9, 10 i 11 punkt porządku dziennego:

  9. Sprawozdanie Komisji Finansów Publicznych o sprawozdaniu z wykonania budżetu państwa za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 2011 r. wraz z przedstawioną przez Najwyższą Izbę Kontroli analizą wykonania budżetu państwa i założeń polityki pieniężnej w 2011 r. oraz komisyjnym projektem uchwały w przedmiocie absolutorium (druki nr 447, 484 i 590).
  10. Sprawozdanie Komisji Finansów Publicznych o przedstawionej przez prezesa Rady Ministrów ˝Informacji o poręczeniach i gwarancjach udzielonych w 2011 roku przez Skarb Państwa, niektóre osoby prawne oraz Bank Gospodarstwa Krajowego˝ (druki nr 448 i 528).
  11. Sprawozdanie z działalności Narodowego Banku Polskiego w 2011 roku (druk nr 443) wraz ze stanowiskiem Komisji Finansów Publicznych (druk nr 523).

Poseł Jan Łopata:

    Szanowny Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Panie Ministrze! W imieniu Klubu Parlamentarnego Polskiego Stronnictwa Ludowego mam zaszczyt przedstawić stanowisko w sprawie wykonania budżetu państwa w roku 2011.

    Wysoka Izbo! Z zadowoleniem przedstawiam opinię klubu Polskiego Stronnictwa Ludowego w sprawie wykonania budżetu państwa w ubiegłym niepewnym roku, roku 2011. Satysfakcję tę potwierdza sprawozdanie Komisji Finansów Publicznych, które było tutaj prezentowane, a które przez kilka tygodni na posiedzeniach Komisji Finansów Publicznych bardzo szczegółowo przygotowywaliśmy, omawialiśmy poszczególne części budżetowe. Chciałbym również zauważyć, że choć od kilku lat uczestniczę w pracach komisji, to chyba po raz pierwszy byłem świadkiem bardzo spokojnej, merytorycznej dyskusji. Mało było ocen i opinii kontrowersyjnych kończących się złożeniem wniosku o nieprzyjęcie budżetu, konkretnej części budżetowej. Ta atmosfera wynikała, jak myślę, z powszechnie bardzo dobrze ocenianego roku ubiegłego w sferze gospodarczej, fiskalnej, oczywiście budżetowej, bo zarówno obiektywne wskaźniki liczbowe czy procentowe, jak i opinia Biura Analiz Sejmowych, jak i, co najistotniejsze, opinia instytucji, która realizuje zapisy konstytucyjne i ustawowe, myślę tu oczywiście o Najwyższej Izbie Kontroli, wskazują, że realizacja budżetu w roku 2011 w wielu aspektach przebiegała lepiej, niż zakładano.

    Na wstępie chciałbym zauważyć, że zjawiska gospodarcze i ekonomiczne, ujawniające się w roku 2011, będą nam niestety towarzyszyły w roku 2012, a rok 2011 był kolejnym rokiem światowego kryzysu finansowego i gospodarczego. Narastający kryzys zadłużeniowy w strefie euro spowodował w II połowie ub.r. znaczne zawirowania na globalnych rynkach finansowych, co spowodowało spowolnienie tempa rozwoju gospodarczego w wielu państwach, u naszych głównych partnerów handlowych. W Polsce również narastała niepewność, wzrosła inflacja, utrzymywało się dość znaczne bezrobocie. Było to przyczyną powstrzymywania się zarówno firm, jak i poszczególnych konsumentów od podejmowania decyzji gospodarczych, w szczególności inwestycyjnych. Te zasygnalizowane przeze mnie zjawiska dało się wyraźnie zaobserwować w II połowie 2011 r. Mówiąc o tym, chciałbym zwrócić uwagę na zjawisko ciągłości charakterystyczne dla procesów, a szczególnie procesów gospodarczych. Mamy tego symptomy w tym roku i oczywiście będzie to widoczne w ocenie wykonania budżetu za rok 2012.

    Ale wracając do sprawozdania z wykonania budżetu w minionym roku 2011, bo taki mamy punkt porządku dziennego dzisiejszego posiedzenia Sejmu, należy stwierdzić, że w roku ubiegłym po raz kolejny polska gospodarka charakteryzowała się dużą odpornością na światowe i europejskie niedobre zawirowania. A jakie były tego efekty? Jeśli chodzi o stronę dochodową, to realizacja dochodów była wyższa o 1,6% od zapisanych w ustawie i wyniosła 277,6 mld zł. Warto zauważyć, że w odniesieniu do roku poprzedzającego, do roku 2010, były one wyższe od 10,9%. Główny czynnik zwiększający o 4,5 mld zł dochody ponad te zaplanowane w roku 2011, to przede wszystkim wpłaty z dywidend spółek Skarbu Państwa oraz dochody z zysku Narodowego Banku Polskiego i wypłaty z zysku przedsiębiorstw państwowych.

