35 punkt porządku dziennego:

Informacja Rady Ministrów na temat aktualnej sytuacji finansowej systemu ubezpieczeń społecznych, efektywności działania otwartych funduszy emerytalnych, zabezpieczenia wypłaty bieżących świadczeń emerytalnych i rentowych oraz przewidywanej wysokości emerytury wypłacanej z I i II filara ubezpieczeniowego (druk nr 1735).

Poseł Anna Bańkowska:

    Dziękuję bardzo.

    Pani Marszałek! Panowie Ministrowie! Wysoka Izbo! Przypadł mi zaszczytny obowiązek występowania w imieniu Sojuszu Lewicy Demokratycznej. I chcę nawiązać do ostatniego zdania pana posła Smolarza, że PSL w pełni przyjmuje informację rządu dotyczącą tego, o czym mówimy. Ja natomiast chciałabym zwrócić uwagę, że ta informacja zawarta w druku nr 1735 nie odpowiada w pełni tematycznie temu, co jest zawarte w harmonogramie posiedzenia Sejmu. Miał być temat dużo szerszy, mianowicie w tej informacji Rada Ministrów miała powiedzieć, jaka jest aktualna sytuacja finansowa systemu ubezpieczeń, jakie jest zabezpieczenie bieżących wypłat emerytur, przewidywana wysokość emerytury itd. Naprawdę, pani marszałek, proszę może to odliczyć z mojego czasu, bo tu mówię o sprawie formalnej. Prezydium Sejmu popełniło błąd, wpisując ten tytuł informacji i równocześnie wpisując druk nr 1735, który dotyczy li tylko tego, co ma się zmienić w zakresie dwufilarowego systemu ubezpieczeń. I dlatego informacja jest rozbieżna. Informacja rządu, ta zawarta w druku, nie odpowiada tematowi, który został zadany.

    Rozumiem, że teraz dopiero mój czas się liczy, przystępuję do mojego wystąpienia.

    Chciałabym powiedzieć tak. Ja pamiętam dyskusję, która toczyła się w 1998 r. Wtedy to poza głosami SLD, reszty sobie nie przypominam, była bezrefleksyjna, jednostronna pochwała tego, co ma się stać. Teraz z kolei jest prawie bezrefleksyjna, jednostronna krytyka wszystkiego, co się w zakresie dwufilarowego systemu dzieje. Może to i dobrze, ale skrajności są zawsze niebezpieczne, gdyż nie podejmuje się właściwej dyskusji merytorycznej, bo jest się ukształtowanym już w jednym kierunku. Ja się boję, żebyśmy - zachłystując się w tej chwili swobodą krytyki OFE, czego przez wiele lat nie było, ponieważ ta krytyka grzęzła od razu, że tak powiem, w nicości lub spotykała się z całkowitą dezaprobatą mediów, wielkich ludzi tego świata itd., sama doświadczyłam tego na własnej skórze, kiedy w imieniu SLD krytykowałam proponowane zmiany -nie zatracili tej właściwej merytorycznej dyskusji.

    Powiem tak. System ubezpieczeń powinien być stabilny. Powinien wytyczać jakąś perspektywę ludziom ubezpieczonym. W 1999 r. odeszliśmy w I filarze od świadczenia zdefiniowanego, przeszliśmy na zdefiniowaną składkę. Ludzie w związku z tym stracili możliwość oszacowania sobie jakiejś perspektywy świadczenia. To samo dotyczy II filara. Tam w ogóle nic nie wiadomo. I to jest rzeczywiście błąd. Ale równocześnie powinniśmy pamiętać, że reforma systemu ubezpieczeń za rządów AWS-u była wprowadzona m.in. po to, żeby doprowadzać do bilansowania się Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Równocześnie tworzono II filar po to, żeby on był takim motorem rozruszającym naszą gospodarkę. Ani jedno, ani drugie się nie stało. Ja tylko wspomnę, że w tej chwili mamy w I filarze około 2 mln świadczeniobiorców, którzy otrzymują świadczenie netto do 1000 zł, czyli do minimum socjalnego, i na nic więcej liczyć nie można, ponieważ jest jak jest z finansami, to równocześnie trzeba powiedzieć, że z roku na rok pogarsza się sytuacja Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, a ta pogarszająca się sytuacja sprawia, że niepewny jest cel, który przyświeca propozycjom rządowym dotyczącym reformy. Im większa bowiem dziura w ZUS, tym bardziej można się obawiać, że i tak po zmianach system będzie kulawy.

