16 punkt porządku dziennego:

Informacja ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania o stanie przygotowań organów prowadzących do objęcia obowiązkiem szkolnym dzieci sześcioletnich (druk nr 1019) wraz ze stanowiskiem Komisji Edukacji, Nauki i Młodzieży oraz Komisji Samorządu Terytorialnego i Polityki Regionalnej (druk nr 1084).

Minister Edukacji Narodowej Krystyna Szumilas:

    Pani Marszałek! Wysoka Izbo! Chciałabym wszystkim posłom, którzy z troską zadawali pytania dotyczące obniżenia wieku szkolnego, mając na myśli to, w jaki sposób jeszcze przez półtora roku lepiej przygotować szkoły do tego ważnego momentu, tym wszystkim państwu posłom chciałabym podziękować. Natomiast mam pewien kłopot z debatą czy dyskusją albo z argumentowaniem, kiedy państwa dane i wyrażane tutaj przez państwa opinie nie mają odzwierciedlenia w rzeczywistości.

    Zastanawiam się, w jaki sposób jeszcze bardziej dokładnie, bardziej jasno pokazywać liczby i fakty, aby one były odczytywane zgodnie z rzeczywistością. Bo obowiązkiem nas dorosłych, nas posłów, nas nauczycieli - a większość z państwa występujących tutaj to nauczyciele - jest przekazywanie rzetelnych informacji opartych na rzeczywistych danych tak, aby informować rodziców i społeczeństwo o tym, co rzeczywiście się dzieje. Takim przykładem dla mnie ważnym i trudnym - i podaję go nie dlatego, żeby się chwalić, ale dlatego że to są twarde liczby, które widnieją w statystykach - jest chociażby informacja o przestępczości w szkołach. Proszę państwa, po raz pierwszy w roku 2012 liczba przestępstw popełnionych na terenie szkół podstawowych, gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych zmalała i to o 11%. To wynika ze statystyk policyjnych, do których wszyscy państwo macie dostęp. Oczywiście bardzo mnie niepokoi - i wyjątkowo wnikliwie oglądam te statystyki pod różnymi kątami - każde zdarzenie, które dzieje się na terenie szkół. Uważam jednak, że rzetelne informowanie społeczeństwa wymaga rzetelnego przedstawiania danych. Wiem, że można z tych statystyk wyciągnąć dane, które wystraszą społeczeństwo. Jeżeli jednak chcemy naprawiać polską szkołę i zwiększać bezpieczeństwo uczniów, to patrzmy na nią też w sposób rzetelny i opierajmy się na rzetelnych i prawdziwych danych. Liczba przestępstw dokonanych w szkołach przez osoby nieletnie zmalała o więcej niż 11%, bo o 17%. Proszę zobaczyć to w statystykach.

    (Poseł Elżbieta Witek: A gwałty, pani minister?)

    Dla mnie problem bezpieczeństwa w szkołach jest bardzo ważny. Dlatego rok szkolny 2012/2013 ogłosiłam Rokiem Bezpiecznej Szkoły. Dlatego też w przypadku wszystkich badań, i zewnętrznych, i dokonywanych przez kuratorów oświaty, patrzymy na bezpieczeństwo uczniów. Jeżeli chodzi o uczniów najmłodszych i szkoły podstawowe, to badania PIRLS i TIMSS, w których brali udział nasi 10-letni uczniowie, pokazały, że czują się oni w naszych szkołach podstawowych bezpiecznie, że Polska jest jednym z tych krajów, gdzie największy procent uczniów powiedział, że czuje się bezpiecznie w szkole. Nie straszmy małych dzieci szkołą, właśnie w takiej globalnej warstwie. Nie mówmy, że każda jest zła. Pokażmy te przykłady, gdzie rzeczywiście źle się dzieje, i tam będą kuratorzy oświaty, tam będzie pomoc dla nauczycieli, tam będziemy rozmawiać z samorządami terytorialnymi. Ale nie można w ten sposób prowadzić debaty publicznej i o to bardzo mocno państwa posłów proszę.

