15 punkt porządku dziennego:

Sprawozdanie Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka o rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy Kodeks postępowania karnego (druki nr 492 i 596).

Poseł Sprawozdawca Jerzy Kozdroń:

    Panie Marszałku! Panie Ministrze! Wysoki Sejmie! W imieniu Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka mam zaszczyt przedstawić sprawozdanie komisji o rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy Kodeks postępowania karnego. Jednocześnie wnoszę do Wysokiej Izby, ażeby raczyła uchwalić nowelizację ustawy Kodeks postępowania karnego zawartą w przedłożonym jej tutaj sprawozdaniu.

    Czego dotyczy nowelizacja, którą będę dzisiaj państwu prezentował? Chodzi o to, że w listopadzie i w październiku 2009 r. ukazały się dwie decyzje ramowe. Jedna decyzja ramowa, z 30 listopada, mówi o przeciwdziałaniu konfliktom jurysdykcyjnym, jak również o rozstrzyganiu już istniejących konfliktów jurysdykcyjnych. Druga decyzja ramowa, z 23 października 2009 r., mówi o tym, że państwa członkowskie Unii Europejskiej powinny stosować zasadę wzajemnego uznawania decyzji w zakresie nadzoru nad stosowaniem nieizolacyjnych środków zapobiegawczych.

    O co konkretnie chodzi pod tymi dosyć trudnymi tytułami? Chodzi mianowicie o to, że w pierwszym przypadku mamy do czynienia z taką sytuacją, że wedle jurysdykcji poszczególnych państw członkowskich każde z nich jest właściwe do prowadzenia postępowania karnego i do rozpatrzenia, osądzenia sprawy, czyli może zachodzić taka sytuacja, że ta sama osoba będzie oskarżona o ten sam czyn przed dwoma różnymi sądami dwóch różnych państw. Żeby zapobiec stosowaniu zasady podwójnego karania za ten sam czyn tej samej osoby, czyli żeby ta zasada ne bis in idem miała zastosowanie, Komisja Europejska wystąpiła z propozycją porozumienia, wydania takich przepisów, które skłaniałyby państwa członkowskie Unii Europejskiej do szukania porozumienia w zakresie rozstrzygania konfliktów jurysdykcyjnych. Wiadomo bowiem, że państwa członkowskie patrzą na kwestie jurysdykcji jak na jedną przesłankę ich własnej suwerenności, szczególnie w sprawach karnych.

    O ile można się było porozumieć w sprawach cywilnych i handlowych - od 2000 r. obowiązuje rozporządzenie Unii Europejskiej właśnie w sprawie jurysdykcji, państwa członkowskie niejako znalazły kompromis w sprawach cywilnych - o tyle w sprawach karnych wychodzą z takiego założenia, że jest to jednak element suwerenności państwowej. Nie ma tutaj takiej skłonności do przekazywania własnej kognicji innemu państwu, niemniej jednak jest próba znalezienia jakiegoś kompromisu, porozumienia.

    W związku z tym ta nowelizacja dotycząca art. 592a i następnych jest właśnie próbą znalezienia możliwości kompromisu pomiędzy poszczególnymi sądami i prokuratorami różnych państw członków Unii Europejskiej w zakresie możliwości przekazywania spraw dotyczących tego samego czynu przeciwko tym samym osobom, jak również przejmowania przez sądy, np. polskiego wymiaru sprawiedliwości, tych spraw w sytuacji, kiedy istnieje przemawiający za tym interes wymiaru sprawiedliwości. W dzisiejszej wspólnej Europie mamy bowiem często do czynienia z takimi sytuacjami, że cudzoziemiec popełnia przestępstwo na terenie Polski, potem wyjeżdża do swojego kraju - miejsca legalnego zamieszkania - i w związku z tym polski sąd prowadzi postępowanie karne, a równie dobrze postępowanie w sprawie przestępstwa popełnionego w Polsce mógłby prowadzić sąd państwa, w którym on mieszka.

    Chodzi o to, że ten do tej pory bardzo sformalizowany sposób porozumiewania się ministra sprawiedliwości ze swoim odpowiednikiem w państwie członkowskim chcemy w procedurze karnej zastąpić na podstawie decyzji ramowych bezpośrednimi kontaktami pomiędzy sądami i organami prowadzącymi postępowanie przygotowawcze. I tak w przepisach, które proponujemy, stanowi się, że jeżeli polski organ wymiaru sprawiedliwości, sąd czy prokurator, poweźmie wiadomość, iż w państwie drugim, państwie trzecim Unii Europejskiej prowadzone jest postępowanie karne przeciwko obywatelowi o ten sam czyn, o który w naszym kraju organ ten prowadzi postępowanie, to organy te mają obowiązek nawiązać kontakt, poinformować się i spróbować znaleźć możliwość rozwiązania tego problemu, a więc poprzez negocjacje dojść do porozumienia. Wprowadza się jednocześnie w sytuacji kiedy nie ma takiej możliwości, kiedy te organy nie chcą znaleźć porozumienia co do tego, że jeden organ przekazuje swoją sprawę drugiemu organowi czy tamten organ sądowy przekazuje sprawę do polskiego organu wymiaru sprawiedliwości, możliwość zwrócenia się do Eurojustu, mówiąc krótko, który wyda opinię w tym zakresie. Opinia ta jest niewiążąca, niemniej jednak mamy nadzieję, że te przepisy pozwolą unikać zastosowania zasady ne bis in idem.

    Druga sprawa dotyczy sytuacji, kiedy popełniony zostaje czyn i na przykład organ wymiaru sprawiedliwości, polski prokurator czy też sąd, prowadzi postępowanie przygotowawcze i stosuje określony środek zapobiegawczy wobec obywatela, który ma legalne i stałe miejsce zamieszkania w innym państwie Unii Europejskiej. Wtedy polski organ występuje bezpośrednio do swojego odpowiednika o wykonywanie tego środka zapobiegawczego. Na zasadzie wzajemności w rozdziale 65d przewiduje się sytuację, kiedy to organ państwa trzeciego, członka Unii Europejskiej, występuje do polskiego prokuratora...

    (Poseł Ryszard Kalisz: Pan poseł chyba pół godziny już mówi.)

    Nie, nie mówię. Krótko mówię, ale muszę kilka słów powiedzieć.

Poseł Sprawozdawca Jerzy Kozdroń:

    Organ, który wydał orzeczenie z zastosowaniem określonych obowiązków w zakresie zapewnienia prawidłowego toku postępowania karnego, zwraca się do polskiego prokuratora, żeby wykonywał te obowiązki, czyli do państwa wykonania.

    Nie będę już dłużej mówił, bo widzę, że niektórzy są zniecierpliwieni. (Oklaski)