25 punkt porządku dziennego:

Informacja o istotnych problemach wynikających z działalności i orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego w 2011 roku (druk nr 365) wraz ze stanowiskiem Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka oraz Komisji Ustawodawczej (druk nr 544).

Poseł Jerzy Kozdroń:

    Tak jest.

    Panie Marszałku! Panie Prezesie! Chciałbym od razu, na wstępie powiedzieć, że biorę poważnie pod uwagę pouczenia pana przewodniczącego Kalisza i będę mówił krótko.

    Mam niewątpliwy zaszczyt przedstawić sprawozdanie Komisji Ustawodawczej oraz Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka w sprawie informacji o istotnych problemach wynikających z działalności i orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego w 2011 r. (druk sejmowy nr 365).

    Komisja Ustawodawcza oraz Komisja Sprawiedliwości i Praw Człowieka zapoznały się z informacją o działalności i orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego w 2011 r. przedstawioną przez pana prezesa trybunału na wspólnym posiedzeniu w dniu 12 lipca 2012 r. Po tej informacji przedłożonej przez prezesa wywiązała się dyskusja. Posłowie obu komisji mieli do pana prezesa pytania, na które pan prezes udzielił wszechstronnej, wyczerpującej odpowiedzi. Tyle w imieniu obu komisji: ustawodawczej i sprawiedliwości.

    Chciałbym zwrócić uwagę Wysokiej Izby na to, że Trybunał Konstytucyjny to jest szczególny sąd, o szczególnej randze w konstytucji Rzeczypospolitej. Z tej racji, że jest organem niezależnym od władzy ustawodawczej i wykonawczej, nie podlega w ogóle jakiemukolwiek opiniowaniu i ocenie. Dlatego komisje nie oceniają pozytywnie czy negatywnie, tylko przyjmują do wiadomości informację. Jest to władza niezależna, co chciałbym mocno podkreślić. Jest to też szczególny sąd, jest to sąd prawa, sąd, który w swojej działalności orzeczniczej bada zgodność hierarchiczną aktów normatywnych z aktami wyższego rzędu, głównie chodzi tutaj o akt zasadniczy, jakim jest konstytucja.

    Dlaczego tak istotna jest działalność Trybunału Konstytucyjnego dla Sejmu Rzeczypospolitej? Ponieważ orzecznictwo trybunału ma bezpośredni wpływ na naszą pracę ustawodawczą. To tam jak nigdzie indziej wychodzą na wierzch wszystkie ułomności ustaw przez nas uchwalonych. To tam jak nigdzie indziej wychodzą na wierzch wszelkie pospiesznie, na bieżąco przedkładane projekty, bez głębszego przemyślenia. I to Trybunał Konstytucyjny potem nam w swoich orzeczeniach wytyka, stwierdzając, że są niezgodne z przywołanymi wzorcami konstytucyjnymi najczęściej.

    Trybunał Konstytucyjny sprawuje kontrolę hierarchiczną ustaw, jego orzeczenia mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne. Od orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego nie przysługuje już żadne odwołanie. W związku z tym Sejm, jeśli trybunał orzeknie niezgodność określonych aktów normatywnych, ma jedynie za zadanie wykonać to orzeczenie, a więc poprawić poprzez własną inicjatywę ustawodawczą ten akt normatywny będący przedmiotem kontroli, tak ażeby był on zgodny z konstytucją.

    Największa liczba spraw, jaką trybunał rozpoznaje w ramach kontroli konkretnej, dotyczy skarg konstytucyjnych i pytań prawnych sądów powszechnych i sądów administracyjnych. Z tej liczby spraw, o której mówił pan prezes, czyli 487 spraw w 2011 r., w istocie rzeczy przypada przeciętnie 30 spraw na każdego sędziego. Piętnastu sędziów musi to rozpatrzyć, ten wpływ, jeśli chodzi o te sprawy. To dosyć istotne. Przy czym Trybunał Konstytucyjny ma taką kontrolę wstępną, dopuszczenia do rozpoznania. Z tych 487 do merytorycznego rozpoznania przekazano 131, przy czym są takie sprawy jak pytania sądu, które kontroli wstępnej nie podlegają.

    Pan prezes Trybunału Konstytucyjnego wymienił, w jego ocenie, najważniejsze orzeczenia, które zapadły, które miały charakter precedensowy. W mojej ocenie są jeszcze inne, bo każdy z nas jakoś to ocenia. W związku z analizą tej informacji i faktem, że przecież pracuję w Komisji Ustawodawczej, gdzie zajmujemy się przygotowywaniem projektów, stanowisk Sejmu, chciałbym powiedzieć, że oprócz tych wymienionych przez pana prezesa wyroków, orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego są jeszcze inne, istotne, które też należałoby wskazać...

    (Przewodnictwo w obradach obejmuje wicemarszałek Sejmu Wanda Nowicka)

    (Poseł Ryszard Kalisz: Jurek, prosiłem...)

    No dobrze, to już w ogóle mam nie mówić? No panie przewodniczący, pani marszałek...

    (Poseł Ryszard Kalisz: Wszyscy to wiedzą, bo to jest konstytucja, to jest napisane w konstytucji.)

    (Poseł Robert Biedroń: Niech pan przewodniczący mówi...)

