4 punkt porządku dziennego:

Sprawozdanie Komisji Polityki Społecznej i Rodziny o poselskim projekcie ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (druki nr 636 i 1455).

Poseł Sprawozdawca Anna Bańkowska:

    Dziękuję bardzo.

    Panie Marszałku! Panie Ministrze! Koleżanki i Koledzy Posłowie! Mam zaszczyt w imieniu Komisji Polityki Społecznej i Rodziny złożyć przed Wysoką Izbą sprawozdanie. Rzecz dotyczy inicjatywy poselskiej przedstawionej w druku nr 636, z którą wystąpił klub Sojuszu Lewicy Demokratycznej, którą miałam zaszczyt reprezentować przed Komisją Polityki Społecznej i Rodziny. Projekt ten został zgłoszony 15 czerwca 2012 r. i już 27 lipca 2012 r. pani marszałek skierowała ten projekt do Komisji Polityki Społecznej i Rodziny do pierwszego czytania. Komisja zajęła się tym projektem po raz pierwszy 21 marca br., czyli po długim okresie oczekiwania, ale opłaciło się, czas minął, ale opłaciło się, dlatego że ten projekt skierowany został po przeprowadzeniu pierwszego czytania do podkomisji w celu dalszych prac. Podkomisja obradowała 21 i 23 maja, a 13 czerwca Komisja Polityki Społecznej i Rodziny bez głosów wstrzymujących się i bez sprzeciwu przyjęła projekt w wersji, którą zaproponowała podkomisja, którą za chwilę omówię.

    Projekt ustawy dotyczy kapitału początkowego, czyli elementu składowego emerytury obliczanej według nowych zasad, a osoby, które urodziły się przed 1949 r., zgodnie z reformą ubezpieczeń społecznych wprowadzoną od 1 stycznia 1999 r., mają prawo do emerytury ustalanej według nowych zasad. Nowe zasady, o czym powiedziałam już w poprzednim wystąpieniu, ściśle wiążą wymiar świadczenia z sumą składek zgromadzonych na koncie indywidualnym, czyli sumą zapłaconych składek na ubezpieczenie emerytalne, i wiekiem, w którym przechodzi się na emeryturę, a właściwie z okresem, przez który będzie się pobierało emeryturę.

    Jest to prosta sprawa w przypadku tych, którzy rozpoczęli pracę po 1 stycznia 1999 r. Mianowicie dla tych osób ubezpieczonych składki są ewidencjonowane na ich osobistych kontach. Natomiast ci ubezpieczeni, którzy mieli staż przed styczniem 1999 r. i opłacali składki, takiej ewidencji indywidualnej nie posiadają. W związku z tym ustawodawca w 1998 r. postanowił wywianować te osoby, które pracowały przed styczniem 1999 r., i doliczyć im, włączyć do przyszłej emerytury składki, które były za nich lub przez nich opłacane przed styczniem 1999 r. Postanowił też zawrzeć taki przepis, który mówi o kapitale początkowym, czyli specyficznym wianie, takim ekwiwalencie za składki opłacane przed dniem wejścia w życie tej reformy, o której mówię. Właśnie kapitał początkowy to coś na kształt emerytury liczonej po staremu. Ten kapitał początkowy będzie elementem składowym sumy składek, od których będzie zależała przyszła emerytura. W związku z tym jest troska o to, żeby każda złotówka wpłacona do systemu ubezpieczeń społecznych przez ubezpieczonego była rzeczywiście wykorzystana do obliczenia przyszłej emerytury. To jest bardzo ważne.

    Grupa posłów doszła do wniosku, że w 1998 r. miały miejsce pewne nieścisłości, zaniechania, popełniono błędy, które spowodowały, że w niektórych przypadkach kapitał początkowy byłby liczony w sposób niesprawiedliwy. Te przepisy Wysoka Izba w 2011 r. zechciała w części naprawić. Rzecz dotyczyła osób, których staż ubezpieczeniowy przed 1 stycznia 1999 r. był krótszy niż pół roku lub które nie miały pełnych lat okresów składkowych, całych 12 miesięcy w danym roku. To naprawiliśmy, ale pozostaje jeszcze cały szereg rzeczy do naprawienia.

    Otóż problem tkwi w tym, że aby obliczyć kapitał początkowy, trzeba obliczyć stosunek podstawy wymiaru składki ubezpieczonego do przeciętnego wynagrodzenia rocznego będącego efektem działania całej gospodarki. Podkreślam wyraz ˝rocznego˝. Kiedy ktoś pracował nie przez cały rok, czyli nie miał pełnych 12 miesięcy ubezpieczenia w danym roku, to obliczając stosunek podstawy wymiaru składki, czyli jego zarobków, do przeciętnego wynagrodzenia rocznego, powodujemy, że ten wskaźnik jest zaniżany, nie oddaje w sposób bezpośredni rzeczywistej wysokości zarobków. Załóżmy, że ktoś pracował przez pół roku w danym roku obliczeniowym, który musiał przedstawić do obliczenia kapitału początkowego, i przez te pół roku otrzymywał pełne przeciętne wynagrodzenie. Jeśli weźmiemy pod uwagę ten rok przy obliczaniu kapitału początkowego i obliczymy stosunek jego wynagrodzenia do wynagrodzenia obowiązującego w kraju, porównamy jego półroczne zarobki z rocznymi zarobkami w kraju, wychodzi na to, że ktoś zarabiał połowę przeciętnego wynagrodzenia. Tym samym, obliczając to według takiego wzoru, zaniżamy mu kapitał początkowy. Wpływa to na obniżenie wymiaru przyszłej emerytury. W 2011 r. Sejm uznał, że to niesprawiedliwe, tak jak powiedziałam, w przypadku ludzi, którzy mieli krótki staż ubezpieczeniowy.

