18 punkt porządku dziennego:

Informacja Rady Ministrów w sprawie sytuacji ekonomicznej w polskim rolnictwie w latach 2005-2013, z uwzględnieniem środków pochodzących z funduszy unijnych na rozwój obszarów wiejskich, eksportu polskich towarów rolno-spożywczych oraz rynku zbóż i rzepaku (druk nr 1707).

Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi Stanisław Kalemba:

    Panie Marszałku! Panie i Panowie Posłowie! Z upoważnienia Rady Ministrów mam zaszczyt przedstawić Wysokiej Izbie informację o sytuacji ekonomicznej w polskim rolnictwie w latach 2005-2013, z uwzględnieniem środków pochodzących z funduszy unijnych na rozwój obszarów wiejskich, eksportu polskich towarów rolno-spożywczych oraz rynku zbóż i rzepaku.

    Paniom i panom posłom został przekazany materiał zawierający ogólne informacje o rolnictwie, informacje o sytuacji na najważniejszych rynkach rolnych, a więc na rynku zbóż, rzepaku, owoców i warzyw, mięsa, mleka i ryb, omówienie wyników handlu zagranicznego artykułami rolno-spożywczymi, realizację płatności jako wsparcie dochodów rolniczych, realizację PROW na lata 2007-2013, ocenę obecnej i przyszłej wspólnej polityki rolnej. Przekazany państwu materiał zawiera także informacje o realizacji zadań przez Agencję Nieruchomości Rolnych. Szczegółowa informacja, która została dostarczona wszystkim posłom, zawiera 73 strony.

    Kiedy mówimy o rolnictwie, należy przypomnieć o jego znaczącej roli na jednolitym rynku unijnym. Polska jest największym producentem jabłek, pieczarek, zajmuje drugie miejsce, jeśli chodzi o produkcję żyta, ziemniaki, trzecie, jeśli chodzi o uprawę buraków cukrowych, rzepaku i drób, oraz czwarte jako producent pszenicy i mleka. Oczywiście mówimy o rynku europejskim.

    Następują korzystne zmiany w strukturze użytkowania ziemi rolniczej. Średnia powierzchnia użytków rolnych przypadająca na jedno gospodarstwo wynosi prawie 10 ha. W 2002 r. to było niecałe 6 ha. Wyniki spisu rolnego przeprowadzonego w 2010 r. potwierdzają wzrost o około 1/3 liczby największych gospodarstw, o powierzchni 50 ha i więcej. Bardzo często są to gospodarstwa nowoczesne, dobrze zarządzane, z powodzeniem mogą konkurować na rynkach rolnych. Ale trzeba też uczciwie przyznać, że wypadło w ciągu kilkunastu lat około 700 tys. gospodarstw, szczególnie tych najmniejszych, ale nie tylko.

    Wysoka Izbo! W Polsce rośnie wartość produkcji rolniczej, z poziomu nieco powyżej 63 mld zł w 2005 r. do prawie 104 mld zł w 2012 r., a więc o około 65%.

    (Minister rolnictwa i rozwoju wsi Stanisław Kalemba ilustruje swoje wystąpienie slajdami)

    Na ekranie wyświetlana jest prezentacja, można na podstawie wykresu porównać sobie, jak to przebiegało w poszczególnych latach.

    W Polsce wzrasta wartość produkcji rolniczej. Już w ubiegłym roku przekroczyła 100 mld zł. Dynamiczny wzrost produkcji wystąpił w latach 2010 i 2011 i powiązany był ze wzrostem cen produktów rolnych. Analizy ekonomiczne pokazują, że rosną także dochody sektora rolnego, z poziomu 18,3 mld zł w 2005 r. do 36,6 mld zł w 2011 r. Za rok 2012 szacowany dochód wynosi 33,3 mld zł.

