17 punkt porządku dziennego:

Pierwsze czytanie przedstawionego przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej projektu ustawy o współdziałaniu w samorządzie terytorialnym na rzecz rozwoju lokalnego i regionalnego oraz o zmianie niektórych ustaw (druk nr 1699).

Poseł Tomasz Makowski:

    Dziękuję.

    Pani Marszałkini! Pani Minister! Panie Ministrze! Wysoka Izbo! W imieniu klubu poselskiego chciałbym przedstawić stanowisko dotyczące złożonego przez pana prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej projektu ustawy o współdziałaniu w samorządzie terytorialnym na rzecz rozwoju lokalnego i regionalnego oraz zmianie niektórych ustaw.

    Wysoka Izbo! Projekt ustawy zakłada trzy cele, a mianowicie: współpracę między obywatelami a władzą, współdziałanie jednostek samorządu terytorialnego i zmianę ustroju ustawowego w celu przygotowania realizacji tych celów. Zmiana tej ustawy na poziomie potrójnego szczebla władzy samorządowej, mam na myśli gminę, powiat i samorząd, wprowadza takie dwa aspekty, dwie kolumny: tzw. ład społeczny i tzw. ład gospodarczy. W pierwszej kolejności skoncentruję się na tzw. ładzie społecznym. Jeżeli chodzi o współpracę między obywatelami, lokalną społecznością a władzą, to przedstawię słabe i mocne strony tego projektu. Otóż zapis dotyczący inicjatywy obywatelskiej, możliwości ingerowania w funkcjonowanie samorządu, obywatelski budżet, przekazanie mieszkańcom możliwości współrealizowania zadań danej gminy czy powiatu, inicjatywa obywatelska dotycząca zmiany funkcjonalności danej jednostki administracyjnej - to mocna strona tego projektu ustawy. Mocną stroną jest też zmiana dotycząca powołania jednostek pomocniczych na szczeblach powiatowych, żeby poszerzyć tę współpracę i dać tej jednostce samorządu terytorialnego możliwość współdziałania.

    Natomiast słabą stroną, panie ministrze, która dyskredytuje projekt tej ustawy w pierwszej fazie, jest zmiana dotycząca referendum lokalnego. Po to stworzono instrument referendum, żeby obywatele mogli współdecydować, żeby mogli uwolnić swoją energię, żeby mogli zadecydować, co się na danym terenie jednostki będzie działo. Referendum tematyczne, tzw. bezprogowe, zyskało akceptację klubu Ruch Palikota, ale ze znakiem zapytania. Bo jeśli w takim, za przeproszeniem, Pcimiu Dolnym - jest to gmina licząca 2,5 tys. mieszkańców, 50% czy 70% uprawnionych do głosowania - decyzją, przeliczmy to, 50 mieszkańców można będzie zmienić tę funkcjonalność, to moglibyśmy, jeśli o to chodzi, dyskutować. Niemniej jest to dobry pomysł.

    Panie prezydencie, panie ministrze, wchodzenie w kompetencje, jeśli chodzi o referendum, gdy od 20 lat to funkcjonuje i nie było takich przypadków, jakie mamy obecnie, w 2013 r., możliwości odwołania wójta, burmistrza, prezydenta czy całej rady, i podwyższenie tego progu do 100% osób, które brały udział w wyborze, to na to nie ma zgody Ruchu Palikota. Dlaczego? Dlatego że ta fala emocji, niezadowolenia społecznego, które wytworzyło się w 2013 r., dała możliwość podjęcia takiej decyzji, wyjścia na ulicę i powiedzenia: dosyć mamy tej władzy, odwołujemy.

    Drugą zastanawiającą sprawą jest niefortunna data: 30 sierpnia pan prezydent złożył projekt ustawy w Kancelarii Sejmu i 10 został on skierowany do pierwszego czytania. To budzi wątpliwości nie tylko Ruchu Palikota, ale i obywateli. Czy akurat w momencie, kiedy jest ta fala niezadowolenia, gdy jest przygotowane referendum na 13 października, zaczynamy tę dyskusję, gdy warszawiacy za parę tygodni podejmą tę decyzję? Rozumiem, że ten projekt był opracowywany w ciągu trzech lat, bo uczestniczyłem w kilku czy kilkunastu spotkaniach ze śp. prof. Kuleszą, dyskutowałem na temat tego projektu ustawy i jeszcze w maju ubiegłego roku dyskutowaliśmy na temat funkcjonalności samorządu powiatowego. Na to, panie ministrze, panie prezydencie, nie ma zgody Ruchu Palikota, jeżeli podniesiemy próg referendalny.

