8 punkt porządku dziennego:

Sprawozdanie Komisji Kultury i Środków Przekazu o poselskim projekcie uchwały w sprawie upamiętnienia 150. rocznicy urodzin oraz 75. rocznicy śmierci Romana Dmowskiego (druki nr 2084 i 2582).

Poseł Patryk Jaki:

    Dziękuję bardzo.

    Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Trudno wymienić wszystkie zasługi Romana Dmowskiego w przysługujące mi 3 minuty, dlatego zrobię to w syntetycznym skrócie, na tyle, na ile będę potrafił. Natomiast nie sposób się nie odnieść do tego, co przed chwilą zostało powiedziane z tej mównicy.

    Panie pośle, przedstawił pan karykaturę endecji, karykaturę myśli Romana Dmowskiego. Porównania do, jak pan to powiedział, hitleryzmu i próba znalezienia odniesień w publikacjach Romana Dmowskiego świadczą co najmniej o braku znajomości historii.

    (Głos z sali: Panie pośle, cytowałem.)

    Gdyby pan znał historię, toby pan wiedział, że Roman Dmowski ostatnią swoją realną publikację napisał w 1933 r., a umarł w 1939 r. Pan wie, co działo się dalej. Trudno, żeby Roman Dmowski brał odpowiedzialność za to, co działo się później, kiedy już nie było go na świecie. Jakby pan doczytał, toby pan wiedział. To po pierwsze. Po drugie, Roman Dmowski sam wielokrotnie mówił o swoim podejściu do kwestii żydowskiej. Trzeba pamiętać o kontekście, jeżeli chodzi o państwo, którym była II Rzeczpospolita. Musi pan wiedzieć, że II Rzeczpospolita nie była państwem unitarnym, jakim jest dzisiaj polskie państwo. Narodowość była traktowana jak konkurencja polityczna. Tego typu publikacje, wyrwane z kontekstu cytaty, które pan przytoczył, były na porządku dziennym nie tylko w książkach Romana Dmowskiego. Dlatego sposób, w jaki pan to przedstawił, jest absolutnie skandaliczny i nie do przyjęcia. Nie chciałbym jednak poświęcić temu całej wypowiedzi, bo można byłoby na ten temat mówić długo, a została mi minuta.

    Roman Dmowski z całą pewnością był jednym z najwybitniejszych Polaków, twórcą idei łączących Polaków z wszystkich zaborów, autorem najważniejszych dzieł politycznych dwudziestolecia międzywojennego. Niech pewnym symbolem będzie to, że jego pisarstwo było całkowicie zakazane w PRL, co jest moim zdaniem symptomatyczne. Był ministrem spraw zagranicznych w kluczowych dla Polski momentach, posłem do Sejmu Ustawodawczego, który odgrywał wtedy kluczową rolę w połączeniu trzech zaborów. To jego wystąpienie, a potem podpis na traktacie wersalskim przywróciły Polskę po 123 latach na mapy Europy i świata. Był zresztą uważany wtedy za jednego z najwybitniejszych dyplomatów ówczesnej Europy. Jest szereg pism europejskich, w których docenia się to, co Roman Dmowski robił wtedy dla Polski. Absolutnie w 150. rocznicę jego urodzin i w 75. rocznicę jego śmierci polski Sejm powinien oddać mu hołd i pamiętać o jego dorobku, zasługach dla Rzeczpospolitej. (Dzwonek) W mojej ocenie jego uniwersalne i ponadczasowe idee powinny być zresztą bardziej obecne w dzisiejszym życiu politycznym. Mam nadzieję, że ta uchwała będzie tylko katalizatorem, jeżeli chodzi o jego myśli.

    Oczywiście Klub Poselski Sprawiedliwa Polska będzie popierał tę uchwałę jako jej autor. Dziękuję bardzo. (Oklaski)