2 punkt porządku dziennego:

Sprawozdanie Komisji Polityki Społecznej i Rodziny o:
  - senackim projekcie ustawy o działaczach opozycji antykomunistycznej oraz osobach represjonowanych z powodów politycznych,
  - poselskim projekcie ustawy o statusie Weterana Opozycji Antykomunistycznej i Korpusie Weterana Opozycji Antykomunistycznej wobec dyktatury komunistycznej PRL w latach 1956-1989 oraz o zmianie niektórych innych ustaw
   (druki nr 2137, 2342 i 3119).

Poseł Agnieszka Hanajczyk:

    Pani Marszałek! Panie Ministrze! Wysoka Izbo! Pan przewodniczący Sławomir Piechota omówił w szczegółach ustawę. Ja będę chciała uzasadnić ideę dobrania takiego kręgu podmiotowego czy wysokości świadczeń.

    Idea, która przyświecała wnioskodawcom, jest dla nas wszystkich oczywista, zrozumiała, budzi ogromny szacunek czy wręcz respekt. Ale jest to też materia niezwykle delikatna, wrażliwa, w której często odzywają się emocje, zresztą doświadczaliśmy tego na wszystkich posiedzeniach. Często dochodziło do widocznej polaryzacji stanowisk, m.in. drażliwą kwestią było określenie katalogu podmiotowego ustawy, gdyż jesteśmy świadomi, że każde działanie, które było cegiełką w budowaniu wolnej, demokratycznej Polski, zasługuje na dostrzeżenie i wyeksponowanie zachowań, które przyczyniły się do rzeczywistości, jaką mamy po 1989 r.

    Niewątpliwie wiadomo było od początku, iż trudno będzie usatysfakcjonować byłych działaczy i osoby represjonowane, mając do dyspozycji szczupłe środki finansowe, którymi dziś dysponuje nasz kraj, ale efekt transformacji ustroju gospodarczego, bardzo krótka 25-letnia wolność powodują, że ciągle nadrabiamy zaległości w wielu dziedzinach: w gospodarce, finansach, na rynku pracy czy w polityce społecznej. Ale nieuczciwe byłoby stwierdzenie, że po raz pierwszy przypominamy sobie o ludziach, którym zawdzięczamy wolność.

    Kolejne po 1989 r. regulacje wspierały osoby, które szczególnie doświadczyły działań reżimu komunistycznego. Często w powszechnych, codziennych rozmowach zapominamy o tym. Pozwolę sobie przypomnieć tytuły tylko najważniejszych regulacji: ustawa o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, na podstawie której wliczono do okresów składkowych czas niewykonywania pracy na skutek represji politycznych; przyznano także uprawnienia, chodzi o ustawę kombatancką, dla rannych w grudniu 1970 r. i w czerwcu 1956 r. - prawie 10 tys. osób represjonowanych po 1956 r. otrzymało kwoty wynoszące średnio 16 tys. zł; w ustawie z dnia 7 maja 2009 r. określono zadośćuczynienie rodzinom ofiar zbiorowych wystąpień wolnościowych w latach 1956-1989, które na skutek działań wojska, milicji i innych organów aparatu bezpieczeństwa poniosły śmierć w związku z wystąpieniami wolnościowymi - każdemu uprawnionemu członkowi rodziny przyznano świadczenie w wysokości ok. 50 tys. zł, a do dzisiejszego dnia z tego świadczenia skorzystało 68 osób. Wróćmy jednak do projektu ustawy.

    Jakie były zasadnicze intencje wnioskodawców? Wszyscy jesteśmy zgodni, że w tych pracach kluczowa była wspólna wola ustawowego uregulowania statusu działacza opozycji i osoby represjonowanej. Pomoc finansowa adresowana jest do osób najuboższych, często znajdujących się w trudnej sytuacji materialnej, nierzadko zapomnianych, z małych miejscowości, dla których zaproponowane świadczenie jest odczuwalnym wsparciem codziennego budżetu.

    Dotychczasowe przepisy, które wymieniłam, mimo poważnych kwot wydawanych globalnie na świadczenia przewidziane w tych ustawach często nie poprawiały sytuacji tysięcy osób represjonowanych nieposiadających wystarczających środków na życie. Wskazanie zakresu podmiotowego tego projektu ustawy jest konsensusem, jeżeli chodzi o głosy i opinie wszystkich podmiotów biorących udział w procesie legislacyjnym. To jest katalog szeroki, spójny, dający możliwość uwzględnienia wszystkich osób, które przyczyniły się do walki z reżimem komunistycznym. Status działacza opozycji antykomunistycznej lub osoby represjonowanej z powodów politycznych potwierdza w drodze decyzji administracyjnej szef Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych po zasięgnięciu, w sytuacjach tego wymagających, opinii prezesa IPN-u.

    Rozwiązanie, które wzbudziło szczególne emocje i niezadowolenie - wręcz padł zarzut lekceważenia osób uprawnionych - to zaproponowane w projekcie ustawy wsparcie finansowe. Kwota 400 zł wg kryteriów dochodowych zawartych w art. 9, a także określone ustawą sytuacje, które uprawniają do otrzymania pomocy pieniężnej, delikatnie rzecz ujmując, rozczarowały wielu przedstawicieli środowisk opozycyjnych.

    Szanowni Państwo! Boję się, że nie wystarczy mi czasu. Chciałabym na koniec wyrazić pogląd, iż procedowaną ustawą nie można spłacić moralnego długu, jaki mają miliony Polaków wobec wielu wybitnych działaczy opozycji antykomunistycznej, którym zawdzięczamy wolność, współczesną tożsamość narodową, prawo do kreowania niezawisłej państwowości opartej na coraz silniejszej pozycji Polski w strukturach europejskich. Pamiętajmy jednak, że nie mniejsze zobowiązania mają współcześni Polacy wobec (Dzwonek) tysięcy żołnierzy AK, Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość, Narodowych Sił Zbrojnych i wielu innych formacji podziemia antykomunistycznego, którzy z narażeniem życia walczyli o wolną Polskę z aparatem komunistycznym po zakończeniu II wojny światowej. W wolnej Polsce musieli oni zadowolić się niewielkim dodatkiem kombatanckim, który nie może stanowić stosownego zadośćuczynienia. I tu realia finansowe budżetu państwa miały swoje racjonalne konsekwencje.

    Wicemarszałek Elżbieta Radziszewska:

    Dziękuję bardzo.

    Poseł Agnieszka Hanajczyk:

    Już kończę.

    Szanowni Państwo! W imieniu Klubu Parlamentarnego Platforma Obywatelska rekomenduję przyjęcie senackiego projektu ustawy zawartego w druku nr 2137 i jednocześnie składam na ręce pani marszałek sześć poprawek do przedmiotowego projektu.