    Jeśli przeanalizujemy dochody podatkowe jako całość, to zauważymy, że są one wyższe tylko o 0,2% i wyniosły 243,2 mld zł, zaś dochody niepodatkowe były wyższe o 11,5%, wyniosły 32,3 mld zł. Aspekt dochodów podatkowych poddawany jest ciągłej krytycznej analizie, więc zauważmy, że jeśli chodzi o podatek VAT, to jego wielkość była o 1,5 mld zł wyższa od zakładanej i wyniosła 120,8 mld zł, a planowano 119,3 mld zł. Wpłaty z akcyzy były niższe od planowanych o 700 mln zł i wyniosły 58 mld zł. Można jednocześnie stwierdzić, że wyjątkowo dochody z podatku od osób fizycznych, tzw. PIT, które wyniosły 38,1 mld zł, i podatku od osób prawnych, CIT - 24,9 mld zł, zaprojektowane były w budżecie z niemal idealną dokładnością, co - biorąc pod uwagę przytaczane przeze mnie na wstępie uwarunkowania - było bardzo trudne.

    Wysoki Sejmie! Gdy przeanalizujemy wydatki, które w 2011 r. wyniosły 302,7 mld zł, to zauważymy, że były niższe o znaczną kwotę, bo o 10,7 mld zł, tj. o 3,4%, od planu ukształtowanego w ustawie budżetowej. Były one wyższe od zrealizowanych w 2010 r. tylko o 2,6%. Jeśli uwzględnimy inflację, to jednak były niższe. Niższe niż planowane wykonanie podatków to efekt oszczędności w kosztach obsługi długu publicznego. Planowano 38,4 mld zł, zrealizowano 36 mld, to jest o blisko 2,5 mld mniej. Również płatności do Unii Europejskiej mniejsze są o blisko 1 mld zł - planowano wpłaty w wysokości 15,3 mld zł. Zaangażowanie budżetu w prefinansowanie i współfinansowanie jest również mniejsze o 3,6 mld zł. Budżet zanotował oszczędności również w wydatkach majątkowych. Planowane było 16,7 mld, zrealizowano 14,9 mld zł. W tej grupie chciałbym zwrócić uwagę na wydatki na koszty obsługi długu publicznego, które były wyższe o 5,3% od roku poprzedniego i wyniosły 36 mld zł. Choć dynamika wzrostu tych wydatków jest niższa niż w roku poprzednim, kiedy to wynosiła 5,9%, to jednak kwota 36 mld zł jest jednak bardzo, bardzo duża. Dlatego w tym miejscu warto poświęcić kilka chwil ograniczeniu deficytu, trzeba wyraźnie powiedzieć, że w sumie skutecznemu ograniczeniu deficytu.

    Na podstawie przytoczonych przeze mnie wielkości można zauważyć, że udało się znacznie ograniczyć zapisy w ustawie budżetowej, jeśli chodzi o deficyt. W liczbach bezwzględnych wygląda to tak, że w porównaniu do roku 2010 łączny deficyt z budżetu państwa i środków europejskich był niższy o 17 707 mln zł, to jest o 32,2%. Deficyt budżetu państwa w 2011 r. wyniósł 25 124 mln zł i był niższy od planowanego o 15 075 mln zł, tj. o 37,5%. Było to wynikiem, jak wcześniej mówiłem, przede wszystkim ograniczenia wydatków o ok. 10,7 mld. Zwiększone dochody to przede wszystkim nieplanowane wpłaty z zysku Narodowego Banku Polskiego, dochód, który trudno zaplanować i jeszcze trudniej przewidywać w przyszłości. Jeśli chodzi o zmniejszenie deficytu - to również warto zauważyć - to wypełnienie kryterium konwergencji, tzw. utrzymanie deficytu sektora instytucji rządowych i samorządowych w relacji do PKB na poziomie nie wyższym niż 3% na koniec 2012 r. Jak zapisaliśmy, w roku sprawozdawczym, czyli ubiegłym, deficyt sektora wynosił 5,1% PKB i był niższy o 2,7% od poziomu roku 2010. Więc realizujemy trudny budżet w trudnym roku, a zewnętrzne czynniki, o których wcześniej mówiłem, wyraźnie nam nie sprzyjają. Wydaje się, że taka sytuacja - znaczące zmniejszenie deficytu przy zachowaniu dobrego, znacznie wyższego tempa wzrostu PKB - może być szalenie trudna do powtórzenia. A odnotujmy tu, pada to chyba po raz kolejny z tej trybuny w dniu dzisiejszym, że wzrost PKB w roku 2011 to 4,3%. Był on o 0,8% wyższy niż zakładano w ustawie budżetowej. Warto również powtórzyć dane za lata 2007-2011, kiedy to polska gospodarka wzrosła o 15%, najwięcej w Unii Europejskiej. W tym czasie gospodarka Unii Europejskiej jako całość zmalała o 0,5%.