    Jedna z pań posłanek powołała się na badania, zgodnie z którymi duża część społeczeństwa powiedziała, że szkoły są nieprzygotowane do obniżenia wieku szkolnego. Dlatego zapytaliśmy o to ludzi, którzy są w stanie to sprawdzić, którzy są najbardziej zainteresowani tym, czy szkoła jest przygotowana do obniżenia wieku szkolnego, zapytaliśmy rodziców, tych, którzy idą i sprawdzają, jak rzeczywiście dana szkoła wygląda. Rodzice dzieci 6-letnich - pokazywałam państwu te statystyki - mówią, że ich dziecko w szkole jest bezpieczne, że ich dziecko w szkole jest zaopiekowane, że ich dziecko w szkole może dostać, może zjeść obiad. Rozumiem, że można na podstawie artykułu prasowego czy jakieś informacji, która pojawia się w przestrzeni publicznej, wyrobić sobie opinię, mieć wyobrażenie o tym, jak rzeczywiście wygląda szkoła, ale warto, może chociażby z tego tytułu, że sprawuje się mandat posła, iść i sprawdzić. O to apeluję do rodziców, o to apeluję również do państwa posłów: idźmy i sprawdźmy. Jedna z pan posłanek mówiła, że szkoły, które odwiedzałam są na pewno poza granicami kraju. Nie, proszę państwa, byłam w Zielonej Górze, dużym mieście, byłam w Chruszczobrodzie, malutkiej miejscowości na Śląsku, sołectwie, byłam w Częstochowie. Jeżdżę do realnych szkół w Polsce i rozmawiam w tych szkołach z rodzicami dzieci dzisiaj 5-letnich, kończących w tym roku 6 lat, rodzicami, którzy dzisiaj podejmują decyzję o tym, czy ich dziecko pozostanie w przedszkolu czy pójdzie od września 2013 r. do szkoły. Mnie zależy na rzetelnej rozmowie z tymi rodzicami. To nie są rozmowy, które są rozmowami łatwymi. To nie są rozmowy z ludźmi, którzy są przekonani do takiego czy innego rozwiązania. To są rozmowy z rzeczywistymi, realnymi ludźmi, i to z nimi znajduje się najlepsze rozwiązania.

    Rozmawiam na tych spotkaniach z dyrektorami przedszkoli i nauczycielami przedszkoli, z dyrektorami szkół i nauczycielami szkół, z samorządami terytorialnymi, z ośrodkami doskonalenia, poradniami psychologiczno-pedagogicznymi, z bibliotekami pedagogicznymi. W tym środowisku jest konkretne dziecko, którego rodzic się zastanawia, czy w przyszłym roku wysłać to dziecko do szkoły. To konkretne dziecko musi zostać do tego procesu przygotowane. To konkretne dziecko ma prawo do tego, żeby nauczyciel przedszkola przygotował je do pójścia do szkoły, bo taki obowiązek ciąży na przedszkolu, ale to dziecko ma również prawo do tego, żeby nauczyciel przedszkola pokazał mu szkołę, do której pójdzie. To dziecko ma prawo do poznania swojego przyszłego wychowawcy. To dziecko ma prawo do tego, żeby z rodzicami zobaczyć, jak wygląda szkoła. To są realne zadania, które w tej chwili przed nami stoją. Oczywiście ważna jest sprawa materialnego przygotowania szkół, ale ważne jest również takie działanie, żeby bezpiecznie i z radością to dziecko przekroczyło próg pomiędzy szkołą i przedszkolem. I bez względu na to, czy to będzie 6-letnie dziecko, czy 7-letnie dziecko, ma do tego prawo, a my, dorośli, powinniśmy mu to ułatwić.

    Padły tutaj takie zdania, że dzieci, które już są w szkole, poszły do szkoły jako sześciolatki, są zestresowane, nie radzą sobie z nauką, mają dużo zadań domowych. W takich przypadkach, jeżeli mamy sygnały, że tak się dzieje, oczywiście nadzór pedagogiczny reaguje, oczywiście jest to reakcja natychmiastowa. My też popatrzyliśmy, jak poradziły sobie pierwsze sześciolatki, które poszły do szkoły w 2009 r. Te sześciolatki pod koniec ubiegłego roku szkolnego pisały już sprawdzian trzecioklasistów ze swoimi starszymi o rok kolegami. Proszę państwa, okazało się, że one w tych badaniach uzyskiwały lepsze lub co najmniej takie same wyniki jak ich siedmioletni koledzy. To znaczy, że szkoła dobrze poradziła sobie z nauczaniem młodszych dzieci. Oczywiście znowu możecie państwo mówić, że to tylko te szkoły, ale wszystkie szkoły w Polsce przygotowują się do obniżenia wieku szkolnego, we wszystkich szkołach w Polsce uczą wykwalifikowani nauczyciele. Wszystkim nauczycielom pomagamy i chcemy pomagać w tym ważnym momencie zarówno dla dzieci, jak i dla nich.