    Ostatnie lata to był korzystny okres dla naszego rolnictwa. Szczególnie w latach 2010 i 2011 wskaźnik nożyc cen, a więc relacja cen otrzymywanych przez rolników w stosunku do cen płaconych, był bardzo korzystny i wyniósł odpowiednio 110 i 107%.

    Nie oznacza to jednak, że sytuacja w rolnictwie nie wymaga poprawy, inwestowania, zmian, restrukturyzacji. Brak środków na rozwój przez wiele lat, a nawet dziesięcioleci wymaga olbrzymich nakładów. Rolnicy chcą inwestować i trzeba im to umożliwić. Ze środków przedakcesyjnych do dzisiaj w rolnictwo zainwestowano, do rolników dotarło około 170 mld zł. I tu warto zapytać siebie, co by było, gdyby nie było tych środków.

    Przybywa gospodarstw nowoczesnych, prowadzonych przez młodych, wykształconych rolników, osiągających wyniki na poziomie najlepszych gospodarstw, a często znakomicie konkurujących z rolnikami unijnymi. Wystarczy przywołać sukcesy producentów mleka w kilku województwa, na czele z województwem podlaskim, ale i polskich sadowników, producentów drobiu, pieczarek czy warzyw, świetnych przetwórców.

    Poprawiają się także relacje dochodów gospodarstw domowych rolników w stosunku do innych grup gospodarstw. Przypomnę, że w 2005 r. różnica ta wynosiła 37%, dziś jest to ok. 15%. Porównując dochody gospodarstw domowych na wsi i w mieście, można zauważyć, że nastąpiła znacząca poprawa.

    Wsparcie publiczne na rolnictwo systematycznie rośnie. Uwzględniając środki krajowe i unijne, nastąpił wzrost wsparcia z poziomu 30,3 mld zł w 2005 r. do 52,5 mld zł w 2013 r., a więc o ponad 22 mld zł w ciągu 9 lat. Prezentują to też odpowiednie slajdy.

    Ważnym elementem polityki państwa są dopłaty do oprocentowania kredytów inwestycyjnych i klęskowych. W latach 2005-2012 z budżetu państwa wydatkowano na dopłaty do oprocentowania kredytów inwestycyjnych prawie 5 mld zł, a do kredytów klęskowych - ponad 900 mln zł. Umożliwiło to udzielenie 132 tys. preferencyjnych kredytów inwestycyjnych na kwotę prawie 21 mld zł oraz 400 tys. kredytów na wzmocnienie produkcji po klęskach na kwotę ok. 7 mld zł. Środki bieżącego roku pozwalają na uruchomienie kredytów inwestycyjnych na kwotę 3 mld zł i klęskowych - na 1 mld zł.

    Rolnicy otrzymują częściowy zwrot podatku akcyzowego od oleju napędowego. W 2006 r. zwrot wynosił 45 gr na 1 l, dziś stawka jest ponaddwukrotnie wyższa - 95 gr na 1 l, aczkolwiek wiem, że potrzeby są większe.

    Dopłacamy do zakupionego przez rolnika materiału siewnego kategorii elitarnej lub kwalifikowanej. Kwoty wsparcia systematycznie rosną, od 19 mln zł w 2007 r. do ok. 100 mln zł w ostatnich latach.

    Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Przedstawię teraz, jak wygląda sytuacja na najważniejszych rynkach rolnych.

    Rynki zbóż i rzepaku są bardzo silnie powiązane z rynkiem unijnym i światowym. Od początku sezonu 2013/2014 ceny na rynkach światowych wykazują głęboką tendencję spadkową, co przekłada się na poziom cen w naszym kraju. Warto przypomnieć, mówiłem o tym w Sejmie dwa tygodnie temu, że światowe zbiory zbóż w sezonie 2012/2013 były o 4% niższe niż w poprzednim. Natomiast w sezonie 2013/2014 przewiduje się wzrost produkcji zbóż do poziomu ok. 1, 9 mld t, to jest ok. 10% więcej niż w roku poprzednim. Na światowy rynek powracają Rosja i Ukraina, które prognozują uzyskanie zbiorów o 1/3 wyższych niż w sezonie poprzednim.

