34 punkt porządku dziennego:

Sprawozdanie głównego inspektora pracy z działalności Państwowej Inspekcji Pracy w 2012 roku (druk nr 1689) wraz ze stanowiskiem Rady Ochrony Pracy oraz ze stanowiskiem Komisji do Spraw Kontroli Państwowej oraz Komisji Polityki Społecznej i Rodziny (druk nr 1765).

Poseł Teresa Piotrowska:

    Dziękuję bardzo.

    Pani Marszałek! Pani Minister! Panie i Panowie Posłowie! W imieniu klubu Platforma Obywatelska mam zaszczyt przedstawić Wysokiej Izbie nasze stanowisko w sprawie przedłożonego przez głównego inspektora pracy sprawozdania z działalności Państwowej Inspekcji Pracy w 2012 r. (druk nr 1689).

    Sprawozdanie, jak co roku, przedstawia wyniki działalności kontrolno-nadzorczej i prewencyjnej Państwowej Inspekcji Pracy, a także szereg wniosków, które dotyczą stanu ochrony pracy w Polsce. Treść dokumentu, który analizowaliśmy w ramach Komisji do Spraw Kontroli Państwowej i Komisji Polityki Społecznej i Rodziny, a nad którym debatujemy dzisiaj na posiedzeniu Sejmu, obrazuje również efekty działań inspekcji, które mają odzwierciedlenie w poprawie warunków zatrudniania i przestrzegania prawa pracy w kontrolowanych przez inspekcję pracy zakładach. Do zadań Państwowej Inspekcji Pracy należy między innymi nadzór i kontrola przestrzegania prawa pracy, w szczególności przepisów dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy, stosunku pracy, wynagradzania za pracę, wypłacania innych świadczeń wynikających ze stosunku pracy, a także kontrola czasu pracy, urlopów, uprawnień pracowników związanych z rodzicielstwem oraz zatrudniania osób młodocianych i niepełnosprawnych. Chodzi tu także o kontrolę legalności zatrudnienia oraz cały szereg zadań polegających na zapobieganiu i ograniczaniu zagrożeń w środowisku pracy.

    Wszystkie te zadania i ich realizacja znajdują bardzo bogate odzwierciedlenie w sprawozdaniu, które jest przejrzyste, spójne i bardo dobrze udokumentowane. Analiza ujawnionych i przedstawionych w sprawozdaniu nieprawidłowości oraz struktury zastosowanych przez inspektorów pracy środków prawnych przekłada się na istotne kryterium oceny przestrzegania przepisów prawa pracy w kontrolowanych podmiotach. Stanowi to też obraz przestrzegania tych przepisów w Polsce. Zarówno liczba ujawnionych w 2012 r. wykroczeń przeciwko prawom osób wykonujących pracę zarobkową, jak i liczba kierowanych do inspekcji pracy skarg pracowniczych wskazują na konieczność ciągłego doskonalenia strategii działań kontrolnych i rozwijania przedsięwzięć prewencyjnych.

    W sprawozdaniu główny inspektor pracy zwraca uwagę na wysokie zapotrzebowanie na poradnictwo o charakterze prawnym i technicznym. W minionym roku udzielono ponad milion porad, organizowano również szkolenia dla pracowników, związków zawodowych. Mimo że dane wskazują na ogrom działań wykonywanych w tym zakresie, zapotrzebowanie jest coraz większe. Ta forma działalności Państwowej Inspekcji Pracy jest niezwykle ważna i pożyteczna, bo stwarza ona szansę na to, że świadomość konieczności przestrzegania prawa pracy przez pracodawców i świadomość prawna pracowników służyć będą pozytywnym zmianom, choć wiemy o tym - a coroczne sprawozdania Państwowej Inspekcji Pracy nas o tym przekonują - że w tej dziedzinie jest jeszcze ciągle dużo do zrobienia.