    Pytania dotyczyły również opłat przedszkolnych. Padło takie zdanie o dyskryminacji dzieci, których rodzice nie mogą zapłacić za dodatkowe godziny pobytu w przedszkolu. Chciałabym powiedzieć, że projekt ustawy, który jest już po ustaleniach komitetu stałego Rady Ministrów i został skierowany pod obrady Rady Ministrów, rozwiązuje ten problem i obniża opłaty dla wszystkich dzieci korzystających z edukacji przedszkolnej do jednej złotówki, oczywiście w perspektywie trzech lat. O tym w swoim pierwszym wystąpieniu powiedziałam. Jeden z panów posłów mówił o tym, że wątpi w pozytywną opinię komisji wspólnej, pytając, czy Komisja Wspólna Rządu i Samorządu Terytorialnego oglądała ten projekt. Tak, oglądała i wydała pozytywną opinię na temat tego projektu.

    Pytaliście też państwo o finansowanie obniżenia wieku szkolnego. Padły zarzuty, że subwencja oświatowa czy liczby, które podałam, wysokość subwencji oświatowej, są w jakiś sposób zmanipulowane, bo każdemu dziecku sześcioletniemu należy się subwencja oświatowa. Tak, należy się, ale jak państwo posłowie wiecie, w 2012 r. do budżetów samorządów trafiło dodatkowo 600 mln zł, mimo że termin obniżenia wieku szkolnego został przesunięty. W tym roku jest to 400 mln zł. Z powodu sześciolatków ta kwota była znacznie zawyżona, bo była przeznaczona na cały rocznik, a nie na 17% czy 19% dzieci, które w rzeczywistości rozpoczęły edukację przedszkolną.

    Chcę też powiedzieć o standardzie dotyczącym jednego dziecka. Jeden z panów posłów samorządowców wyraził obawę dotyczącą tego, czy subwencja oświatowa wystarcza. Wiemy, że subwencja oświatowa nie jest dotacją, bo prowadzenie zadań oświatowych nie jest zadaniem zleconym gminie, tylko zadaniem własnym. Jako posłowie zasiadający w tej Izbie od wielu lat dobrze wiemy, że samorządy do subwencji oświatowej zawsze dodawały środki z dochodów własnych, ponieważ zależy im na tym, żeby szkoły były dobrze prowadzone, żeby dzieci mieszkańców miały dobre warunki edukacyjne. Obserwujemy to i pilnujemy, żeby procentowo udział samorządów terytorialnych nie wzrastał. On nie wzrasta, w tym roku jest chyba nawet na trochę niższym poziomie niż w poprzednich latach. Standard na jedno dziecko, tak zwany standard A, który jest przekazywany gminie, w 2007 r. wynosił 3199 zł. Wiecie państwo, kto wtedy rządził. W tej chwili, w 2013 r., standard na jedno dziecko wynosi 5163 zł, czyli wzrósł o 61%. O tym państwu mówiłam. W dobie kryzysu, w sytuacji, kiedy oszczędzamy na każdym zadaniu, edukacja otrzymała więcej pieniędzy. Wiem, że większość to są wynagrodzenia nauczycieli. Ale po to chcemy ich dobrze wynagradzać, żeby również sześciolatki miały lepiej w szkole, żeby nauczyciele lepiej, w większym komforcie psychicznym i finansowym, mogli swoją pracę wykonywać.

    Pytali państwo posłowie o to, czy zwalniać, czy będziemy musieli przyjmować dodatkowych nauczycieli. To jest rzeczywiście pytanie, które dotyczy tego problemu. Chcę tylko powiedzieć, że teraz z roku na rok mamy mniej zatrudnionych nauczycieli. W tym roku liczba nauczycieli zatrudnionych w szkołach zmalała o 7 tys. To też dotyczy szkół podstawowych. Gdyby te szacunki - one oczywiście są na maksymalną liczbę nauczycieli liczone - dotyczące konieczności zatrudnienia nowych nauczycieli były nawet na najwyższym poziomie, to przez te dwa lata ci nauczyciele, którzy dzisiaj muszą odejść z zawodu, bo nie ma dla nich pracy, będą mogli do tego zawodu wrócić.

    (Poseł Piotr Paweł Bauć: Będą pieniądze?)

    Muszą być pieniądze, ponieważ wzrost subwencji oświatowej jest naliczany również w zależności od liczby zatrudnionych nauczycieli, więc im więcej nauczycieli, tym więcej subwencji oświatowej.

    Jeżeli chodzi o bariery architektoniczne, przystosowanie szkół dla dzieci niepełnosprawnych, w ramach rezerwy subwencji oświatowej mamy kryterium, na podstawie którego gmina może uzyskać środki na likwidację barier architektonicznych. To są te pieniądze, które przekazujemy do gmin po to, żeby przystosować szkoły dla osób niepełnosprawnych. To jest dodatkowy pieniądz - poza PFRON i innymi programami - który do szkół może trafić. Do tej pory, w latach 2011, 2010, 2009, bo ta rezerwa pojawiła się w 2009 r., wszystkie wnioski, które składały gminy, były rozpatrywane pozytywnie, pod warunkiem że oczywiście wniosek spełniał formalne wymogi, ponieważ mieliśmy zabezpieczoną odpowiednią liczbę środków. W tym roku również w ramach rezerwy będziemy przekazywać gminom pieniądze na likwidację barier architektonicznych.

