12 punkt porządku dziennego:

Sprawozdanie z działalności Najwyższej Izby Kontroli w 2011 roku (druk nr 485) wraz z opinią Komisji do Spraw Kontroli Państwowej (druk nr 586).

Poseł Józef Zych:

    Pani Marszałek! Panie Prezesie! Wysoki Sejmie! Analizując sprawozdanie Najwyższej Izby Kontroli, trzeba spojrzeć na nie z punktu widzenia przede wszystkim jego przydatności dla parlamentu, rządu i, szerzej, wszystkich innych instytucji. Tu w całości podzielam pogląd mojego kolegi z klubu Palikota. Właśnie o to chodzi. Dziś w wyniku tej dyskusji szerokiej, o której wspominał również pan prezes, dotyczącej spółek rodzi się jedno pytanie, a mianowicie: Czy mamy do czynienia z jednostkowymi przypadkami nieprawidłowości w spółkach, czy jest to szersze zjawisko?

    Uwagi pana prezesa w odniesieniu do pewnych kwestii już wykazały, że trzeba zastanowić się na przykład nad sposobem naboru członków do rad nadzorczych. Czy to powinna być pełna kadencja, bo taka jest zasada, czy też częstsze zmiany? Dalsze problemy polegają na tym, że skoro jest to dziś tak gorący temat, to trzeba doprowadzić do pełnego wyjaśnienia sytuacji we wszystkich spółkach Skarbu Państwa i z udziałem Skarbu Państwa, bez względu na to, kto je tworzył, jakie są zasady, kto tam zasiada. Po prostu jeżeli chcemy doprowadzić do pełnej praworządności, to jest to niezbędne. Z tym absolutnie się zgadzamy i myślę, że leży to w interesie państwa i leży to w interesie wszystkich ugrupowań, w tym Polskiego Stronnictwa Ludowego. Sprawa jest oczywista.

    Panie i Panowie! Drugi problem tutaj poruszany to problem podejrzenia o popełnienie przestępstwa czy wykroczenia. I znów kolega, i nie tylko, podniósł problem efektywności zawiadomień. Od wielu lat zastanawiałem się i analizowałem taką sytuację, bo to się powtarza przy sprawozdaniach Najwyższej Izby Kontroli i Państwowej Inspekcji Pracy, że są kierowane zawiadomienia do prokuratury o podejrzeniu popełnienia określonego przestępstwa albo wykroczenia i potem mamy odmowę podjęcia albo ścigania, albo mamy umorzenie, albo uniewinnienie, bo takie przypadki również tutaj były.

    Otóż staje przed nami problem, czy rzeczywiście jest tak, że kryteria stosowane przez Najwyższą Izbę Kontroli co do podejrzenia są może traktowane zbyt skrajnie, a prokuratura patrzy szerzej. W tym sprawozdaniu jest jedna rzecz bardzo precyzyjnie wyjaśniona, że oczywiście Najwyższa Izba Kontroli prowadzi szerszą kontrolę. Problem popełnienia przestępstwa jest jednym z elementów, który tam występuje. Stąd też jak prokuratura bierze sprawę i prześwietla, to ona już patrzy ściśle pod kątem odpowiedzialności karnej. Z jednej strony to jest absolutnie dla mnie zrozumiałe, ale żeby takie sytuacje marginalizować i żeby wyciągać prawidłowe wnioski, w moim przekonaniu istnieje potrzeba współpracy prokuratury z Najwyższą Izbą Kontroli na tym odcinku. Co mam na myśli? Mam na myśli po prostu analizę takich sytuacji. Pamiętam, kiedyś byłem przewodniczącym Komisji ds. Kontroli Państwowej, w takich sytuacjach zapraszaliśmy przedstawicieli NIK i prokuratury i wspólnie zastanawialiśmy się nad tym, co może być przyczyną tych ocen.

    Na tym odcinku są także inne niebezpieczne zjawiska. Otóż jeżeli na te 184 zawiadomienia mamy 25 zawiadomień o potwierdzeniu nieprawdy, to już jest bardzo poważne zjawisko. Jeżeli mamy przypadki składania fałszywych zeznań, a przecież chodzi o spółki Skarbu Państwa, jeżeli mamy przypadki posługiwania się podrobionymi dowodami czy nieprawidłowymi dokumentami, to już jest niebezpieczne zjawisko i ono oczywiście powinno być likwidowane.