    Panie ministrze, dwa lata temu, kiedy wprowadzono obniżkę składki do OFE, i to znaczną, bo przecież z poziomu 7,3 do 2,3, czyli 5% składki dodatkowo szło do ZUS, było to 7 mld w 2011 r. i chyba 11 mld w 2012 r., sytuacja Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, zamiast się choć trochę poprawić, pogorszyła się. Mamy zadłużenie w wysokości prawie 21 mld, szykujecie państwo w budżecie państwa rezerwę na dalszą pożyczkę dla ZUS, w związku z tym jest pytanie o to, co dalej. Czy ten fundament złej kondycji Funduszu Ubezpieczeń Społecznych nie unicestwi wynikających z tego planów i efektów?

    Powiem szczerze, że nie sądziłam, że doczekam takich czasów, kiedy będą zaproponowane tak radykalne zmiany, szczególnie w II filarze. Muszę wrócić do tego, że OFE w 1999 r. miały mocnych protektorów, ważni ludzie tworzyli powszechne towarzystwa emerytalne, dlatego niektórym odbijała palma, że tak powiem potocznie, co uniemożliwiało merytoryczną dyskusję i krytykę, którą toczyliśmy w imieniu SLD. Dziś OFE straciły poparcie i zmieniła się sytuacja. Gdyby tylko to było powodem tych zmian, to powiem szczerze, byłoby pół biedy, ale w moim przekonaniu głównym imperatywem, jeśli chodzi o te zmiany, jest zła sytuacja finansów publicznych. To jest kłopot, bo jak się idzie jednym torem, to ucieka coś, co powinno być punktem wyjścia naszego postrzegania, a mianowicie sytuacja osób ubezpieczonych przed zmianami, czyli według tych zasad, które obowiązują od 1999 r., sytuacja osób ubezpieczonych po obniżeniu składki, które już nastąpiło, i po tych zmianach, które państwo proponujecie. Tymczasem ta informacja w ogóle o losie ubezpieczonych nie mówi, nie wspomina o stopie zastąpienia. Mam nadzieję, że przedstawicie to państwo jako integralną część projektu ustawy, który trafi do Sejmu.

    Teraz tylko powiem tak: ratowanie finansów publicznych nie może być jedynym celem - nie może, bo jeśli chodzi o zadłużenie ZUS, nic przy przejściowych, lepszych wskaźnikach i spokoju w Unii Europejskiej nie osiągniemy. Nie osiągniemy stabilnej perspektywy, pewności wypłat w przyszłości, a o to wszyscy powinniśmy się bić.

    Powiem wprost - o tym, że było źle w gospodarce, jeśli chodzi o II filar, mówiliśmy niejeden raz, od lat. Zjadają obywateli bezzasadne składki, a nie odpowiadają praktycznie za nic. Wnioskowaliśmy do rządów o to, żeby uzależnić wpływy, które mają OFE, od efektywności w zarządzaniu składkami. Miała być konkurencja, a nie ma żadnej konkurencji, tylko są olbrzymie koszty. Pan minister mówi o tym, że dopiero rząd Platformy i PSL obniżył składki. Uczciwie dyskutujmy. Pierwszego projektu dotyczącego obniżenia składki z 7 do 3,5 broniłam w imieniu Sojuszu Lewicy Demokratycznej i w tym czasie był również projekt PiS-owski. I co? I prawie 1,5 roku czekaliśmy na decyzje tego rządu, tych dwóch ugrupowań, dotyczące tego, żebyście państwo zgodzili się na obniżkę tego wskaźnika. A więc dzielmy się tym, co dobre, nie zagrabiajmy tego w jedną stronę. Co państwo proponujecie? Dobrze, że ta debata się zaczęła... (Dzwonek)

    Pani Marszałek! Rozumiem, że czas mam odliczony...

    Wicemarszałek Wanda Nowicka:

    Tak, proszę kontynuować, ale też zmierzać do konkluzji.

    Poseł Anna Bańkowska:

    Dziękuję.

