15 punkt porządku dziennego:

Informacja o istotnych problemach wynikających z działalności i orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego w 2012 roku (druk nr 1300) wraz ze stanowiskiem Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka oraz Komisji Ustawodawczej (druk nr 1423).

Poseł Józef Zych:

    Panie Marszałku! Panie Prezesie Trybunału Konstytucyjnego! Panie i Panowie! Klub Parlamentarny Polskiego Stronnictwa Ludowego z najwyższym uznaniem i szacunkiem odnosi się do orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, szczególnie ze względu na trafność rozstrzygnięć oraz głęboko merytoryczne uzasadnienia. Proszę pozwolić, że w szczególności zajmę się rozdziałem 4 złożonej na piśmie informacji o dorobku trybunału w orzecznictwie sądów polskich, obcych oraz międzynarodowych.

    Na wstępie chciałbym przytoczyć kilka zdań z tej informacji. Pisze się w niej, iż stałą praktyką w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego jest nawiązywanie do dorobku orzecznictwa sądów polskich, przede wszystkim Sądu Najwyższego, Naczelnego Sądu Administracyjnego oraz sądów apelacyjnych, a także do orzecznictwa sądów konstytucyjnych innych państw. Orzecznictwo sądów polskich brane jest pod uwagę w celu ustalenia, w jaki sposób przepis jest stosowany oraz jak jest rozumiany przez organy stosujące prawo.

    Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Przez okres jednego roku na czele zespołu przygotowywaliśmy raport na temat zadośćuczynień w razie naruszenia dóbr osobistych. Zbadaliśmy 300 wyroków Sądu Najwyższego oraz dziesiątki wyroków Trybunału Konstytucyjnego. Doszliśmy do przekonania, że w przypadku dochodzenia zadośćuczynienia z art. 448 w związku z art. 24 kodeksu, art. 445, 446 § 4, 46 Kodeksu karnego oraz art. 300 Kodeksu pracy jest to jedno z najtrudniejszych zagadnień w tej chwili w prawie cywilnym, prawie odszkodowawczym. Chcę tu podkreślić szczególną rolę Trybunału Konstytucyjnego.

    Otóż Trybunał Konstytucyjny w wyroku SK 49/03 przedstawił wykładnię, zajmując się indywidualną sprawą skargi konstytucyjnej, i odniósł się do wielu problemów, które wystąpiły w orzecznictwie Sądu Najwyższego. Pierwszym zagadnieniem był problem dotyczący tego, jak należy rozumieć zwrot z art. 448 Kodeksu cywilnego, iż w razie naruszenia dóbr osobistych sąd może przyznać stosowne zadośćuczynienie. W sądach powszechnych powstało zagadnienie, po pierwsze, czy jest to fakultatywny przepis, po drugie, jaką on spełnia rolę, a więc czy mamy do czynienia z kompensacją szkody, czy to jest represja i wobec tego jakie okoliczności należy brać pod uwagę. Proszę zwrócić uwagę, Trybunał Konstytucyjny wypowiedział bardzo ważną myśl, że zwrot ˝sąd może˝ w warunkach, kiedy spełnione są wymogi przyznania zadośćuczynienia, oznacza, że sąd to przyznaje i że w razie spełnienia wymogów nie może mieć swobody. To jest jedna sprawa.

    Inna sprawa. Trybunał Konstytucyjny zwrócił uwagę na elementy, które powinny być brane pod uwagę przy przyznawaniu zadośćuczynienia. Przypomnę, że ani art. 445, ani art. 446 § 4 nie precyzują tych warunków. A więc w Sądzie Najwyższym, w orzecznictwie zarówno Izby Karnej, Izby Cywilnej, jak i izby ubezpieczeń społecznych problem ten był rozważany i dzisiaj występują poszczególne jego elementy. Chcę tu podkreślić jedno, że właśnie ocena Trybunału Konstytucyjnego w tak istotnych sprawach w przypadku orzeczeń sądów powszechnych odgrywa ogromną rolę.

    Jest jeszcze jedna kwestia. W przypadku tych wyroków, które badaliśmy, przy orzeczeniach Trybunału Konstytucyjnego były częste odwołania do poglądów doktryny, przywoływano również opinie, natomiast jest to wyjątek w orzecznictwie sądów powszechnych, a jeżeli chodzi o sądy rejonowe, okręgowe, to prawie się tego nie spotyka. To jest zagadnienie bardzo istotne.

