25 punkt porządku dziennego:

Przedstawione przez Radę Ministrów sprawozdanie z realizacji ˝Krajowego programu przeciwdziałania przemocy w rodzinie˝ za okres od 1 stycznia 2012 r. do 31 grudnia 2012 r. (druk nr 1950) wraz ze stanowiskiem Komisji Polityki Społecznej i Rodziny (druk nr 2148).

Poseł Elżbieta Rafalska:

    Pani Marszałek! Wysoka Izbo! W imieniu Klubu Parlamentarnego Prawo i Sprawiedliwość przedstawiam stanowisko wobec sprawozdania z realizacji ˝Krajowego programu przeciwdziałania przemocy w rodzinie˝ za okres od 1 stycznia 2012 r. do 31 grudnia 2012 r.

    Sprawozdanie to bardzo obszerny materiał, gruba cegła. Składają się na to działania realizowane przez szereg resortów, Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, ministra sprawiedliwości, Komendę Główną Policji, Ministerstwo Zdrowia, Ministerstwo Edukacji Narodowej, ministra kultury i dziedzictwa narodowego. Jest tam również rozdział dotyczący finansowania ˝Krajowego programu przeciwdziałania przemocy w rodzinie˝, a także ewaluacja, wnioski, podsumowanie, bardzo liczne i obszerne załączniki, raporty dotyczące oddziaływań korekcyjno-edukacyjnych, działalności specjalistycznych ośrodków wspomagania, realizacji szkoleń i realizacji ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie. Chcę odnieść się do tej informacji przygotowanej przez Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej i do zlecenia OBOP przeprowadzenia badań.

    Szanowni Państwo! Przeprowadzono ogólnopolskie badanie sondażowe 1666 zespołów interdyscyplinarnych i przebadano większość przewodniczących tych zespołów, badając, jak oceniają oni funkcjonowanie tych zespołów interdyscyplinarnych. Druga część to było eksperckie badanie w formie internetowego panelu dyskusyjnego. Jeśli dobrze zrozumiałam, udział w tym internetowym panelu dyskusyjnym wzięło 36 dyskutantów. Całość kosztowała 139 tys., a wnioski były następujące. Zalety pracy interdyscyplinarnej: kompleksowość, zwiększenie efektywności, wieloaspektowe udzielanie pomocy rodzinie, lepsza koordynacja, sprawne współdziałanie i jeszcze inne bajki na użytek Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej, niewiele chyba mające wspólnego z rzeczywistością, jeżeli tylko sięgniemy do raportu Najwyższej Izby Kontroli. Statystyka w tym raporcie jest rzeczywiście, proszę państwa, bardzo obszerna, z podziałem na ośrodki, z podziałem na województwa, z podziałem na osoby, z dynamiką, z procentami. W nawale tych informacji i danych statystycznych informacje istotne i ważne mieszają się z informacjami, które można było sobie darować dla przejrzystości materiału, ale one są i można je bardzo szczegółowo przeanalizować.

    Ze względu na obszerność tego materiału odniosę się tylko do fragmentów, czyli do tego, co było związane z nowelizacją ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie z 10 czerwca 2010 r., a więc art. 9a ust. 1, który mówi o powołaniu tych wspaniałych zespołów, które miały być receptą na wszelką przemoc, nie tylko w rodzinie. Od samego początku mówiliśmy, że w ogóle nie powinno się mówić o przemocy w rodzinie. Jeżeli przemoc, to przemoc domowa, przemoc w szkole, na ulicy, w miejscu pracy. Stygmatyzujemy rodzinę, mówiąc o tym, że przemoc jest w rodzinie.

    Było już przytaczane, kto wchodzi w skład zespołu, zresztą do tego zespołu jeszcze za chwileczkę wrócę. Szczególnie interesuje mnie też art. 12a ust. 1, który stwarza możliwość zabrania dzieci w sytuacji bezpośredniego zagrożenia życia. To są te elementy, które były niezwykle dyskusyjne i do dzisiaj są bardzo kontrowersyjne. Informacja NIK, oceny i uwagi oraz wnioski oparte zostały naprawdę na wyczerpująco przeprowadzonych badaniach kontrolnych, podkreślam: kontrolnych, a nie sondażowych, popartych rzetelnie zgromadzonymi dowodami. Badania były prowadzone w I półroczu 2012 r. Otóż NIK negatywnie ocenia skuteczność realizacji przez administrację publiczną zadań w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie. Wprowadzone zmiany pogorszyły sytuację ofiar przemocy. Ta ustawa, proszę państwa, ta nowelizacja, która miała tak istotnie poprawić sytuację, to kolejna porażka rządu, to kolejna nieudana nowelizacja, nieudana zmiana. Nastąpiło znaczne zbiurokratyzowanie procedury ˝Niebieskie karty˝, nadmierne zbiurokratyzowanie struktury, znaczne zwiększenie ilości tworzonej dokumentacji i dublowanie tej dokumentacji, mamy przewlekły tryb postępowania, który uniemożliwia szybkie udzielenie pomocy. 80% wyroków wobec sprawców przemocy zapadło w zawieszeniu, bez skierowania sprawy na oddziaływania korekcyjno-edukacyjne, co powinno być obligatoryjne.

