22 punkt porządku dziennego:

Sprawozdanie Komisji Polityki Społecznej i Rodziny o rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz niektórych innych ustaw (druki nr 3428 i 3598).

Poseł Elżbieta Rafalska:

    Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Pani Minister! Rozwiązania zawarte w projekcie ustawy o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz niektórych innych ustaw, druk nr 3428, i w sprawozdaniu, druk nr 3598, mają na celu zinformatyzowanie działań w zakresie świadczeń rodzinnych, świadczeń z funduszu alimentacyjnego oraz świadczeń z pomocy społecznej. Proponowane zmiany dotyczą m.in. usprawnienia procesu składania wniosków, ustalania i przyznawania świadczeń rodzinnych, świadczeń z funduszu alimentacyjnego i z tego ostatniego, z funduszu pomocy społecznej.

    Celem projektu jest też wprowadzenie regulacji dotyczących funkcjonowania centralnych rejestrów w obszarze zabezpieczenia społecznego. Większość zagadnień związana jest z ochroną prawa do prywatności i autonomii informacyjnej, tak jakby ten aspekt przy omawianiu tego projektu nie był do tej pory ujmowany. Proponowane rozwiązania w naszej ocenie prowadzą do naruszenia autonomii informacyjnej jednostki, a ze względu na zakres nowelizowanej ustawy to ograniczenie autonomii informacyjnej dotyczy przede wszystkim osób ubogich i społecznie wykluczonych. Naszym zdaniem projektodawca dąży tu do wprowadzenia takich mechanizmów kontroli w stosunku do grup społecznych, których dotyczy nowelizowana ustawa.

    Ale są też dobre strony tego rozwiązania, mianowicie umożliwienie załatwienia sprawy przez obywatela przez Internet dzięki możliwości składania wniosków tą drogą. Tu są takie prognozy, że w 2018 r. będzie to dotyczyło 20% wniosków. Jest również informacja - to jest w uzasadnieniu - o dokonaniu skutecznego doręczenia pisma przez organ, chodzi tu o platformę informacyjno-usługową. Jest też przewidziana platforma integracyjna, która ma umożliwić pozyskiwanie informacji w formie elektronicznej bezpośrednio od jednego do drugiego organu, oraz centralna baza beneficjentów, która pozwoli na weryfikację, bo w kontekście tej ustawy pojawia się aspekt wyłudzania świadczeń, szczególnie jest to widoczne w uzasadnieniu do ustawy.

    Ja chciałabym się odnieść do tego aspektu, co do którego mamy poważne wątpliwości, chodzi o poszerzenie kręgu podmiotów udzielających informacji. Ten projekt rozszerza katalog podmiotów, do których pracownik socjalny może wystąpić z wnioskiem o udzielenie informacji o osobie ubiegającej się o świadczenie. A więc są to - w części tak jak było - Policja, Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, organy administracji publicznej, kurator sądowy, pracodawcy, podmioty - na to chcę zwrócić uwagę - wykonujące działalność leczniczą, przedszkola, szkoły, szkoły wyższe, organizacje pozarządowe. Rozwiązanie to ma usprawnić działanie administracji i ograniczyć zakres nadużyć w pomocy społecznej. Ten zakres nadużyć szacowany jest przez Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej na 1%.

    Proszę państwa, na chwileczkę się przy tym zatrzymam, bo musimy sobie zadać pytanie, jaka ma być rola pracownika socjalnego. Mam przekonanie, że coraz częściej przyjmuje ona niestety formę nadzorczą, kontrolną. Pracownik socjalny, który do tej pory kojarzył nam się głównie z osobą, która ma pomagać, raptem staje w podwójnej roli, dodatkowo w roli kontrolnej, nadzorczej. Wydaje się, że pracownicy socjalni mają już instrumenty w postaci wywiadu środowiskowego i mogą się wszechstronnie zapoznać z sytuacją osoby i rodziny starającej się o świadczenie. Proponowane rozwiązanie jest środkiem trochę represyjnym, a nie gwarantuje nam ochrony danych osobowych, tak jak robi to np. Ordynacja podatkowa, której przepis stanowi, że jest ograniczony krąg pracowników mających dostęp do określonych danych, ustanawia inną odpowiedzialność - tu nie ma żadnej odpowiedzialności za ujawnienie tajemnicy - czy możliwość wystąpienia z wnioskiem o uzyskanie informacji tylko przez osoby pełniące funkcje kierownicze. (Dzwonek) Są to więc środki dosyć wygodne i przydatne z punktu widzenia projektodawcy, ale z punktu widzenia obywatela oceniamy to zupełnie inaczej.

    Chciałabym się jeszcze odnieść do okresu przechowywania danych. Jest to zgodnie z projektem okres długi, ich usuwanie będzie następowało po 10 latach, a w dodatku, jeżeli dane zostaną udostępnione, to będzie to możliwe po 10 latach od momentu udostępnienia tych danych. Więc rzeczywisty okres przechowywania tak obszernych danych, dotyczących świadczeniobiorców, a także ich rodzin, danych wrażliwych, będzie bardzo długi. Uważamy, że są to nadmierne środki, dlatego zgłaszamy wątpliwości, stąd nasze głosy sprzeciwu, które wyraziliśmy podczas głosowania na posiedzeniu Komisji Polityki Społecznej i Rodziny. Dziękuję. (Oklaski)