Poseł Jerzy Kozdroń:

    Chciałbym tutaj wymienić wyrok z 16 marca 2011 r., który zapadł na wniosek rzecznika praw obywatelskich, a dotyczył dekretu z 12 grudnia 1981 r., w którym to Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że dekret o stanie wojennym jest niezgodny z art. 7 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz art. 31 ust. 1 Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. O co tutaj chodzi? Do tej pory z reguły Trybunał Konstytucyjny zajmuje się aktualnie obowiązującym prawem, ale tutaj mamy akt prawa, który jest uchylony. Trybunał Konstytucyjny zajął się również uchylonym dekretem o stanie wojennym z uwagi na to, że z bodajże art. 39 ust. 3 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym wynika, że Trybunał Konstytucyjny zajmuje się tym w sytuacjach, kiedy to dotyczy wolności praw, kiedy to uchylony akt prawny skutkuje, ma wpływ na wolności i prawa obywatelskie. Dlatego też ten dekret, mimo iż formalnie uchylony, był przedmiotem rozpoznawania przez Trybunał Konstytucyjny.

    Innym orzeczeniem, które w mojej ocenie będzie miało istotny wpływ na działalność sędziów, na działalność władzy ustawodawczej i gospodarkę, przede wszystkim na działalność bankową, jest wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 15 marca 2011 r. Chodzi bowiem o to, że Trybunał Konstytucyjny w składzie 5 sędziów orzekł w sprawie art. 95 ust 1 Prawa bankowego, w którym stwierdza się, że wyciągi z ksiąg bankowych nie mają rangi dokumentu urzędowego w sprawach dotyczących konsumentów, czyli dotyczących kredytów konsumenckich, siłą rzeczy. Natomiast wydaje mi się, że w krótkim czasie, jeżeli ktoś zaskarży w ogóle, nie tylko konsument, wyciągi ksiąg bankowych, przyznanie tej rangi dokumentu urzędowego tym wyciągom ksiąg bankowych może zostać za uznane za niekonstytucyjne. Nie dość tego, inne strony będą się powoływały, że przecież jest tutaj zasada równości. Dla jednych to jest dokument urzędowy, dla innych nie. W związku z tym może być praca dla Izby ustawodawczej w tym zakresie. Chodzi o to, żeby się ponownie pochylić nad wyciągami z ksiąg bankowych, nad rangą dokumentów urzędowych. Co za tym idzie, przecież na podstawie tych dokumentów urzędowych wystawia się bankowe tytuły egzekucyjne, i tu jest problem, czy będzie istniała możliwości wystawiania bankowych tytułów egzekucyjnych w sytuacji, kiedy wyciągi z ksiąg bankowych nie będą dokumentem urzędowym.

    Chciałbym jeszcze jedną rzecz powiedzieć, ponieważ pan przewodniczący mi tutaj cały czas wskazuje taki ruch, że Izba ustawodawcza, parlament szeroko rozumiany, stara się, jak może, wykonywać orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego. Chciałbym w tym miejscu podkreślić wielką rolę Senatu, który przedkłada bardzo dużo inicjatyw ustawodawczych mających na celu wykonanie orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego. Rok 2011 może był słabszym rokiem pod tym względem, ale to tylko ze względu na to, panie prezesie, że był to rok wyborczy. W związku z tym w istocie rzeczy w drugiej połowie roku 2011 posłowie i senatorzy byli zajęci czym innym aniżeli pracami parlamentarnymi. Natomiast już w obecnym roku widzę, że bardzo dużo wpłynęło projektów ustaw wykonujących wyroki Trybunału Konstytucyjnego. Chodzi mi tu głównie o przepisy dotyczące Kodeksu postępowania karnego. W kilku orzeczeniach Trybunał Konstytucyjny stwierdził niekonstytucyjność przepisów dotyczących kosztów postępowania. Między innymi chodzi o ten słynny dekret bierutowski o należnościach świadków i stron. Też został przez Senat wniosek w tym zakresie skierowany. Sejm troszeczkę przemodelował ten projekt i ta ustawa w tym zakresie już została uchwalona.

    Chciałbym się odnieść do jednej rzeczy. Pan prezes mówił, że nieprawidłową praktyką jest wprowadzanie w przepisach ustawy daty jednoznacznie oznaczonej, od kiedy obowiązuje przepis prawa. My mamy takie oto sytuacje. Ja co do zasady się z tym zgadzam, ale mamy jeszcze kwestię implementacji prawa unijnego. Na przykład w ostatnim okresie implementowaliśmy decyzje ramowe. Dzisiaj Sejm przyjmował ustawę o zmianie Kodeksu postępowania karnego w sprawie współpracy między organami sądowymi i prokuratorskimi krajów członków Unii Europejskiej. W decyzji ramowej określa się dokładny termin, w którym mają wejść w życie implementowane przepisy, bo te przepisy mają zafunkcjonować we wszystkich krajach członkowskich Unii Europejskiej. W związku z tym na przykład taki przepis w tej nowelizacji wprowadziliśmy, z datą obowiązywania jednoznacznie oznaczoną. Bo są sytuacje, kiedy nie możemy od tego odejść. Moglibyśmy dzisiaj uchwalić 3 miesiące, 2 tygodnie, ale wtedy to wejdzie wcześniej, aniżeli w decyzji ramowej to określono. A jeżeli, nie daj Boże, wejdzie później, to wtedy będziemy mieli jeszcze większy kłopot.

    Tak jak powiedziałem, nie mamy prawa oceniać Trybunału Konstytucyjnego, ale jeżeli państwo pozwolą, to chciałbym powiedzieć, że w powszechnej ocenie członków Komisji Ustawodawczej oraz Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka Trybunał Konstytucyjny dobrze służy Rzeczypospolitej. Dziękuję. (Oklaski)