    Co do oceny sanepidu, to może przeczytam panu posłowi pismo podpisane przez głównego inspektora sanitarnego, fragment, bo nie będę całości czytać: Przy dokonywaniu oceny wzięto pod uwagę takie kryteria, jak stan higieniczno-sanitarny obiektów, czyli ich czystość, dzienny i tygodniowy plan lekcji, długość przerw międzylekcyjnych, zagospodarowanie czasu, warunki do prowadzenia zajęć ruchowych, posiłki spożywane przez uczniów w szkole, zaopatrzenie sklepików szkolnych, dostępność boisk szkolnych, placów i sal zabaw, szatni i świetlic, stan zieleni otaczającej obiekt i wejście do budynku. Podczas dokonywania kontroli higieny procesu nauczania dzieci 5-6-letnich oddzielnie oceniono klasy I-III i oddzielnie klasy najstarsze, bo zwracano właśnie uwagę na najmłodszych. Dla każdej kategorii wiekowej przewidziana została maksymalna liczba punktów i szkoła albo dostała tę maksymalną liczbę punktów, albo nie. Większość spośród ocenianych placówek, 1188, czyli 93,1%, otrzymała oceny bardzo dobre (powyżej 140 punktów) lub dobre (w przedziale od 80 do 140 punktów).

    To jest fragment protokołu gwoli wyjaśnienia, bo pan poseł sugerował, że sanepid nie sprawdzał tego, co powinien sprawdzać.

    Jeżeli chodzi o dojazdy do szkół, chciałabym powiedzieć państwu posłom, że już dzisiaj gmina dowozi pięcio- i sześciolatki do oddziału przedszkolnego, jeżeli ten oddział, miejsce realizacji wychowania przedszkolnego jest oddalone o więcej niż 3 km. Tak że akurat w tym obszarze nie będzie potrzeby zwiększania liczby dojazdów. Oczywiście to się będzie pewnie różnie rozkładało na terenie różnych gmin, ale już dzisiaj pięciolatki i sześciolatki są objęte dowożeniem, w 2013 r. też będą. Również w 2014 r. pięcio- i sześciolatki będą objęte dowożeniem, ponieważ ustawa o systemie oświaty mówi o obowiązku dowożenia dzieci do oddziału przedszkolnego na roczne przygotowanie przedszkolne i do szkoły. Uspokajam więc pana posła: czuwamy nad tym obszarem.

    Myślę, że ważne jest, aby docierać z informacją, z rzetelną informacją, przede wszystkim do rodziców. Dlatego prowadzimy kampanię społeczną i będziemy ją prowadzić. Przygotowaliśmy materiały informacyjne dla rodziców o badaniach, o tym, jak sześciolatek funkcjonuje w szkole, o tym, jak obserwować dziecko, jak pomóc dziecku, na podstawie jakich informacji podjąć decyzję o tym, czy dziecko pójdzie do szkoły, czy zostanie w przedszkolu. Przygotowaliśmy strony internetowe, ulotki, specjalne publikacje, i dla samorządów, i dla rodziców, wkładki do gazet. To jest niezwykle ważna sfera i to są niezwykle ważne kanały informacyjne. Uważam, że ta informacja po prostu należy się rodzicom. Elementem kampanii społecznej są również spoty reklamowe czy informacyjne o obniżeniu wieku szkolnego.

    Rodzice dzieci urodzonych w 2007 r. w tej chwili są w trakcie podejmowania decyzji o tym, czy ich 6-letnie dziecko we wrześniu pozostanie w przedszkolu, czy rozpocznie edukację jako sześciolatek ze wszystkimi konsekwencjami, o których mówili też państwo posłowie. Dlatego w tym okresie bardzo ważne jest dokładne poinformowanie ich o tym, że 1 września 2014 r. jest ostatecznym terminem obniżenia wieku szkolnego, poinformowanie ich o tym, że w tym roku mogą podjąć tę decyzję, i udzielenie im pomocy w jej podjęciu. Dlatego dziękuję za tę debatę. W dalszym ciągu będziemy prowadzić kampanię społeczną informującą rodziców i społeczeństwo o obniżeniu wieku szkolnego. Dziękuję bardzo. (Oklaski)

    (Przewodnictwo w obradach obejmuje wicemarszałek Sejmu Jerzy Wenderlich)