14 punkt porządku dziennego:

Pierwsze czytanie rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (druk nr 3321).

Poseł Tadeusz Woźniak:

    Pani Marszałek! Wysoki Sejmie! Panie Ministrze! Przypadł mi w udziale zaszczyt zaprezentowania stanowiska Klubu Parlamentarnego Zjednoczona Prawica w sprawie rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw zawartego w druku nr 3321.

    Projekt dotyka niezwykle wrażliwego, a drażliwego dla Polaków tematu, jakim są tzw. umowy śmieciowe. W naszym przekonaniu, tutaj zwracam się też do pana posła Śniadka, umową śmieciową może być każdy stosunek pracy inny niż umowa o pracę na czas nieokreślony.

    (Poseł Janusz Śniadek: Zgadza się.)

    W szczególności jako śmieciowe traktujemy następujące stosunki pracy: umowę cywilnoprawną, na przykład umowę-zlecenie, umowę o dzieło itp., jeśli jest używana do opisywania prac o charakterze ciągłym i na rzecz jednego pracodawcy; tzw. samozatrudnienie; umowę o pracę zawartą na czas określony, to jest umowę czasową, ze względu na brak stabilizacji zawodowej i pewności zatrudnienia, co dotyczy zwłaszcza umów czasowych zawartych na bardzo długi okres. Całe zło bierze swój początek w ogromnych kosztach pracy, co odstręcza pracodawców od zatrudniania pracowników w sposób dla nich satysfakcjonujący. Myślę, że jest tu ogromne pole do działania dla rządu i dla wszystkich sił politycznych w parlamencie, powinniśmy więc dojść do konsensusu i ułatwić pracodawcom możliwość legalnego zatrudniania pracowników w taki sposób, aby był on satysfakcjonujący także dla nich.

    W naszej ocenie najwłaściwszą formą zatrudnienia jest stosowanie umów o pracę na czas nieokreślony. Zdajemy sobie jednak sprawę z tego, że ze względu na te wysokie koszty pracy, o których mówiłem, pracodawcy bardzo niechętnie podeszliby do takiego rozwiązania. Niestety stosowanie umów śmieciowych i zatrudnianie na czarno, zatrudnianie na okres próbny bez zamiaru kontynuowania stosunku pracy, zatrudnianie na czas określony i inne szkodliwe zjawiska występujące w relacji pracodawca - pracownik sprawiają, że w Polsce, choć nie jest to oczywiście wyłącznie polskie zjawisko, wykształciła się znaczna grupa prekariuszy, to jest osób zatrudnionych na podstawie tzw. elastycznych form zatrudnienia, które nie dają pewności zatrudnienia w dłuższej perspektywie czasu, czyli osób, w przypadku których forma zatrudnienia wpłynęła na obniżenie jakości i stabilności ich życia.

    Stosowanie umów śmieciowych lub, co jeszcze gorsze, zatrudnianie na czarno stanowi także nieuczciwą konkurencję na rynku pracy, ponieważ pracodawcy zatrudniający pracowników na umowę o pracę na czas nieokreślony ponoszą znacznie wyższe koszty pracy i przestają być konkurencyjni. Znam osobiście takie firmy, które w sposób uczciwy i rzetelny zatrudniały pracowników i nie otrzymywały zleceń, ponieważ ich oferta była droższa, a nie mogły sobie pozwolić na tańszą ofertę, i taka firma upadała.

    W uzasadnieniu projektu, a szczególnie w jego pierwszej części zawarta jest właściwa diagnoza, z którą trudno się nie zgodzić. Nie jest to jednak diagnoza pełna, a tym bardziej niepełne są zaproponowane przez rząd zmiany w obowiązujących regulacjach prawnych, mimo że mamy do czynienia z krokiem w dobrym kierunku. Rząd słusznie zauważył - koalicja potrzebowała na to prawie 8 lat - że obecnie umowy o pracę na czas określony są zawierane niejednokrotnie na długie okresy bez obiektywnego uzasadnienia. Tymczasem celem umowy o pracę na czas określony nie jest długotrwałe, często wieloletnie zatrudnianie pracowników, do tego celu służy umowa o pracę na czas nieokreślony, co potwierdza orzecznictwo Sądu Najwyższego. Sąd Najwyższy stwierdził, że standardem prawa pracy jest zatrudnianie na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony, która ze względu na sposób i zakres ochrony przed jej rozwiązaniem najpełniej respektuje uzasadnione potrzeby pracownika. Instytucja umowy terminowej stanowi więc wyjątek, który musi być rzeczowo usprawiedliwiony interesem obu stron i nie może być przez pracodawcę nadużywany w celu obejścia przepisów o ochronie trwałości bezterminowego stosunku pracy. Takie rozumienie funkcji terminowej umowy o pracę nie było nigdy kwestionowane w literaturze prawa pracy i znalazło też wyraźne oparcie w orzecznictwie Sądu Najwyższego.