    Inną sprawą, bardzo ważną, jest problem stosunku do orzecznictwa sądów innych państw i wykorzystywania tego. Trybunał Konstytucyjny w przypadku rozstrzygania o ustawie o pracowniczych ogrodach działkowych powołuje się i na praktykę niemiecką, i na praktykę słowacką, ale jeśli chodzi o polskie sądy, w przypadku, o którym mówiłem, zadośćuczynień powstaje bardzo istotny problem. Orzecznictwo sądów Unii Europejskiej jest najróżniejsze, tam jest standaryzacja przyznawania zadośćuczynień. A więc dziś dla polskich sądów bardzo istotnym problemem jest to, w jakim zakresie można korzystać z tego orzecznictwa i jaki ono ma wpływ na nasze orzecznictwo.

    Pan prezes Trybunału Konstytucyjnego podniósł jedno bardzo istotne zagadnienie, mianowicie problem dyskontynuacji. Otóż chciałbym, panie prezesie, przypomnieć, że my mieliśmy problem z ustawą o Trybunale Stanu, bo tam była zasada dyskontynuacji w przypadku prac nad postawieniem przed Trybunałem Stanu najwyższych urzędników w państwie. Wprowadziliśmy zmiany i obecnie obowiązuje zasada kontynuacji. A więc jeżeli postępowanie rozpoczęło się w poprzedniej kadencji, toczy się w następnej kadencji Sejmu, aż do zakończenia. Myślę, że wniosek, o którym mówił pan prezes, jest bardzo trafny, słuszny, i jeżeli chodzi o mój klub, mogę zapewnić, że poprzemy taką regulację.

    Wreszcie sprawa deregulacji. Oczywiście sprawa deregulacji, szczególnie jeżeli chodzi o problem dostępu do zawodów adwokata, radcy prawnego, notariusza, komornika itd., jest bardzo istotna. Pan prezes postawił to zagadnienie w moim przekonaniu absolutnie prawidłowo. Jest jeden problem, jak przy deregulacji zapewnić przede wszystkim odpowiedni poziom wykonywania zawodu. Mieliśmy w Sejmie tydzień temu problem dotyczący poprawek Senatu. Senat znalazł takie wyjście i Sejm to przyjął, mianowicie że tam, gdzie obowiązuje deregulacja i nie trzeba zdawać egzaminów, przygotowywać się, wprowadza się obowiązkowe ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej. Tylko jednocześnie nie zwrócono uwagi na inną kwestię, że z jednej strony jest to ochrona, ale z drugiej strony nie wiadomo, jakie mogą być tego skutki. Proszę bardzo, co się stało przy próbie wprowadzenia OC, odpowiedzialności cywilnej, w przypadku szpitali? Składka przedstawiona przez zakłady ubezpieczeń była tak wysoka, że ponad 100 szpitali nie stać było na kupienie tego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej. A więc rzeczywiście te rozwiązania zawsze wymagają bardzo głębokiej analizy.

    Panie Prezesie! Panie i Panowie! Tak się składa, że w Sejmie, kiedy występują problemy czy to w pierwszym, czy w drugim czytaniu, staramy się zwracać uwagę na to, czy są to rozwiązania konstytucyjne, czy budzą wątpliwości. Jeżeli dzisiaj popatrzymy na liczbę zakwestionowanych spraw tylko w 2012 r., a było to 48%, to okaże się, że jest ich bardzo dużo. To jest bardzo dużo. W Sejmie widzimy pośpiech, o którym była tu mowa. To także powoduje, że nie ma dostatecznej analizy. I to jest dziwne, szczególnie w przypadku projektów rządowych, bo one przecież przechodzą przez służby legislacyjne, potem są w Sejmie. Rozumiem posłów, którzy nie muszą do końca specjalnie znać się na legislacji, ale są służby i obowiązkiem komisji jest przede wszystkim zasięganie opinii także z punktu widzenia zgodności proponowanych rozwiązań z prawem.

    Panie marszałku, Wysoki Sejmie, tak, uznaję i mój klub uznaje, że wtedy kiedy jako prawnicy, doskonale to pamiętam, walczyliśmy o Trybunał Konstytucyjny - oczywiście pan poseł Pahl przemawiający tutaj w imieniu komisji podnosił problem tego, że nie do końca ustawa się sprawdziła - (Dzwonek) były inne warunki, zupełnie inne, to były początki budowania. Ale dziś okazuje się, jak trafna i mądra była ta decyzja, bo to wszystko dzieje się głównie dzięki temu, że Trybunał Konstytucyjny z najwyższą powagą podchodzi do zagadnień i że rzeczywiście traktuje to jako misję wypełnianą w imieniu państwa. To faktycznie jest sąd prawa.

    Panie i panowie, uważam, że informacja Trybunału Konstytucyjnego powinna być księgą przewodnią dla wszystkich posłów, a szczególnie jeżeli chodzi o prace w komisji. Dziękuję bardzo. (Oklaski)