    Dalej nie można było utrzymywać tego stanu rzeczy. Powiem tak: to wielkie zaangażowanie II filara w obligacje bierze się m.in. z tego, że budżet państwa jest na tyle biedny, że musiał zaciągać pożyczki, po to żeby przekazać środki do otwartych funduszy emerytalnych, w ślad za tym była emisja obligacji itd. A więc była to sytuacja do zmiany, powodowały ją finanse. Natomiast biorąc pod uwagę realia ekonomiczne, dalsze mielenie i przesypywanie pieniędzy jest absurdalne. W związku z tym kierunek zmian dotyczący tego, żeby dalej nie było wykupu obligacji przez OFE - co kosztuje, w ogóle generuje dodatkowe koszty - i przerzucenie tego do ZUS są kierunkowo słuszne. Możemy dyskutować o szczegółach, ale jest to słuszne. Obniżenie składki do OFE siłą rzeczy nastąpi automatycznie, natomiast mówienie o tym, że dajemy ludziom pełną swobodę wyboru, dotyczy wyłącznie składek nowych. Wszystkiego tego, co zawarte jest w dzisiejszych oszczędnościach ulokowanych w akcjach, nie ma prawa się ruszyć.

    Jest taki przykład. Jeśli zamieniamy mieszkanie, to chcemy się wyprowadzić z meblami. A tutaj rząd proponuje, żeby się wyprowadzać bez mebli, bo to są te akcje tam ulokowane. Postulują ludzie, a może długoletni suwak, żeby również te akcje za ubezpieczonym przechodziły, i to w takiej formie, żeby nie naruszać, żeby nie było tąpnięcia na giełdzie, ale od tego są państwa tęgie głowy, żebyście to wymyślili.

    SLD dzisiaj mówi: kierunkowo są to zmiany słuszne, natomiast postulujemy, żeby był publiczny fundusz emerytalny. Czemu dalej mają zarabiać na tej połowie dzisiejszych oszczędności, które wynoszą sto parę miliardów złotych, fundusze emerytalne, kiedy można by było zrobić publiczny fundusz, który bardzo dobrze na pewno pracowałby, biorąc pod uwagę doświadczenia ZUS-u z rezerwą demograficzną, i przysparzałby pożytku ubezpieczonym, a nie kieszeni pojedynczych obywateli.

    Teraz trzeba odpowiedzieć na pytanie bardzo istotne: Kto jest właścicielem składek? W 1999 r., kiedy ludziom mówiono: będziesz odpoczywał pod palmami, mówiono też: jesteś wreszcie właścicielem tych pieniędzy. Podzielono składkę na dwie grupy, część składki płaci pracodawca, część pracownik, i mówiono: to są wasze pieniądze. Dzisiaj się mówi: to są publiczne pieniądze. To dlaczego, panie ministrze, ZUS przy dochodzeniu swoich należności i zawieraniu układów ratalnych cały czas inaczej traktuje składkę pochodzącą...

    Wicemarszałek Wanda Nowicka:

    Pani posłanko, bardzo proszę o konkludowanie.

    Poseł Anna Bańkowska:

    Już, ostatnie zdanie. Nie zapiszę się do zadawania pytań, pani marszałek, jeśli można.

    ...od pracodawcy niż składkę od pracownika? To są rzeczy, które muszą się znaleźć.

    A co z waloryzacją emerytur kapitałowych, moi drodzy, ile tych kont będzie miał ubezpieczony: konto w ZUS, subkonto z dotychczasowych składek od 2011 r., z funduszu obligacyjnego, 10 lat przed emeryturą - z rezygnacji z OFE. Myślę, że to sensownie podzielicie, tylko czy ludzie w tym się rozeznają.

    Konkluzja, bardzo chciałabym wierzyć, że to, co rząd proponuje, ma do końca przemyślane. Bardzo chciałabym wierzyć, tymczasem wczoraj moja wiara zupełnie tąpnęła, kiery premier Tusk po spotkaniu z byłym premierem Buzkiem, twórcą tej reformy, ogłosił, że ma genialny pomysł dotyczący swobody wychodzenia z ZUS do OFE i z OFE do ZUS. Nie martwiłoby to może przeciętnego obywatela, ale mnie to martwi, dlatego że tymi sprawami żyję.

    Wicemarszałek Wanda Nowicka:

    Pani posłanko, proszę już kończyć. Już dwa pytania pani przeciągnęła, tak że już naprawdę proszę konkludować.

    Poseł Anna Bańkowska:

    Tak, dobrze.

    Dlatego mówię: czekamy jako SLD na konkretny projekt, bo obawiamy się, że to, jeśli premier Tusk spotka się kolejny raz z prof. Hausnerem i z premierem Buzkiem, może legnąć w gruzach. Dlatego będziemy konkretnie się wypowiadać, kiedy będzie projekt.

    Pani marszałek, przepraszam, ale musiałam. Dziękuję bardzo. (Oklaski)