    W sprawozdaniu czytamy, iż w obszarze prawnej ochrony pracy nadal największym problemem jest naruszanie przepisów dotyczących wynagrodzenia za pracę. W tym zakresie średniorocznie stwierdza się nieprawidłowości u ok. 17 tys. kontrolowanych pracodawców. Inspektorzy pracy zwracają uwagę na dodatkowy aspekt zjawiska dotyczącego niewypłacania wynagrodzeń i świadczeń pracownikom, a mianowicie chodzi tu o systematyczne opóźnianie terminu wypłaty. Wiele nieprawidłowości ujawniono również w minionym roku w zakresie unormowań dotyczących czasu pracy. Inspektorzy zwracają uwagę na problemy związane ze zbadaniem rzeczywistego czasu pracy, bo pracodawcy prowadzą nierzetelną ewidencję czasu pracy lub w ogóle jej nie prowadzą. Takie uchybienia stwierdzono u 45% pracodawców. W 2012 r., tak jak w 2011 r., na podobnym poziomie utrzymywał się odsetek podmiotów, u których ujawniono nielegalne zatrudnienie lub nielegalną pracę zarobkową. Takie nieprawidłowości stwierdzono u ponad 4 tys. podmiotów, czyli w co szóstym kontrolowanym.

    Analiza wyników kontroli z tego obszaru skłania do wniosku - na co wskazuje główny inspektor pracy - że działania inspekcji w tym zakresie winny zostać wsparte rozwiązaniami o charakterze systemowym, bo na efektywność kontroli negatywnie wpływają między innymi ograniczenia wynikające z ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. Chodzi tu szczególnie o obowiązek doręczania przedsiębiorcy upoważnienia do przeprowadzenia kontroli przed jej rozpoczęciem oraz obowiązek zawiadomienia takiego podmiotu o zamiarze wszczęcia kontroli. Chciałabym poinformować tu Wysoką Izbę, że jeszcze przed końcem roku wystąpimy z propozycją wprowadzenia tego dotyczących zmian w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej. Niestety, ten aspekt tej sytuacji często czyni kontrolę w zakresie legalności zatrudnienia bezprzedmiotową i stąd wynika potrzeba zmiany.

    W porównaniu do lat ubiegłych przy podobnej liczbie kontroli odnotowano istotne zmniejszenie się skali nieprawidłowości dotyczących legalności zatrudnienia i wykonywania pracy przez cudzoziemców. Jeżeli chodzi o przypadki nielegalnego wykonywania pracy przez cudzoziemców, to stwierdzono ich o 25% mniej w porównaniu do 2011 r. i o 36% mniej w porównaniu do 2010 r. Inspektorzy pracy stwierdzają, iż warunki zatrudnienia osób niepełnosprawnych nadal są wysoce niezadowalające. Dotyczy to zarówno chronionego, jak i otwartego rynku pracy.

    W ocenie kontrolujących znaczna liczba nieprawidłowości wynika nie z trudności ekonomicznych, ale z lekceważenia przepisów prawa pracy, nieprawidłowej organizacji pracy, niewłaściwej pracy służb bhp oraz służb finansowych w tych podmiotach.

    Dobra informacja dotyczy 47% wszystkich wydanych decyzji, które zostały zrealizowane jeszcze w trakcie trwania kontroli w tych zakładach, a 78% decyzji, które wymagały dłuższego czasu realizacji, zostało zrealizowanych do lutego 2013 r. Nie były to działania, które wymagały dłuższego czasu i wielkich nakładów finansowych. Dlatego zapowiedziana w sprawozdaniu kontynuacja kontroli zatrudniania i bezpieczeństwa pracy osób niepełnosprawnych wydaje się właściwa i konieczna.

    Sprawozdanie, podobnie jak w latach ubiegłych, zawiera pełen zakres informacji o działalności inspekcji pracy, zgodnej zarówno z rocznym, jak i długofalowym planem pracy.

    Zdaniem klubu Platforma Obywatelska Państwowa Inspekcja Pracy dobrze realizowała zawarte w planie pracy na 2012 r. zadania, dobrze wykorzystała uwagi i zalecenia Rady Ochrony Pracy, a także uwagi i propozycje związków zawodowych, pracodawców, ministrów i przedstawicieli urzędów centralnych.

    Chciałabym w imieniu mojego klubu złożyć na ręce pani minister podziękowania wszystkim pracownikom i pogratulować dobrych efektów pracy i wielkiego zaangażowania.

    Klub Platforma Obywatelska uważa, że zadania postawione przed Państwową Inspekcją Pracy w 2012 r. zostały w pełni zrealizowane. Dziękuję bardzo. (Oklaski)