22 punkt porządku dziennego:

Informacja o działalności Sądu Najwyższego w roku 2011 (druk nr 384) wraz ze stanowiskiem Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka (druk nr 545).

Poseł Józef Zych:

    Panie Marszałku! Panie Pierwszy Prezesie Sądu Najwyższego! Wysoki Sejmie! Klub Parlamentarny Polskiego Stronnictwa Ludowego, po wnikliwym zapoznaniu się ze sprawozdaniem pana pierwszego prezesa Sądu Najwyższego, dziękuje i jednocześnie uznaje, że Sąd Najwyższy właściwie wypełnia swoją rolę konstytucyjną. Celem naszej debaty jest m.in. wyciąganie wniosków z tego, o czym mówił pan prezes, o czym mówi sprawozdanie, a jednym z problemów, który przewija się w tej debacie, jest rola orzecznictwa Sądu Najwyższego, rozbieżności w orzecznictwie i ich wpływ nie tylko na kształtowanie i stosowanie prawa, ale także na życie publiczne.

    W tym aspekcie pozwolę sobie ustosunkować się do jednego bardzo istotnego problemu, który naszym zdaniem wymaga, panie prezesie, próby podjęcia uregulowania orzecznictwa, bo ono jest w tym zakresie rozbieżne.

    Panie Marszałku! Panie Prezesie! Wysoki Sejmie! Miliony Polaków korzysta z obowiązkowych ubezpieczeń majątkowych i osobowych albo też zawiera je na zasadach dobrowolności. Wyjątkowe miejsce ze względu na liczbę pojazdów samochodowych dopuszczonych do ruchu na drogach zajmuje obowiązkowe ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów. Zajmuje ono także wyjątkowe miejsce ze względu na to, że co roku dochodzi na polskich drogach do ok. 40 tys. wypadków, w wyniku których ginie ponad 4 tys. osób, a ponad 150 tys. doznaje obrażeń ciała. Ogromne straty materialne ponoszą także uczestnicy drobniejszych kolizji drogowych, w których nie ma obrażeń ciała, a jest ich ok. 360 tys. W tej sytuacji z szacunkiem należy odnieść się do tych orzeczeń Sądu Najwyższego, które dotyczą trudnych problemów wynikających z ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów samochodowych. Mam tu na myśli chociażby wyrok Sądu Najwyższego 4 CR, w którym Sąd Najwyższy zajął się przesłankami dochodzenia roszczeń regresowych, czy też uchwałę Sądu Najwyższego, w której Sąd Najwyższy odpowiedział na pytanie, czy sprawca wypadku komunikacyjnego, na którego nałożono obowiązek naprawienia szkody na podstawie art. 46 § 1 w związku z art. 39 pkt 5 Kodeksu karnego, może domagać się od ubezpieczyciela, z którym łączy go umowa ubezpieczenia OC, zwrotu zapłaconego na rzecz poszkodowanego odszkodowania.

    W związku z omawianą problematyką należy także zwrócić uwagę na wyrok 2 CR 392/10, w którym Sąd Najwyższy zajmował się problematyką zadośćuczynienia na rzecz poszkodowanego. Ponieważ zagadnienie zadośćuczynienia na rzecz poszkodowanego, a więc tzw. zadośćuczynienia za ból i cierpienie, art. 445 § 1 K.c., a także zadośćuczynienia za śmierć osoby najbliższej, art. 446 § 4, budzi wątpliwości zarówno w doktrynie, jak i orzecznictwie sądowym, a w ostatnim okresie, szczególnie po katastrofie smoleńskiej, także wiele emocji społecznych i są tu rozbieżności w orzecznictwie sądowym, klub uważa, że Sąd Najwyższy może odegrać ważną rolę w sprawiedliwym uporządkowaniu tego zagadnienia, istotnego przede wszystkim dla poszkodowanych, a w razie śmierci osoby najbliższej, dla pozostałych najbliższych członków rodziny, prawników reprezentujących poszkodowanych i rodziny, a także sądów, gdyż w sprawie zwłaszcza zadośćuczynienia w razie śmierci osoby najbliższej obserwuje się duże rozbieżności, głównie gdy chodzi o kwoty przyznawane na rzecz najbliższych członków rodziny. Podam, że te rozbieżności to 100 tys., 250 tys., a nawet w jednym przypadku 1 mln.

    Najczęstszymi zdarzeniami, które w Polsce prowadzą do dochodzenia zadośćuczynienia w razie śmierci osoby bliskiej, są wypadki drogowe (ponad 4 tys. wypadków ze skutkiem śmiertelnym), wypadki lotnicze, kolejowe, błędy medyczne, które doprowadziły do śmierci pacjenta, czy wreszcie następstwa działalności przestępczej, a więc zabójstwa, pobicia ze skutkiem śmiertelnym. Należy podkreślić, że art. 446 § 4 Kodeksu cywilnego nie zawiera żadnych bliższych określeń, jakie osoby należy zaliczyć do kręgu osób najbliższych, nie definiuje pojęcia zadośćuczynienia, nie daje także wskazówek, w jaki sposób określić wysokość zadośćuczynienia, czyli, innymi słowy, jak wysokie zadośćuczynienie powinno stanowić właściwą kompensatę krzywdy związanej ze śmiercią osoby najbliższej. Ustawa nie zawiera także żadnych wskazówek co do przesłanek uzasadniających przyznanie zadośćuczynienia. W tej sytuacji największa rola w stosowaniu tego przepisu przypadnie sądom. Niebagatelną rolę do odegrania będą miały także poglądy doktryny w kwestii wysokości przyznawanych zadośćuczynień na rzecz najbliższych członków rodziny w razie śmierci, a, tak jak już wspomniałem, istnieją tutaj ogromne rozbieżności.

