1 punkt porządku dziennego:

Informacja o działalności rzecznika praw obywatelskich za rok 2012 oraz o stanie przestrzegania wolności i praw człowieka i obywatela (druk nr 1328) wraz ze stanowiskiem Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka (druk nr 1426).

Poseł Dariusz Joński:

    Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Szanowna Pani Rzecznik! Mam przyjemność w imieniu Klubu Parlamentarnego SLD przedstawić stanowisko klubu w sprawie informacji o działalności rzecznika praw obywatelskich za rok 2012 oraz o stanie przestrzegania wolności i praw człowieka i obywatela.

    Analiza informacji o działalności rzecznika praw obywatelskich w roku 2012 oraz o stanie przestrzegania wolności i praw człowieka i obywatela skłania do wielu wniosków. To, co bardzo niepokoi, to znaczny wzrost ilości skarg i wniosków składanych przez obywateli do rzecznika praw obywatelskich. Jeszcze w 2011 r. było ich 58 tys. We wcześniejszych latach liczba skarg oscylowała w granicach pięćdziesięciu, pięćdziesięciu kilku tysięcy. W roku 2012 do RPO wpłynęło natomiast 62 tys. spraw. Wzrost liczby spraw kierowanych do rzecznika praw obywatelskich świadczyć może o dwóch rzeczach.

    Po pierwsze, coraz więcej obywateli naszego kraju czuje się bezradnych wobec systemu prawnego, wobec wielu instytucji rządowych czy samorządowych. Polacy bardzo często napotykają ścianę wobec niejasnych przepisów, źle działających urzędników i najzwyczajniej w świecie nie potrafią sobie z tymi problemami poradzić. I po drugie, wzrost skarg do rzecznika praw obywatelskich wskazuje również na to, że obywatele często traktują rzecznika jako biuro bezpłatnej pomocy prawnej. I tu pojawia się problem, znany nie tylko rzecznikowi praw obywatelskich. Znamy to również my, posłowie, przyjmujący interesantów w swoich biurach. To po prostu wynika z braku w państwie spójnego systemu pomocy prawnej osobom ubogim. Stąd do biura rzecznika trafiają prośby, wręcz tysiące skarg, które są kierowane do tego urzędu zamiast do innych organów. Przez wiele lat władze naszego państwa nie potrafiły w żaden sposób rozwiązać problemu skutecznej pomocy prawnej dla osób, których nie stać na korzystanie z odpłatnych usług prawniczych. Ten problem trzeba jak najszybciej rozwiązać. Nie może być bowiem tak, że tylko ten obywatel, który ma pełną kieszeń, jest w stanie skutecznie walczyć o sprawiedliwość.

    W tej niewesołej rzeczywistości jest jednak jeden jasny punkt, a mianowicie działalność rzecznika praw obywatelskich pani profesor Ireny Lipowicz. Pani rzecznik w okresie swojej całej działalności, a więc nie tylko w roku 2012, dała się poznać jako osoba bardzo pracowita, działająca bez względu na przedmiot sprawy, a więc również w tych kwestiach, które są niewygodne dla obecnych czy też poprzednich władz naszego kraju. Ta cecha jest niezwykle ważna, gdyż niezależność jest bezwzględnie potrzebna do tego, aby móc godnie sprawować funkcję rzecznika praw obywatelskich.

    W tym miejscu chciałbym powiedzieć o kilku niezwykle ważnych sprawach, w których występowała i interweniowała pani profesor. To, na co szczególnie zwróciliśmy uwagę jako klub, to aktywność pani rzecznik w sprawach ważnych ze względów społecznych, bardzo często bliskich sercu ludziom lewicy. Na wielkie uznanie zasługuje wystąpienie do ministra edukacji narodowej w sprawie reorganizacji sieci placówek oświatowych prowadzącej do likwidacji wielu szkół i przedszkoli. W swoim wystąpieniu pani rzecznik stwierdziła m.in., że pozostawienie problemu likwidacji szkół tylko samorządom może w dłuższej perspektywie doprowadzić do negatywnych skutków, których odwrócenie może się okazać niemożliwe lub bardzo kosztowne. Rzecznik praw obywatelskich zwracała się z prośbą o rozważenie podjęcia działań zmierzających do ograniczenia skali likwidacji placówek oświatowych. Pani rzecznik interweniowała także w sprawie likwidacji stołówek szkolnych, zwracając uwagę na to, że likwidacja, a tym samym prywatyzacja stołówek prowadzi do podwyższenia cen obiadów.

    Liczne były również wystąpienia rzecznika praw obywatelskich do Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej. Pani rzecznik interweniowała m.in. w sprawach stypendiów socjalnych, zasiłków pielęgnacyjnych, sytuacji prawnej bezrobotnych kobiet po porodzie, świadczeń emerytalno-rentowych. Ilość tego typu spraw wskazuje nie tylko na świetne merytoryczne przygotowanie pani Ireny Lipowicz do pełnienia funkcji rzecznika praw obywatelskich, ale również na wrażliwość społeczną pani rzecznik, a to także cecha niezwykle ważna dla tego, aby być dobrym rzecznikiem praw obywatelskich.

    Nie można również nie wspomnieć o wystąpieniu pani rzecznik w sprawie śmierci pani minister Barbary Blidy. I choć to wystąpienie do prokuratora generalnego miało miejsce w tym roku, 2013 r., a więc nie jest ujęte w sprawozdaniu jeszcze za rok ubiegły, to właśnie ta sprawa znakomicie pokazuje, iż pani rzecznik nie boi się podejmowania trudnych, ze względów politycznych również, spraw. To właśnie pani miała odwagę głośno powiedzieć, iż zatrzymanie Barbary Blidy nie było konieczne, a późniejsze umorzenie śledztwa, w którym badano okoliczności tego zatrzymania - przedwczesne. Za ten wyraz odwagi wbrew wielu instytucjom i politykom dzisiaj pani serdecznie dziękuję.

    Szanowni Państwo! Najpoważniejszą sprawą, którą z dużym przekonaniem sygnalizuje, zresztą nie pierwszy raz, rzecznik praw obywatelskich, jest alarmująca diagnoza dotycząca stanowienia prawa. To niezwykle ważne, gdyż największym zagrożeniem w zakresie respektowania praw człowieka jest dziś właśnie system prawa. Zbyt częste zmiany w kodeksach, brak konsultacji, nadmierne stosowanie trybów pilnych, zbyt częste zastępowanie projektów rządowych projektami poselskimi, brak stałej procedury usuwania nieaktualnych przepisów prawa powoduje chaos i jest przyczyną bezradności obywateli wobec swojego państwa.

    Rzecznik wielokrotnie zwracała również uwagę na wątpliwości co do zgodności z konstytucją niektórych przepisów. Problem ten dotyczy wszystkich dziedzin prawa. To, co bardzo niepokoi, to stwierdzenie pani rzecznik, iż sytuacja w tych sprawach nie ulega żadnej, ale to żadnej poprawie. Niestety świadczy to o wielkiej słabości instytucji, które odpowiadają za legislację.

    Na zakończenie pragnę jeszcze raz wyrazić uznanie dla pracy pani rzecznik praw obywatelskich i mogę zadeklarować, że Klub Poselski Sojusz Lewicy Demokratycznej będzie głosował za przyjęciem informacji. Dziękuję serdecznie. (Oklaski)