14 punkt porządku dziennego:

Pierwsze czytanie senackiego projektu ustawy o zmianie ustawy Kodeks postępowania karnego oraz ustawy Kodeks karny wykonawczy (druk nr 1349).

Poseł Dariusz Joński:

    Dziękuję.

    Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Mam przyjemność w imieniu Klubu Poselskiego Sojusz Lewicy Demokratycznej zaprezentować stanowisko klubu wobec senackiego projektu ustawy o zmianie ustawy Kodeks postępowania karnego oraz ustawy Kodeks karny wykonawczy, druk nr 1349.

    Celem projektu ustawy jest dostosowanie systemu prawa, w szczególności Kodeksu postępowania karnego oraz Kodeksu karnego wykonawczego, do trzech wyroków Trybunału Konstytucyjnego. W omawianym przypadku doszło jednakże do zbiegu inicjatyw ustawodawczych Senatu (chodzi o druk nr 1349) oraz rządu - Ministerstwa Sprawiedliwości (chodzi o projekt ustawy o zmianie ustawy Kodeks postępowania karnego, ustawy Kodeks karny i niektórych innych ustaw zawarty w druku nr 870). Projekt rządowy wprowadzający reformę procesu karnego pod względem formalnym konsumuje projekt senacki, gdyż zawiera regulacje dotyczące zmian w Kodeksie postępowania karnego, między innymi także art. 73 § 2 i 3, art. 245, art. 263. Pod względem merytorycznym te dwa projekty jednak znacząco się różnią, co niewątpliwie interesującą czyni dyskusję na posiedzeniu komisji kodyfikacyjnej, gdzie niewątpliwie oba projekty powinny się spotkać celem wspólnego rozpatrzenia.

    Pierwsza ze zmian dotyczy skreślenia w art. 73 § 2-4. Przepis art. 73 § 1 wprowadza zasadę, że oskarżony tymczasowo aresztowany może porozumiewać się ze swym obrońcą podczas nieobecności innych osób oraz korespondencyjnie. § 2 i 3 stanowią wyjątki od tej zasady, dopuszczając możliwości ingerencji prokuratora poprzez swoją obecność w trakcie tego porozumiewania się (§ 2) i poprzez kontrolę korespondencji podejrzanego z obrońcą (§ 3). Trybunał Konstytucyjny stwierdził niekonstytucyjność § 3 z uwagi na brak przesłanek (klauzuli), które uprawniałyby prokuratora do zastrzeżenia kontroli przedmiotowej korespondencji. Jak sami autorzy projektu stwierdzają, § 3 tego artykułu także był przedmiotem analizy trybunału, lecz organ ten nie stwierdził niekonstytucyjności przepisu. Z tym wyrokiem Senat nie zgadza się, uważając, że przepis art. 73 § 2 K.p.k. powinien być także uchylony, gdyż oskarżony z obrońcą winien mieć niczym nieskrępowany kontakt. Autorzy projektu podpierają się niektórymi wyrokami strasburskimi.

    Szanując stanowisko Senatu, należy także mieć na uwadze racje drugiej strony, to jest prokuratury, która nie zgadza się na tak daleką ochronę podejrzanego, uważając, że uchylenie w art. 73 § 2-4 może uniemożliwić prokuratorowi zrealizowanie celów postępowania przygotowawczego, a także iż Senat wykracza poza ustalenia wyroku Trybunału Konstytucyjnego.

    Druga zmiana dotyczy skreślenia w § 1 art. 245 K.p.k. zapisu o możliwości zastrzeżenia przez zatrzymującego swojej obecności w trakcie kontaktu zatrzymanego z jego obrońcą. Jest to zmiana systemowa związana ze zmianą w art. 73 § 2 K.p.k. Wszystkie wcześniejsze uwagi dotyczą także tej zmiany, w takiej sytuacji nie będę szczegółowo w tej chwili się ustosunkowywał do tej propozycji. Uważamy, że w tej sprawie również komisja się powinna wypowiedzieć.

    Trzecia zmiana dotyczy ustalenia nowego brzmienia § 7 w art. 263 K.p.k. Przepis ten, jak podają autorzy projektu, wprowadza swoiste domniemanie potrzeby stosowania tymczasowego aresztowania z uwagi na grożącą oskarżonemu surową karę. Senat powołał się na wyrok Trybunału Konstytucyjnego, który stwierdził, że: grożąca surowa kara jest mało uzasadnioną podstawą przetrzymywania oskarżonego w areszcie tymczasowym, gdyż nie wymaga ona dodatkowego uzasadnienia stosowania tymczasowego aresztowania. Reasumując, Senat stwierdził, iż brak jest regulacji, które skutecznie przeciwdziałałyby nadużywaniu tego środka zapobiegawczego. Przedmiotowa poprawka jest więc regulacją, która ochroni konstytucyjne prawa i wolności.

    Co do zasady należy zgodzić się ze stanowiskiem Senatu, gdyż często dowiadujemy się o wieloletnich aresztach tymczasowych, często kończących się przyznaniem aresztantom wysokich odszkodowań za zmarnowane życie osobiste, społeczne i gospodarcze. Określenie w § 7 art. 263 przesłanek uzasadniających przedłużenie tymczasowego aresztu po wydaniu wyroku przez sąd pierwszej instancji jest niewątpliwie realizacją wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 20 listopada 2012 r., stąd poprawkę tę uznajemy za zasadną.

    Wreszcie ostatnia zmiana dotycząca art. 215 § 1 Kodeksu karnego wykonawczego związana jest z wcześniej poruszonymi przeze mnie zmianami w art. 73 § 2 oraz art. 245 § 1 K.p.k. i dotyczy skreślenia uprawnienia organu stosującego areszt tymczasowy do zastrzeżenia swojej obecności lub osoby upoważnionej w trakcie porozumiewania się aresztanta ze swoim obrońcą. Podobnie jak w przypadku tych zmian sprawa nie jest oczywista i wymagać będzie znalezienia złotego środka dla dobra wymiaru sprawiedliwości i ochrony praw (Dzwonek) człowieka i obywatela.

    Reasumując, oświadczam, że Klub Poselski Sojusz Lewicy Demokratycznej, wskazując na pozytywne i dyskusyjne strony projektu zawartego w druku nr 1349 oraz współistnienie podobnego rządowego projektu ustawy zawartego w druku nr 870, inicjatywę ustawodawczą Senatu popiera, wnosząc o przekazanie projektu do komisji kodyfikacyjnej celem dalszego procedowania. Dziękuję za uwagę.