    Prace nad zmianą przepisów Kodeksu pracy w zakresie zatrudniania pracowników na podstawie terminowych umów o pracę podyktowane są głównie wszczęciem przez Komisję Europejską w stosunku do Polski postępowania w sprawie niezgodności polskich przepisów z wymogami dyrektywy Rady nr 99/70/WE z dnia 28 czerwca 1999 r. dotyczącej Porozumienia ramowego w sprawie pracy na czas określony, zawartego przez Europejską Unię Konfederacji Przemysłowych i Pracodawców, Europejskie Centrum Przedsiębiorstw Publicznych oraz Europejską Konfederację Związków Zawodowych, wezwaniem do usunięcia uchybienia nr 2013/4161, a także orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, w szczególności chodzi o wyrok z dnia 13 marca 2014 r.

    Trybunał uznał co do zasady za sprzeczne z dyrektywą kodeksowe rozwiązania dotyczące wypowiadania umów na czas określony. Stwierdził on, iż klauzulę 4 pkt 1 Porozumienia ramowego w sprawie pracy na czas określony należy interpretować w ten sposób, że stoi ona na przeszkodzie uregulowaniu krajowemu, które przewiduje - w odniesieniu do wypowiedzenia umów o pracę zawartych na czas określony mających trwać dłużej niż 6 miesięcy - możliwość zastosowania sztywnego dwutygodniowego okresu wypowiedzenia, niezależnie od długości zakładowego stażu pracy danego pracownika, podczas gdy długość okresu wypowiedzenia w przypadku umów o pracę zawartych na czas nieokreślony jest określana stosownie do stażu pracy danego pracownika i może wynosić od dwóch tygodni do trzech miesięcy, gdy obie kategorie pracowników znajdują się w porównywalnych sytuacjach.

    Odnośnie do istnienia obiektywnych warunków zróżnicowania równego traktowania Trybunał wskazał w uzasadnieniu, iż odmienne pod względem warunków zatrudnienia traktowanie pracowników zatrudnionych na czas określony względem pracowników zatrudnionych na czas nieokreślony nie może zostać uzasadnione kryterium, które w sposób ogólny i abstrakcyjny odnosi się do samego czasu trwania zatrudnienia.

    Główne zmiany o charakterze systemowym proponowane w przedmiotowej nowelizacji dokonywane są w obszarze rodzajów umów o pracę, przesłanek zatrudnienia pracowników na podstawie umów o pracę na okres próbny, zasad zatrudniania pracowników na podstawie umów o pracę na czas określony, dopuszczalności okresu wypowiedzenia umów o pracę na czas określony, zwalniania pracowników z obowiązku świadczenia pracy w okresie wypowiedzenia. Ujmując problemy bardziej szczegółowo, należy zwrócić uwagę na fakt, że główne zmiany wprowadzane niniejszą nowelizacją to ograniczenie rodzajów umów o pracę do trzech w miejsce obecnych czterech, dookreślenie specyfiki umowy o pracę na okres próbny, zmiana zasad zatrudniania pracowników na podstawie umów o pracę na czas określony przez wprowadzenie bardziej skutecznego sposobu limitowania tych umów, uzależnienie okresu wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na czas określony od okresu zatrudnienia u danego pracodawcy - analogicznie jak w przypadku umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony - umożliwienie pracodawcy jednostronnego zwolnienia pracownika z obowiązku świadczenia pracy w okresie wypowiedzenia z zachowaniem prawa do wynagrodzenia.

    Ten projekt ustawy jest małym krokiem w dobrym kierunku, niestety, wymuszonym przez instytucję Unii Europejskiej. Mimo że przedłożenie rządowe nie wyczerpuje w pełni zagadnienia zatrudniania pracowników na umowy śmieciowe, Klub Parlamentarny Zjednoczona Prawica wnioskuje o skierowanie tego projektu ustawy do dalszych prac legislacyjnych. Dziękuję.