    NIK ocenia, że obecna sytuacja ofiar przemocy nasuwa szereg krytycznych uwag i zastrzeżeń dotyczących systemu przeciwdziałania przemocy w rodzinie. Współpraca instytucji okazała się niekorzystna z punktu widzenia ofiar przemocy. Stan ten jest w znacznym stopniu konsekwencją rozwiązań wprowadzonych w 2011 r. w sprawie procedury ˝Niebieska karta˝, chodzi tu o rozporządzenie Rady Ministrów. Proszę państwa - nie można tego lekceważyć i w żaden sposób nie można było tego znaleźć nigdzie na stronach tego sprawozdania - zauważalna jest niechęć do nowych rozwiązań zarówno wśród ofiar przemocy, które nie decydują się na powiadamianie organów ścigania, jak i instytucji, które powinny im pomagać. Wzywanie osób, wobec których stosowana jest przemoc, na spotkanie zespołu interdyscyplinarnego lub grupy roboczej, żeby tam w obecności wszystkich opowiadały o sytuacji rodzinnej, o dramatycznych, krępujących, niezwykle trudnych sytuacjach, może być dla ofiary przemocy barierą nie do pokonania. Może być dodatkowym upokorzeniem, powodować dodatkowe obawy, że tak liczny zespół interdyscyplinarny nie zachowa w tej sprawie należytej dyskrecji, że w małych środowiskach wiejskich czy w innych środowiskach za chwileczkę całe otoczenie będzie wiedziało, co dzieje się w danej rodzinie. A nie każdy chce mówić publicznie o takich sytuacjach. Prawo i Sprawiedliwość mówiło o tym na etapie nowelizacji.

    Natomiast wzrost zainteresowania ˝Niebieską kartą˝ zaobserwowano wśród osób, dla których jedyną motywacją do ubiegania się o jej założenie było uzyskanie dokumentacji dla celów rozwodowych, opieki nad dzieckiem bądź też uzyskania prawa do lokalu. Jest taka informacja w raporcie, jedna z policjantek mówi o tym, że kilkakrotnie spotkała się z sytuacją, w której żądano wręcz założenia ˝Niebieskiej karty˝, ponieważ adwokat mówił, że będzie to pomocne przy uzyskaniu rozwodu, i nie był to wcale taki rzadki przypadek. W związku z tym jest potrzeba pilnego przeanalizowania istniejącego obecnie systemu, o czym zbyt dużo tu nie mówimy, i znalezienia rozwiązań, które pozwolą szanować, chronić godność i zapewniać pełną dyskrecję ofiarom przemocy. To jest materia niezwykle delikatna, niezwykle wrażliwa, wymagająca dużej ostrożności. Tego nie zachowano podczas tamtej nowelizacji z 2010 r.

    Chcę się jeszcze odnieść do zapisu kontrowersyjnego art. 12a ust. 2. Szukałam w tym materiale informacji na ten temat. Proszę państwa, na mocy tego artykułu bez wyroku sądu, decyzją pracownika socjalnego, Policji i w obecności przedstawiciela ochrony zdrowia zabrano 500 dzieci z polskich rodzin. Proszę państwa, na ten temat w tym materiale znalazły się dosłownie cztery linijki. Czy to znaczy, że nie mamy prawa wiedzieć, co się dalej z tymi dziećmi działo? Jaka to była sytuacja? Czy te dzieci zostały skierowane do rodziny zastępczej, do placówki opiekuńczo-wychowawczej? To są te alarmujące, medialne informacje, w których mówimy o tym, że dzieci w Polsce zabierane są z powodu trudnej sytuacji materialnej rodzin, z powodu biedy. Bo ta bieda bardzo często oceniana jest jako zagrożenie życia, jako sytuacja i argument wystarczający do stwierdzenia, że istnieją zagrożenia dla bezpieczeństwa dziecka, bo rodziców nie stać np. na wykupienie leków. (Dzwonek)

    Proszę państwa, to są te powody, dla których mój klub Prawo i Sprawiedliwość stawia wniosek o odrzucenie tej informacji w całości. Jeśli chodzi o sprawę, o której powiedziałam, że w Polsce zabrano 500 dzieci, nie było w tym materiale żadnego wyjaśnienia, żadnej informacji o dalszych losach tych dzieci. Chociaż zdaję sobie sprawę, że państwo to monitorujecie i że to było realizowane jako zadanie własne gmin, jednak mamy prawo wiedzieć, jak działają nowe rozwiązania ustawowe, które zostały wprowadzone, a to był drugi rok obowiązywania tego artykułu, mamy prawo oczekiwać pełniejszej informacji na ten temat. W związku z tym klub wnosi o odrzucenie tej informacji.

    Na koniec muszę powiedzieć, że jeden z materiałów resortowych, które były czasami bardzo rozbieżne, zwrócił moją uwagę z powodu jakby większej wnikliwości. Jest to materiał ministra sprawiedliwości, który odnosi się do tych newralgicznych momentów, nowelizowanych artykułów, pokazuje dynamikę, choć też w którymś momencie przyznaje, że jest w zasadzie bezradny wobec pewnych rzeczy, bo jest to związane z orzecznictwem, a nadzór nad tym i nad postępowaniem przygotowawczym ma w Polsce, w związku z sytuacją w sądownictwie, prokurator generalny, a nie minister sprawiedliwości. Dziękuję. (Oklaski)