    Wysoki Sejmie! Pokrótce chciałbym jeszcze odnieść się do wykonania budżetu w zakresie budżetów jednostek samorządu terytorialnego. Czynię to, gdyż, jak pamiętamy, toczyła się dość nerwowa dyskusja pomiędzy polskimi samorządami a Ministerstwem Finansów o konieczności dodatkowych kagańców, ograniczeń. Co chwila powstają rewolucyjne pomysły na finanse samorządowe, wręcz na struktury samorządowe. Z danych, które są dostępne, jasno wynika, że jest to po prostu zbędne, gdyż samorządy realizują sprawnie i skutecznie swe budżety. Takie dane, jak stosunek wydatków budżetów jednostek samorządu terytorialnego do wydatków budżetu państwa, który osiągnął w tym roku poziom 60%, świadczą o korzystnych tendencjach decentralizacji zadań publicznych i oczywiście wydatków na rzecz jednostek samorządu terytorialnego. Lokuje to nas na wysokim poziomie wśród państw Unii Europejskiej, jeśli chodzi o decentralizację.

    Analizując dane o budżetach jednostek samorządu terytorialnego, musimy widzieć, że ten sektor charakteryzuje się dużym wewnętrznym zróżnicowaniem. Dotyczy to różnic pomiędzy województwami, ale również pomiędzy rodzajami jednostek samorządu terytorialnego. Ale o tym za chwilę. W 2011 r. nastąpił niewielki wzrost dochodów w jednostkach samorządu terytorialnego, bo były one wyższe realnie tylko o 0,9% niż w roku 2010. To przede wszystkim dzięki znacznie większym wpływom z udziału w podatkach dochodowych, ponieważ transfery z budżetu państwa i pozabudżetowych instytucji państwowych były niewiele wyższe. Dość powiedzieć, że dotacje celowe wzrosły pomiędzy rokiem 2010 a 2011 z 25,8 mld do 26,1 mld, a subwencja ogólna analogicznie z 47,2 mld do 48,3 mld. W tym momencie można by rzec, że tylko tyle.

    Co warto zauważyć i podkreślić, łączny deficyt budżetów jednostek samorządu terytorialnego został zmniejszony z 15 mld zł w roku 2010 do 10,3 mld zł w roku 2011, czyli do ok. 6% dochodów. To zmniejszenie deficytu to przede wszystkim wynik ograniczenia wydatków inwestycyjnych. W roku 2011 wydatki majątkowe jednostek samorządu terytorialnego były niższe o prawie 9%, uwzględniając oczywiście inflację. Należy obserwować - ale myślę, że ze spokojem - zadłużenie sektora samorządów. W roku 2011 wyniosło ono łącznie z samorządowymi zakładami opieki zdrowotnej 64,2 mld zł, w tym ok. 3 mld zł to zadłużenie ZOZ-ów. Udział tego zadłużenia w państwowym długu publicznym na koniec ubiegłego roku to 7,9%. Myślę, że nie ma powodu do alarmu, ale, jak mówiłem wcześniej, jest bardzo duże zróżnicowanie. Miasta powyżej 100 tys. mieszkańców mają relacje zadłużenia do dochodów średnio na poziomie 51,3%, gminy wiejskie - 38,4%, województwa - 36,9%, powiaty zaś - tylko 26,1%. Wynika to również z wielkiego zróżnicowania średnich dochodów na jednego mieszkańca w podziale na województwa. Przytoczę tylko dla przykładu kilka danych. Otóż woj. opolskie - 4054 zł na jednego mieszkańca, lubelskie - 4219 zł, a mazowieckie - 5287 zł. Przytaczam te dane również w kontekście toczących się równolegle prac nad ustawą o tzw. janosikowym. Mimo wielu argumentów, które przywołują przeciwnicy tego systemu, dane, o których przed chwilą mówiłem, nie kłamią.

    Wysoki Sejmie! Reasumując, analiza wykonana przez Najwyższą Izbę Kontroli, jak i opinie ekspertów Biura Analiz Sejmowych oraz dyskusja podczas prac w Komisji Finansów Publicznych i innych merytorycznych komisjach sejmowych jednoznacznie wskazują na pozytywne wykonanie budżetu. Taką też opinię przedstawiam w imieniu klubu Polskiego Stronnictwa Ludowego i oświadczam, że (Dzwonek) będziemy głosowali za udzieleniem absolutorium.

    A panu przewodniczącemu Palikotowi do zestawienia osób, które sobie radzą na tym rynku, dodam jeszcze osoby, które otrzymują bezzwrotne pożyczki i kredyty z zagranicznych instytucji. Oni dobrze sobie radzą. Dziękuję bardzo. (Oklaski)

    (Przewodnictwo w obradach obejmuje wicemarszałek Sejmu Eugeniusz Tomasz Grzeszczak)