8 punkt porządku dziennego:

Sprawozdanie Komisji Kultury i Środków Przekazu o poselskim projekcie uchwały w sprawie upamiętnienia 150. rocznicy urodzin oraz 75. rocznicy śmierci Romana Dmowskiego (druki nr 2084 i 2582).

Poseł Sprawozdawca Elżbieta Kruk:

    Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Przypadł mi w udziale zaszczyt przedstawienia sprawozdania Komisji Kultury i Środków Przekazu o poselskim projekcie uchwały w sprawie upamiętnienia 150. rocznicy urodzin oraz 75. rocznicy śmierci Romana Dmowskiego. Projekt ten przedłożony został przez klub Solidarnej Polski. Do reprezentowania wnioskodawców upoważniono pana posła Patryka Jakiego.

    Oto treść złożonego projektu uchwały: ˝(...) Sejm Rzeczypospolitej Polskiej wyraża najwyższe uznanie dla dorobku i działań wielkiego przywódcy narodowego, którego zaangażowanie w obronę niepodległości Polski na arenie międzynarodowej, stało się wyrazem prawdziwego patriotyzmu i walki o Państwo Polskie.

    Ten wybitny mąż stanu, sygnatariusz traktatu wersalskiego, Minister Spraw Zagranicznych oraz poseł na Sejm Ustawodawczy RP, przyczynił się do odzyskania przez Polskę niepodległości.

    Sejm Rzeczypospolitej Polskiej oddaje hołd wielkiemu wychowawcy młodych pokoleń, który wielokrotnie podkreślał, że pojęcie polskości i katolicyzmu są nierozerwalnie ze sobą związane.

    Sejm Rzeczypospolitej Polskiej oddaje cześć Romanowi Dmowskiemu - wielkiemu patriocie, współtwórcy niepodległej Rzeczypospolitej˝.

    W uzasadnieniu wnioskodawcy m.in. wskazali, że Roman Dmowski przyszedł na świat 9 sierpnia 1864 r. we wsi Kamionek pod Warszawą. Przez całe swoje życie udowadniał, że sprawa polska jest dla niego najważniejszą życiową misją. Już jako gimnazjalista założył uczniowskie kółko ˝Strażnica˝, które było formą sprzeciwu wobec rusyfikacji. W setną rocznicę uchwalenia Konstytucji 3 maja zorganizował pierwszą od czasu powstania styczniowego manifestację uliczną pod postacią pochodu młodzieży akademickiej od ruin kaplicy w Ogrodzie Botanicznym do katedry św. Jana. Był to wyraz najwyższej odwagi i patriotycznej postawy. Za zorganizowanie narodowej manifestacji został skazany na 4 miesiące aresztu, a później zesłany.

    W 1907 r. Roman Dmowski został posłem rosyjskiej Dumy, gdzie objął stanowisko przewodniczącego Koła Polskiego. W 1915 r. po zajęciu Warszawy przez Niemców wyjechał do Petersburga, następnie z własnej inicjatywy postanowił odwiedzić zachodnie stolice europejskie, aby przekonywać tamtejszych polityków do polskich racji. Podczas swojego pobytu w Paryżu w 1917 r. założył Komitet Narodowy Polski, którego celem była odbudowa polskiego państwa przy pomocy państw Ententy.

    Jako delegat pełnomocny Polski na konferencję pokojową w Paryżu brał udział w posiedzeniu Rady Dziesięciu, czyli Rady Najwyższej, na posiedzeniu której zapadały wszystkie kluczowe decyzje dotyczące podziału Europy. Wygłosił tam 5-godzinne wystąpienie dotyczące polskich żądań, które wywarło bardzo pozytywne wrażenie. 28 czerwca 1919 r. w Wersalu złożył wraz z Ignacym Paderewskim podpis pod traktatem, który przywrócił Polskę na mapę Europy. W uznaniu jego zasług w 1923 r. nadano mu Wielką Wstęgę Orderu Odrodzenia Polski.

    Zmarł 2 stycznia 1939 r. w Drozdowie. Jego pogrzeb był jedną z największych manifestacji politycznych w II Rzeczypospolitej.

    Roman Dmowski wywarł ogromny wpływ na losy naszego państwa. Tworząc ideę, która połączyła Polaków w trzech zaborach, miał wizję odzyskania niepodległości i konsekwentnie ją realizował. Jego dyplomatyczna walka o granice zakończyła się sukcesem, zaś polityczne doświadczenie i wyczucie pozwalały mu wyznaczać cele, które decydowały o odrodzeniu ducha w narodzie. Uchwała stanowić będzie hołd oddany politykowi, który przyczynił się do rozwoju świadomości narodowej. Tyle wnioskodawcy.

    Należałoby tu dodać, że Roman Dmowski był również wybitnym publicystą politycznym, wśród publikacji są m.in. ˝Myśli nowoczesnego Polaka˝ z 1903 r., ˝Niemcy, Rosja i kwestia polska˝ z 1908 r., ˝Polityka polska i odbudowanie państwa˝ z 1925 r., ˝Kościół, naród i państwo˝ z 1927 r. Pisał też powieści, które wydawał pod pseudonimem Kazimierz Wybranowski, napisał np. ˝Dziedzictwo˝.

    Panie Marszałku! Wysoka Izbo! W styczniu tego roku odbyło się spotkanie przedstawicieli wszystkich klubów poselskich u marszałka Sejmu w sprawie uczczenia pamięci Romana Dmowskiego. W pierwszej chwili była zgoda, aby przyjąć projekt uchwały przez aklamację. Ostatecznie jednak swoje poparcie wycofał Twój Ruch. Pozostałe kluby utrzymały poparcie i w rezultacie wypracowano kompromisowy tekst uchwały.

    Komisja Kultury i Środków Przekazu, do której skierowano przedłożenie, przeprowadziła pierwsze czytanie oraz rozpatrzyła projekt uchwały na posiedzeniu w dniu 10 lipca 2014 r. Komisja przyjęła uchwałę wraz z poprawkami, w tym rekomendowaną przez wnioskodawców wyżej wspomnianą kompromisową treść projektu uchwały. Uchwała została przyjęta prawie jednogłośnie, tj. 19 głosów było za, 1 - przeciw.

    W związku z tym komisja wnosi, aby Wysoki Sejm raczył uchwalić załączony projekt uchwały o następującej treści:

    ˝(...) W 150. rocznicę urodzin oraz 75. rocznicę śmierci Romana Dmowskiego Sejm Rzeczypospolitej Polskiej wyraża najwyższe uznanie dla dorobku i działalności twórcy i przywódcy ruchu narodowego, którego zaangażowanie w obronę niepodległości Polski na arenie międzynarodowej przyczyniło się do odbudowy Państwa Polskiego.

    Sejm Rzeczypospolitej Polskiej oddaje hołd wybitnemu mężowi stanu, sygnatariuszowi traktatu wersalskiego, ministrowi spraw zagranicznych, który dobrze przysłużył się Ojczyźnie˝. Dziękuję bardzo. (Oklaski)