucje w kraju.

    W opinii członków Rady Ochrony Pracy należy zintensyfikować działania informacyjno-edukacyjne dotyczące postępowania powypadkowego, ponieważ właściwe ustalenie przyczyn wypadku ma fundamentalne znaczenie dla skuteczności prewencji wypadkowej. Jak wynika z analiz pokontrolnych inspektorów pracy, najczęstszą nieprawidłowością występującą w procesie postępowania powypadkowego jest nieustalenie przyczyn tragicznych zdarzeń w pracy lub ustalenie nie wszystkich przyczyn. Ma to swoje nieodwracalne konsekwencje. W dalszej kolejności bowiem ustalane są także nieprawidłowe środki i wnioski profilaktyczne przewidziane do wdrożenia w następstwie wypadków przy pracy. Oznacza to, że pracodawcy nie mogą skutecznie przeciwdziałać podobnym zdarzeniom w przyszłości.

    W ramach szeroko rozumianej prewencji mieszczą się również działania, które powinny być skierowane do pracowników w pierwszym roku ich pracy na danym stanowisku, gdyż oni najczęściej ulegają wypadkom. Znaczenie takich działań potwierdzają dane Państwowej Inspekcji Pracy. W latach 2010-2012 odsetek poszkodowanych pracujących w określonym zakładzie krócej niż rok osiągnął ponad 40%.

    Z lektury dokumentu wynika też, że należy rozważać możliwość udoskonalenia systemu składki na ubezpieczenie wypadkowe z uwzględnieniem specyfiki małych firm, w tym mikroprzedsiębiorstw.

    Rada dostrzega również konieczność eliminowania różnych form zatrudnienia w tym samym miejscu pracy, zwłaszcza jeśli praca ta wiąże się z dużym ryzykiem wypadkowym lub ryzykiem choroby zawodowej. Za niezbędne uznaje się też kontynuowanie przez Państwową Inspekcję Pracy kontroli dotyczących odzieży ochronnej wprowadzonej do obrotu.

    Rada zauważa ponadto potrzebę zawarcia w ustawie o zamówieniach publicznych wyraźnego kryterium dotyczącego zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy oraz prawnej ochrony stosunku pracy.

    Członkowie Rady Ochrony Pracy podkreślają również wagę działań informacyjno-kontrolnych podejmowanych w celu właściwego ewidencjonowania pracowników wykonujących pracę w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze. Ma to istotne znaczenie w kontekście prawidłowego opłacania składek na Fundusz Emerytur Pomostowych.

    W opinii rady niezbędne jest również podjęcie działań mających na celu wyeliminowanie procederu obchodzenia przepisów przez agencje pracy tymczasowej, który polega na zastępowaniu niedozwolonych prawem opłat za pośrednictwo w uzyskaniu pracy działalnością szkoleniową opłacaną przez pracowników.

    Z niepokojem rada przyjęła informację, że nadal poważnym problemem jest nierespektowanie przez niektórych pracodawców przepisów dotyczących wypłaty wynagrodzeń i innych świadczeń pracowniczych. Nieotrzymywanie należnego wynagrodzenia, mimo kompleksowych działań Państwowej Inspekcji Pracy, to w dalszym ciągu bolączka wielu polskich rodzin. Ze sprawozdania wynika, że pracodawcy nierzadko traktują priorytetowo rozliczenia z różnymi urzędami, lekceważąc tym samym kodeksowy obowiązek wypłacania pracownikowi wynagrodzenia za pracę w terminie.

    Wysokie uznanie członków rady budzi fakt, że specjaliści inspekcji pracy udzielili ponad 1,2 mln bezpłatnych porad prawnych i technicznych, na które wciąż jest bardzo duże zapotrzebowanie społeczne. Najczęściej zwracali się po porady pracownicy stanowiący połowę osób zainteresowanych informacjami o obowiązujących przepisach, następnie pracodawcy - 25% i byli pracownicy - 14%. Nadal najwięcej pytań dotyczyło problematyki stosunku pracy, wynagrodzenia i innych świadczeń pieniężnych oraz czasu pracy.

    Społecznym zainteresowaniem cieszą się również kampanie promocyjno-informacyjne realizowane w celu kształtowania właściwych warunków pracy, które rada zaleca kontynuować we współpracy z partnerami inspekcji. Mają one istotne znaczenie w procesie poprawy bezpieczeństwa pracy i obejmują swoim zasięgiem, co ważne, różne grupy odbiorców. Państwowa Inspekcja Pracy kieruje je do osób rozpoczynających aktywność zawodową, popularyzując podstawowe informacje z zakresu prawa pracy i uświadamiając, już na początku drogi zawodowej, na czym polegają obowiązki i uprawnienia pracownicze oraz wartość kultury pracy. Na obszernej liście adresatów działań edukacyjnych Państwowej Inspekcji Pracy znajdują się oczywiście sektory o największej skali zagrożeń, co dokumentują coroczne programy działań uwzględniające kampanie przygotowywane z myślą o minimalizowaniu zagrożeń zawodowych, np. w budownictwie czy transporcie drogowym. Ważną grupę docelową stanowią również dzieci i młodzież, których potrzeby w zakresie popularyzacji prawa pracy uwzględniane są od lat w programach działań Państwowej Inspekcji Pracy.

    Panie Marszałku! Panie i Panowie Posłowie! Doceniając ogromny wysiłek włożony w staranne przygotowanie dokumentu, Rada Ochrony Pracy zaopiniowała pozytywnie sprawozdanie z działalności Państwowej Inspekcji Pracy w 2012 r. Mając świadomość specyfiki i niestabilności krajowego rynku pracy, rada tym bardziej docenia wysiłki urzędu na rzecz eliminowania naruszeń prawa pracy w kontrolowanych zakładach. Chodzi nie tylko o efekty osiągnięte w wymiarze finansowym, czyli wyegzekwowanie m.in. należności pracowniczych i poprawę warunków pracy poprzez minimalizowanie zagrożeń zawodowych, ale także o codzienną, żmudną działalność prewencyjno-informacyjną w szerokim jej ujęciu, przynoszącą efekty często dopiero w długiej, odległej perspektywie. Inspekcja prowadzi przecież szkolenia, zajmuje się poradnictwem prawnym i technicznym, publikuje wydawnictwa tematyczne, organizuje kampanie i programy promocyjno-edukacyjne, konkursy, bierze udział w projektach przygotowanych przez partnerskie instytucje.

    Przypomnijmy, że inspekcja pracy realizuje ponadto wiele dodatkowych zadań unormowanych w innych ustawach, na przykład w ustawie o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, w ustawie o systemie oceny zgodności czy ustawie o transporcie drogowym. Warto to mieć na uwadze przy dokonywaniu oceny całokształtu działań Państwowej Inspekcji Pracy w 2012 r.

    W imieniu własnym i członków Rady Ochrony Pracy chciałabym na zakończenie złożyć na ręce pani minister wyrazy podziękowania dla całej kadry inspektorskiej za skuteczność i profesjonalizm w działaniach na rzecz zapewnienia odpowiednich standardów pracy. Dziękuję. (Oklaski)

    (Przewodnictwo w obradach obejmuje wicemarszałek Sejmu Wanda Nowicka)