    Przejdę do ładu gospodarczego. Ład gospodarczy, przy współpracy jednostek samorządu terytorialnego z organizacjami chociażby gospodarczymi, też znaleźliśmy dobre strony, m.in. wprowadzenie konwentów na poziomie marszałka województwa czy konwentów na poziomie powiatów, współpraca z gminami, konsultowanie budżetu województwa, regionalnych programów operacyjnych, gdzie pieniądze trafią, konsultowanie i podejmowanie decyzji o miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego, o ustroju studium uwarunkowań danego terytorium. To jest dobra strona, to jest dobry kierunek, to jest dobra inicjatywa, żeby nawiązać szerszą współpracę i nawiązać to partnerstwo, żeby te gminy się integrowały. Mamy te związki międzygminne, na szczeblach gminnych mogą realizować, nawet realizują, inwestycje, zakłady unieszkodliwiania odpadów, gospodarka odpadami. To dobry pomysł, ale, panie prezydencie, panie ministrze, nie ma 100-procentowej zgody na powołanie zespołów współpracy terytorialnej, na to, żeby dać możliwość, w perspektywie 2014-2020, finansowania z Unii Europejskiej, bo to ma być ten krok milowy, to ma być ten skok do nowoczesności, do dogonienia Europy. Jeśli chodzi o bycie prawdziwymi Europejczykami, to obawa jest jedna, że powstaną kolejne spółki, będą kolejni nie prezesi, a przewodniczący, dyrektorzy zarządzający, którzy tak naprawdę tylko będą kumulowali koszty, nie będzie tego transferu, rozwoju infrastruktury, rozwoju wiedzy, rozwoju technologii na szczeblach samorządowych, jest taka obawa.

    Jest też pozytywna strona tych założeń, a mianowicie jeżeli już powstanie ten zespół, w uzasadnieniu pan prezydent pisze o sieciowaniu tych gmin. Być może to jest dobry kierunek, bo jak mówimy, że jesteśmy w Europie, to czy chcemy, czy nam się to podoba, czy nie, to i tak będziemy w tej federacji europejskiej, będziemy tworzyli tę federację europejską. Patrzymy nie na to, co będzie za dwa, trzy lata, nie, co będzie w następnym roku, bo będą wybory samorządowe, tylko co Polacy, co młode pokolenie będzie robiło za 15-20 lat. Młodzi będą żyli w federacji europejskiej, będą Europejczykami, może już są Europejczykami. Być może ten kierunek - zespołów, współpracy terytorialnej, i ten ład społeczny - stowarzyszenia inicjatyw lokalnych, da możliwość stworzenia federacji regionalnej. W europejskiej karcie współpracy terytorialnej nazywa się to subregionem. Jest zapisane: tworzenie subregionów. Beneficjenci, którzy starają się o środki unijne, opierają się na subregionach, na tzw. wskaźnikach NUTS, czyli bezrobociu w danym subregionie, po to, żeby uzyskać jak największą możliwość pozyskania środków Unii Europejskiej. Obawa jest jedna. Jeżeli spojrzymy z perspektywy 10 lat, perspektywy finansowania 2014-2020, to jest jedna obawa. Nie ma dzisiaj pana premiera, pana ministra Rostowskiego, a przedstawiliśmy pakiet 14 ustaw, uzyskania 50 mld zł, żeby przetransferować to do samorządu terytorialnego, żeby dać im pieniądze, żeby dać im możliwość. Pan minister Rostowski nie był zainteresowany, a to były dobre projekty ustaw, to były dobre, nowoczesne rozwiązania. Natomiast jest aprobata, aczkolwiek nie widziałem oceny rządu do projektu ustawy, będę pytał o to w następnych wystąpieniach, bo naprawdę mamy mało czasu. Trochę jestem (Dzwonek) zniesmaczony, że mamy tylko 10 minut.

    Pani marszałek, czy można jeszcze chwileczkę?

    Wicemarszałek Wanda Nowicka:

    Chwileczkę, proszę.

    Poseł Tomasz Makowski:

    Dosłownie trzy zdania.

    Wicemarszałek Wanda Nowicka:

    Proszę kontynuować i kończyć.

    Poseł Tomasz Makowski:

    Dziękuję.

    Panie Ministrze! Wysoka Izbo! Panie Prezydencie! Reasumując, ten projekt ustawy uzyskałby aprobatę Klubu Poselskiego Ruch Palikota, ale nie z takimi zapisami dotyczącymi referendów i założenia drutu kolczastego obywatelom, żeby nie mogli współdecydować. To jest założenie kajdanek na to, żeby obywatele mieli możliwość realnego wpływu na władzę. Po to oni ją dostali i z tego skorzystali - w 2013 r. było ponad 40 referendów.

    Pani Marszałkini! Wysoka Izbo! Panie Ministrze! Panie Prezydencie! W imieniu Klubu Poselskiego Ruch Palikota składam wniosek o odrzucenie w pierwszym czytaniu przedstawionego przez pana prezydenta projektu ustawy, ale Klub Poselski Ruch Palikota może wycofać ten wniosek, pod warunkiem że pan prezydent podejmie jeszcze decyzję i zagwarantuje słowami pana ministra z kancelarii pana prezydenta, że się wycofacie z tego zapisu referendalnego i uwolnicie energię Polaków, energię obywateli skierowaną na współdecydowanie, i zostawimy taki zapis, jaki jest dotychczas. Dziękuję bardzo.