20 punkt porządku dziennego:

Informacja z działalności Krajowej Rady Sądownictwa w 2012 roku (druk nr 1448) wraz ze stanowiskiem Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka (druk nr 1557).

Poseł Małgorzata Sekuła-Szmajdzińska:

    Panie Marszałku! Panie Prezesie! Panie Przewodniczący! W imieniu Klubu Poselskiego Sojusz Lewicy Demokratycznej chciałabym zabrać głos i przedstawić stanowisko wobec sprawozdania Krajowej Rady Sądownictwa.

    Podstawowe zadanie Krajowej Rady Sądownictwa to przedstawianie prezydentowi kandydatów na stanowiska sędziów wszystkich sądów w kraju. Jak usłyszeliśmy od przedstawicieli, czyli od pana wiceprzewodniczącego, ale też wcześniej na posiedzeniu komisji od wiceprzewodniczącej Krajowej Rady Sądownictwa, wypełnianie tego zadania zajmuje członkom rady aż 80% czasu, tym bardziej że wzrasta liczba zgłoszeń pochodzących od osób aspirujących do tych stanowisk. W 2012 r., mówiono o tym, ale chcę to jeszcze podkreślić, były aż 3624 zgłoszenia pochodzące od 1629 osób, wzrost w stosunku do poprzedniego roku był o 686. Nie oznacza to oczywiście takiego wzrostu liczby osób starających się o stanowiska, lecz wskazuje na to, że zdarza się, iż wielokrotnie jedna osoba zgłasza się w tym samym czasie do kilku sądów. Dotyczy to zresztą głównie sądów rejonowych. Jak usłyszeliśmy, zdarzają się nawet takie przypadki, kiedy o stanowisko ubiega się jednocześnie 80-90 osób.

    Można by powiedzieć, że taka informacja powinna ucieszyć: wielu kandydatów, duży wybór, szansa na wybranie naprawdę najlepszych. Ale daleka jestem od ocenienia, że działa to właśnie w taki sposób, bo ogromna liczba - a mówimy głównie o osobach, które aspirują do stanowiska pierwszego sędziego sądu rejonowego - absolwentów studiów prawniczych na kilkudziesięciu uczelniach w kraju to jeszcze nie jest gwarancja właściwego poziomu wykształcenia. Tym bardziej że, na co sama zwracałam też uwagę z mównicy sejmowej, o ile dobrze pamiętam, w ubiegłym roku, nie wyobrażam sobie, żeby młodzi ludzie, bez pełnego 5-letniego wykształcenia prawniczego, jedynie po zaliczeniu jednego szczebla studiów prawniczych w 2-stopniowym dziś powszechnym systemie uniwersyteckim, byli w stanie sprostać wymaganiom zawodowym, jakie musimy postawić przed sędzią.

    Tu zresztą mogę tylko westchnąć, bo doskonale pamiętam, że kiedy sama aplikowałam, tak właśnie było. I mogę potwierdzić, że po prostu tęsknię za asesorami. Przepraszam za takie może swobodne określenie, ale dziś z perspektywy lat muszę przyznać, że zgadzam się z opinią, iż państwo kiedyś zupełnie bezsensownie zachwiało funkcjonowanie sprawdzonego systemu, zamiast go po prostu tylko dostosować do wymagań ustrojowych. Dobrze się więc dzieje, co dzisiaj usłyszeliśmy z ust pana przewodniczącego Krajowej Rady Sądownictwa, że pojawiła się idea powrotu do asesury, oczywiście w nowym kształcie, tej asesury, która jest najlepszą formą przygotowania młodego sędziego, który zdobywa doświadczenie na sali sądowej, aby po kilku latach być zweryfikowanym i móc, oby dożywotnio, sprawować obowiązki sędziego.

    Pomysł, aby asesor na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa był powoływany przez prezydenta na okres 5 lat, jest z pewnością wart rozważenia. Nie wiem, czy, kiedy i czy w ogóle doczekamy się chwili, gdy zawód sędziego stanie się koroną zawodów prawniczych. Dzisiaj była też o tym mowa, to słyszeliśmy z ust pana marszałka i pana posła Pahla, ale bardzo dobrze byłoby, gdyby znacznie więcej osób pochodzących z innych zawodów prawniczych aspirowało do stanowiska sędziego. Tylko 6,5% zgłaszających się do sądu rejonowego to przedstawiciele innych grup zawodowych. Natomiast nieco ponad 36% zgłoszeń pochodziło od asystentów sędziego, a 31% od referendarzy. Oczywiście sam fakt, że ktoś jest asystentem czy referendarzem, nikogo nie dyskwalifikuje, ale w połączeniu z informacją, że aspirujący dziś do pierwszego stanowiska sędziego w sądzie rejonowym adwokaci i radcowie prawni to również także najczęściej bardzo młodzi ludzie z bardzo małym doświadczeniem, powoduje, że mamy wątpliwości, czy kadra sędziowska, szczególnie na podstawowym szczeblu, jest w stanie sprostać wymaganiom i oczekiwaniom. Myślę nawet jeszcze o tym w kontekście ostatnich dni i czekającego nas głosowania nad wielkimi zmianami w Kodeksie postępowania karnego i innych ustawach. Wyjątek tutaj stanowi sądownictwo administracyjne, gdzie istnieją bariery wieku i stażu, gdzie liczba osób pochodzących z innych zawodów jest znacznie wyższa.