    Wysoki Sejmie! Nie ulega wątpliwości, a pamiętam, w ciągu ostatniego dwudziestolecia dzieje Najwyższej Izby Kontroli, zagadnienia wokół niej były najróżniejsze, były spory polityczne co do zakresu działalności, co do powoływania władz Najwyższej Izby Kontroli, dziś mamy to poza sobą. Dziś, jak wykazuje debata, nie ma sprzeczności, różnic w naszych klubach parlamentarnych co do tego, że NIK jest instytucją stabilną, porządnie wykonującą swoje obowiązki i że dobrze służy państwu. To jest ta gwarancja na przyszłość. Tylko teraz przed nami stoi problem bardzo istotny, żeby to wszystko, co ten ważny organ państwa wykonuje, przekuć i wykorzystać właściwie w codziennej działalności parlamentu i rządu.

    Sprawa również bardzo istotna, a mianowicie wniosków de lege ferenda odnoszących się do tworzenia prawa, do konieczności zmian, uzupełnień itd. To jest dziedzina niezwykle istotna i dobrze się dzieje, że w większości te wnioski Najwyższej Izby Kontroli są uwzględniane. Ale, Wysoki Sejmie, kiedy słucham tego wszystkiego, co w ostatnim czasie dzieje się w Polsce, to jako prawnik dochodzę do smutnego przekonania, że dzisiaj bardziej zwraca się uwagę na uwarunkowania polityczne, aniżeli na samo prawo, a przecież tak być nie powinno. Działalność polityczna powinna być obok, a nie zastępować prawa i w wielu przypadkach te interpretacje, które się ukazują, są absolutnie niezgodne z konstytucją albo w ogóle z zasadami. Pierwszy problem, jaki w ogóle powstał, mnie w tym momencie nie interesuje, czy to z PSL, czy z Platformy, czy z PiS, czy z innych ugrupowań, to problem zakazu łączenia stanowisk rodzinnych w firmach. Otóż Sąd Najwyższy, i nie tylko, wielokrotnie zajmował się tą problematyką i wielokrotnie wyjaśniał, że, po pierwsze, zakaz taki dotyczy sytuacji, kiedy w regulaminie wewnętrznym, przepisach wewnętrznych jest określone, że dane stanowisko nie może być sprzeczne w tym sensie, że dyrektorem jest mąż, a główną księgową jest żona. Natomiast generalnie nie może być i nie ma takiego zakazu, że członek rodziny nie może być zatrudniony. Wyjaśniam tylko zasadę prawną, to, jak ona wygląda, natomiast dzisiaj poglądy na ten temat są najróżniejsze.

    Bardzo często odwołujemy się, i odwołuje się Najwyższa Izba Kontroli, do przestrzegania konstytucji, i tak być powinno, tylko bardzo często zapomina się o jednej rzeczy. Byłem przy tworzeniu obecnie obowiązującej konstytucji, pracowałem nad nią i wtedy dyskutowaliśmy, czy konstytucja ma mieć bezpośrednie zastosowanie, czy też jest aktem prawnym najwyższego rzędu, z którego dopiero wywodzą się przepisy. Nieraz słucham dyskusji w Sejmie, kiedy nawet bardzo wytrawni prawnicy interpretują, z pominięciem regulaminu Sejmu wprost w konstytucję. Nie, po to, żeby stosować zasady konstytucyjne, trzeba przestrzegać konstytucji sejmowej, regulaminu Sejmu, czyli przekuwać to, co w konstytucji, na tę praktykę.

    Wysoki Sejmie! Tak, należy się podziękowanie Najwyższej Izbie Kontroli i nie tylko podziękowanie, ale przede wszystkim podkreślenie jednej rzeczy, że polska demokracja w jednej dziedzinie, w dziedzinie kontroli państwowej, dopracowała się standardów europejskich i światowych. To jest bardzo istotne i powinniśmy dążyć do tego, żeby we wszystkich innych dziedzinach prawa, i nie tylko prawa, ale we wszystkich innych dziedzinach działalności państwowej było podobnie. (Oklaski)