    Druk nr 636 dotyczył natomiast naprawienia tego samego rozwiązania w przypadku kobiet, które w jakimś roku x rozpoczynały urlop wychowawczy lub wracały z urlopu wychowawczego. Siłą rzeczy, jeśli nie rozpoczynały tego urlopu i nie kończyły w dniu 1 stycznia, nie miały pełnego roku zatrudnienia i bardzo źle na tym wychodziły w momencie ustalania kapitału początkowego. W druku nr 636 był zawarty projekt, zgodnie z którym tym kobietom przy obliczaniu stosunku wynagrodzenia należałoby uwzględniać ten sam wymiar, czyli jeśli ktoś pracował 5 miesięcy, to przyrównujemy jego zarobki do sumy przeciętnych wynagrodzeń w kraju za 5 miesięcy.

    Podczas pracy w podkomisji doszliśmy też do wniosku, że nie może być tak, że te kwestie będziemy odnosili tylko do kobiet, które były na urlopach wychowawczych. Jest jeszcze kilka grup zatrudnionych, które powinny mieć to uregulowane w taki sam sposób. Na przykład ktoś wracający z wojska siłą rzeczy nie będzie miał pełnego okresu, pełnego roku, jeśli wrócił z wojska i kontynuował pracę zarobkową w trakcie roku, a osoba, która została pozbawiona na jakiś czas pracy, też przez pełen rok nie będzie mogła tego ubezpieczenia zdobyć. W związku z tym postanowiliśmy rozszerzyć to na wszystkie przypadki, kiedy dana osoba musi dodać do kapitału początkowego zarobki z roku, który nie był w pełni przepracowany. Tyle można na ten temat powiedzieć. W relacji wynagrodzenia takiej osoby do przeciętnego wynagrodzenia przyjmowana będzie, według naszego projektu, suma kwot przeciętnego wynagrodzenia, która jest odpowiednia do liczby miesięcy pozostawania w ubezpieczeniu, a nie z całego roku kalendarzowego. O tym mówi pierwsza poprawka złożona przez nas do art. 174, czyli art. 1. Art. 2 mówi o tym, że osoby, których ta ustawa dotyczy, mogą zgłosić się do ZUS, który będzie im przeliczał kapitał początkowy, uwzględniając te korzystniejsze zdarzenia, które w tym momencie przedstawiamy. Natomiast jeśli dany obywatel w ogóle nie będzie o tym wiedział, będzie opieszały, to w momencie, kiedy będzie przechodził na emeryturę, ZUS z urzędu takich przeliczeń dokona, jeśli będzie posiadał odpowiednie dokumenty. Ustawa, według naszej propozycji, ma wejść w życie 1 października bieżącego roku.

    Jeszcze kilka argumentów dotyczących tego, kogo głównie te zmiany będą dotyczyły. Otóż w głównej mierze te przepisy będą dotyczyły ludzi młodych, czyli 30- i 35-latków, którzy mieli, siłą rzeczy, przed 1999 r. krótki staż ubezpieczeniowy. Oni nie mogli sobie wybrać z długiego przedziału czasowego tych pełnych lat ubezpieczeniowych. Data 1 stycznia 1999 r. jest datą sztywną, ustawodawca ją wymyślił, by ludzie nie mogli w jakikolwiek sposób pomanipulować czy pogospodarować, w dobrym tego słowa znaczeniu, swoim życiem zawodowym. Ponadto trzeba powiedzieć, że w większości przypadków przy obliczaniu kapitału początkowego nie bierze się całej tak zwanej kwoty bazowej, czyli części socjalnej świadczenia, co też bije niekorzystnie w przyszłe świadczenia emerytalne. Nasza propozycja, naprawiając niektóre kwestie, w korzystny sposób wpłynie na wymiar przyszłego świadczenia. Równocześnie projekt, który w tym momencie przedstawiamy, spowoduje, że wielu ludzi będzie miało poczucie sprawiedliwości, a także tego, że myślimy racjonalnie i bierzemy pod uwagę różne sytuacje życiowe, które się ludziom zdarzały. Koszty tego przedsięwzięcia będą za jakiś czas, za 30-35 lat. Spełniamy obywatelski obowiązek i naprawiamy nieścisłości, które niosła ze sobą reforma.

    W imieniu Komisji Polityki Społecznej i Rodziny rekomenduję Wysokiej Izbie ten projekt, licząc na to, że zostanie on przez Wysoką Izbę, tak jak na posiedzeniu komisji, przyjęty wszystkimi głosami. Dziękuję serdecznie za uwagę. (Oklaski)