    W obecnej sytuacji sprawą o kluczowym znaczeniu jest wysokość zadośćuczynienia, czyli, innymi słowy, to, jak wysokie powinno być zadośćuczynienie, aby stanowiło ono właściwą kompensatę krzywdy związanej ze śmiercią najbliższego członka rodziny. Wydaje się, że podjęcie przez Sąd Najwyższy Izbę Cywilną tego zagadnienia i wskazanie przede wszystkim okoliczności, które powinny być brane pod uwagę, odegrałoby ogromną rolę. Pozwolę sobie przypomnieć, że wobec wagi tego zagadnienia Ministerstwo Sprawiedliwości i Polska Izba Ubezpieczeń już dwukrotnie organizowały na ten temat konferencje. A w Sejmie z inicjatywy Nadzwyczajnej Komisji ds. kodyfikacji, Ministerstwa Sprawiedliwości i PIU odbędzie się także pod koniec roku na ten temat konferencja. Jest to uzasadnione tym, że wiele skarg w tych sprawach wpływa do biur poselskich, do Sejmu, do Najwyższej Izby Kontroli, Państwowej Inspekcji Pracy. Oczywiście będziemy wdzięczni, panie prezesie, jeżeli w tej konferencji zechcą wziąć udział także przedstawiciele Sądu Najwyższego.

    Wysoki Sejmie! Jednym z problemów, bardzo istotnych, jest poziom orzecznictwa Sądu Najwyższego i dążenie do tego, żeby również reprezentacja przed Sądem Najwyższym adwokatów i radców była na wysokim poziomie. Wydaje się jednak, że wniosek, jaki tutaj został wysunięty, że tylko niektórzy adwokaci i radcowie mogliby występować, jest nie do spełnienia, jest wyraźnie sprzeczny z ustawami Prawo o adwokaturze i o radcach prawnych. Trzeba by w ogóle zmienić całą zasadę.

    Skoro już przy tym jesteśmy, to, panie prezesie, wczoraj Najwyższa Izba Kontroli w czasie podawania informacji, posłowie mieli wiele skarg na poziom orzecznictwa, akurat nie Sądu Najwyższego. Czyli trzeba powiedzieć, że zapoznanie się ze sprawą wnikliwie często pokazuje, że wiele do życzenia pozostawiają także orzeczenia sądów niższych instancji. Sądzę, że skoro dzisiaj jest problem wysokiego poziomu wszystkich zawodów prawniczych, to jednak sędziowie także nie powinni o tym zapominać. Ja miałem do czynienia z czymś takim chociażby w swoim okręgu wyborczym. Gdy człowiek czytał wyrok, to z góry można było przewidzieć, że często za tym, o czym tu pan poseł był uprzejmy wspomnieć, za tymi obszernymi uzasadnieniami kryje się to, żeby właściwie ukryć rozstrzygnięcie, które w zasadzie jest nie do przyjęcia. Ale często bywa tak, niestety, że sądy wyższej instancji także zbyt wnikliwie nie podchodzą do tych zagadnień, tylko odbywa się to trochę na zasadzie, prawda, mniejszej wnikliwości. Oczywiście jako prawnik mam świadomość, że my dysponujemy bardzo malutkim wycinkiem tych orzeczeń, ale jednak dysponujemy. Jeżeli takie są, to należy na nie także zwrócić uwagę. Rzeczą niezwykle ważną w przypadku orzeczeń i Sądu Najwyższego, i innych sądów jest jednak - i na to wcześniej często zwracaliśmy uwagę - powołanie się na orzeczenia, szczególnie w kwestiach kontrowersyjnych, czy na doktrynę. Jest to ważne. Tylko oby w przypadku doktryny nie było tak, że mamy 10 poglądów i wybieramy z nich ten (Dzwonek), który nam odpowiada akurat w danej sytuacji...

    Jeszcze moment, panie marszałku.

Poseł Józef Zych:

    ...a nie patrzymy jednak na pewną logiką i kierunki wykładni, które powinny być sprawiedliwe. Zgoda, oczywiście. Jeżeli chodzi o problem stanowienia prawa, tak, to jest w Polsce ogromny problem, począwszy od rządu, parlamentu. Sądzę, że ogromną rolę do odegrania, do spełnienia w tym procesie przede wszystkim mają Trybunał Konstytucyjny, Sąd Najwyższy, jednakże pod jednym warunkiem, że kierowane wnioski wprost wynikają z rozstrzyganych spraw, mają charakter ogólniejszy, a nie tylko jednostkowy.

    Panie prezesie, serdecznie dziękuję w imieniu Polskiego Stronnictwa Ludowego. My pana prezesa doskonale znamy również z poprzednich okresów i wiemy, że pan prezes zawsze w działaniu, a także w głoszonych poglądach kierował się jednym: dobrem polskiego prawa i jego sprawiedliwym rozwiązywaniem. I liczymy na to. (Oklaski)

    (Poseł Ryszard Kalisz: Józefie, rzęsiste oklaski.)