    Była już o tym mowa, ale pozwolicie państwo i wybaczycie, że ten temat zostanie podniesiony trzeci raz. Jako wiceprzewodnicząca Parlamentarnej Grupy Kobiet uzurpuję sobie prawo, żeby o tym powiedzieć. Co prawda pani posłanka Krajewska mówiła o feminizacji, ale już nie zaznaczyła, że niestety istnieje ten szklany sufit. Na niższych szczeblach w sądach jest bardzo dużo kobiet i zawód się feminizuje, bo kobiety uczą się świetnie, zdobywają dodatkowe wykształcenie. Natomiast wśród kadry kierowniczej, w Sądzie Najwyższym i Naczelnym Sądzie Administracyjnym, na stanowiskach prezesów izb kobiet nie było i nie ma.

    Na marginesie chciałabym dodać, może to nie dotyczy dosłownie sprawy sędziów, ale przypominam sobie, jak w ubiegłym roku byłam we Wrocławiu na uniwersytecie na uroczystości wręczenia tytułów doktorskich. Większość stanowiły kobiety, ale już osoby, które wręczały, całe gremium szefostwa uczelni, to w 90% byli mężczyźni. Mam nadzieję, że to się kiedyś naprawdę zmieni. Chyba trzeba po prostu ten szklany sufit porządnie rozbić.

    Przepraszam państwa za te słowa, ale ponieważ była o tym wcześniej mowa, więc też chciałabym jeszcze raz to podkreślić.

    Na pewno godny podkreślenia jest fakt dotyczący tego, i to cieszy, że nastąpiła znaczna stabilizacja kadry sędziowskiej. Liczba sędziów w ciągu ostatnich 20 lat wzrosła dwukrotnie, a najliczniejszą grupę, mniej więcej 36%, stanowią osoby, które mają staż od 10 do 20 lat.

    Chciałabym jeszcze zwrócić państwa uwagę na tych kilka tematów, oczywiście nie wszystkie, o których też już była mowa wcześniej, ale powtórzę pewne rzeczy, które są ważkie i niepokoją członków Krajowej Rady Sądownictwa.

    Po pierwsze, rada podnosi fakt - tu apel, ale chyba dalej nie ma nikogo z Ministerstwa Sprawiedliwości - że projekty ustaw są przekazywane do zaopiniowania przez Radę Ministrów i przez resort sprawiedliwości na wczesnym etapie procesu legislacyjnego. To jest oczywiście błąd, bo często projekt jest później wielokrotnie głęboko zmieniany i nie odpowiada temu, co było przedmiotem analizy na początku.

    Druga rzecz, o której Krajowa Rada Sądownictwa mówi, to ostatnie zmiany w Prawie o ustroju sądów powszechnych, które doprowadziły do nadmiernej rozbudowy nadzoru ministra sprawiedliwości nad działalnością administracyjną sądów powszechnych, odciągające przy tym od orzekania najwyżej kwalifikowanych sędziów, na których po prostu nałożono znacznie większe obowiązki nadzorcze.

    Chciałabym jeszcze zwrócić uwagę na fakt, że Krajowa Rada Sądownictwa krytykuje aplikację ogólną prowadzoną przez Krajową Szkołę Sądownictwa i Prokuratury, uważając ją za zbędną, nieefektywną i kosztowną. Nabór bezpośrednio na aplikację sędziowską w połączeniu, mam nadzieję, że tak się stanie, z przywróconą asesurą jest najlepszym sposobem przygotowania kandydatów na stanowiska sędziowskie.

    Na koniec chciałabym tylko przypomnieć, że - o ile mnie pamięć nie myli - Krajowa Rada Sądownictwa pozytywnie zaopiniowała co do idei obywatelski projekt ustawy o okręgach sądowych, ale nie wystarczyło to do jego skutecznego przeprowadzenia, szczególnie ze względu na weto prezydenta. Mam jednak nadzieję, że w przyszłości korzystne opinie Krajowej Rady Sądownictwa efektywniej pomogą Sejmowi we wprowadzaniu pożądanych zmian.

    W imieniu klubu Sojusz Lewicy Demokratycznej zwracam się o przyjęcie przedłożonego sprawozdania. Dziękuję bardzo. (Oklaski)