    Prognozy dobrych zbiorów i wysoka podaż ziarna spowodowały gwałtowne obniżenie cen. Największe spadki zanotowano w lipcu. Średnia cena pszenicy konsumpcyjnej w Unii spadła o ok. 15%, w Polsce - o ok. 14%. Największe spadki odnotowano na Węgrzech - o 32%, w Bułgarii - o 28%, we Francji - o 27%, w Niemczech - o 24%. Podobnie było z pozostałymi zbożami oraz rzepakiem.

    Od trzech tygodni obserwujemy, zgodnie z przewidywaniami, wzrost cen. Wszystkim wiadomo, że na rynkach mogą występować zmienności i wahania cen w krótkim czasie i nie można tego wykorzystywać dla doraźnych interesów politycznych. Ważne są wieloletnie trendy, a te są korzystne dla naszego rolnictwa.

    Przedstawię te dane na slajdach. Bardzo interesujące jest porównanie cen produktów rolnych w sierpniu 2013 r. w stosunku do sierpnia 2006 r. Pomimo spadku w roku bieżącym po żniwach ceny zbóż są wyższe od notowanych w 2006 r. od 40 do 70% wszystkich zbóż, trzody - o 40%, a brojlerów - o 50%. Warto o tym pamiętać. W latach 2005-2012 ceny zbóż systematycznie rosną. Rośnie też eksport. Polska jest eksporterem, jeżeli chodzi o zboże.

    W sektorze mleczarskim jest dobra sytuacja. Ceny mleka systematycznie rosną, gwarantując satysfakcjonujące dochody. Warto przyjrzeć się temu na wykresie. Ceny są wyższe, korzystniejsza jest sytuacja na rynku mleka niż w roku ubiegłym i cały czas tendencja jest wzrostowa, bardzo stabilna. Roczny udój od jednej krowy wzrósł o ponad 1 tys. l, a eksport wzrósł o prawie 60%.

    Rośnie dynamicznie produkcja drobiu. Jesteśmy trzecim eksporterem drobiu w Unii Europejskiej. Ponad 30% krajowej produkcji eksportujemy. Warto się przyjrzeć temu, co jest na slajdzie, bo to dokładnie pokazuje tendencje, jeżeli chodzi o wyższą pozycję naszego sektora produkcji drobiarskiej na rynku unijnym. Bardzo dobre warunki są na rynku owoców i warzyw. Eksport wzrósł dwukrotnie, a eksport jabłek trzykrotnie. Warto promować polskie jabłka. Jesteśmy największym producentem i eksporterem w Europie, trzecim producentem w świecie.

    Z powodzeniem realizowane są programy. Bardzo społeczny charakter ma program ˝Szklanka mleka˝. W ramach programu mleko i przetwory spożywa ok. 2,4 mln dzieci, prawie czterokrotnie więcej niż w 2005 r. Program ˝Owoce w szkole˝ wprowadzony został w roku szkolnym 2009/2010. Przyglądałem się temu programowi, było dużo uwag. Na początku uczestniczyło w nim ok. 250 tys. uczniów, dziś to jest to ok. 950 tys. uczniów. To jest tylko jeden przykład działalności Agencji Rynku Rolnego, której zakres działań jest o wiele szerszy. Jeżeli chodzi o pomoc żywnościową dla najuboższych, korzysta z niej ok. 4 mln potrzebujących. To zadanie również jest realizowane przez Agencję Rynku Rolnego. Działalność tej instytucji jest pożyteczna w zakresie realizacji celów społecznych, pożyteczna dla gospodarki.

    Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Utrzymuje się korzystna sytuacja w handlu zagranicznym, jeżeli chodzi o towary rolno-spożywcze. Wyniki za 2012 r. i pierwsze półrocze 2013 r., chodzi o bieżące wyniki za 7 miesięcy, potwierdzają wysoką pozycję tej branży na arenie międzynarodowej. Saldo w handlu zagranicznym wzrosło w lipcu o 0,5 mld euro. Od 2005 r. wartość eksportu wzrosła 2,5-krotnie, z 7 mld euro do prawie 18 mld euro w 2012 r., co pokazuje tabela. Polska żywność, dzięki zaangażowaniu rolników, przetwórców, handlowców, wysokiej jakości surowców i nowoczesnej technologii przetwórczej, a także rozsądnej polityce promocyjnej, dbałości o wizerunek naszych produktów i dobrej polityce zagranicznej, jest znana w całej Europie i coraz śmielej zdobywa kolejne rynki. Idziemy w kierunku pogłębienia współpracy w tym zakresie, szczególnie współpracy międzysąsiedzkiej, wykonaliśmy i wykonujemy tutaj dużą pracę.

    Pozytywny wpływ ma także coraz lepsze zorganizowanie producentów rolnych. W 2005 r. było ok. 100 grup producentów rolnych, obecnie jest ponad 1200, a także ponad 330 grup i organizacji w sektorze owoców i warzyw, jest to 15-krotny wzrost. Warto zwrócić uwagę na wyjątkowe wykorzystanie środków inwestycyjnych przez grupy producentów owoców i warzyw, jeżeli chodzi o przetwórstwo, które dzisiaj daje tak wspaniałe efekty.

    Z roku na rok rośnie kwota wsparcia bezpośredniego, od prawie 7 mld zł w 2005 r. do ponad 14 mld zł w 2013 r., co obrazuje odpowiedni wykres. Płatności uzupełniające z budżetu krajowego są corocznie realizowane w maksymalnej wysokości, pomimo trudnej sytuacji budżetowej. W tym miejscu chciałbym podziękować Wysokiej Izbie za prace nad budżetem. Wykorzystaliśmy wszystkie możliwości, jakie były, jeżeli chodzi o środki krajowe w zakresie płatności bezpośredniej. Ważnym elementem wsparcia jest Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013, który jest bardzo dobrze realizowany.

    W budżecie jest 17,4 mln euro, obecnie mamy zakontraktowanych ok. 87% wszystkich możliwości, czyli 87% alokacji, a wypłacono już ok. 65% alokacji. Nie ma najmniejszych zagrożeń, jeżeli chodzi o wykorzystanie środków w obecnej perspektywie na lata 2007-2013. Najwięcej środków wykorzystano na płatności ONW, renty strukturalne, modernizację gospodarstw oraz programy rolnośrodowiskowe. W trakcie realizacji programu wprowadzono wiele uproszczeń, zwiększono wydatki na cele inwestycyjne, podwyższono premie dla młodych rolników, uruchomiono zaliczki na finansowanie niektórych działań, wprowadzono program budowy i modernizacji targowisk oraz program dla gospodarstw w celu stworzenia potencjału produkcyjnego zniszczonego w wyniku klęsk żywiołowych. Chciałbym zwrócić uwagę na to, że rozporządzeniem zmieniliśmy sankcje, które grożą młodym rolnikom, jeżeli chodzi o opóźnienie o 1 czy 2 dni dokumentu KRUS. Te sankcje, które wynosiły kilkanaście tysięcy złotych, dzięki naszemu rozporządzeniu nie są już tak dokuczliwe, choć dalej obowiązują.

    Zapewnione zostały również warunki rozwoju, jeżeli chodzi o nową perspektywę na lata 2014-2020, jest stosowna tabela. W tym zakresie jest bardzo dużo dezinformacji. Pieniądze, co jeszcze raz podkreślę, są na bieżąco wypłacane beneficjentom, w tym rolnikom. W obecnej perspektywie jest 28,6 mld euro, a w nowej perspektywie, w perspektywie na lata 2014-2020, jest to kwota 32,1 mld euro. I to są fakty.

    Przypomnę też to, co mówiłem wielokrotnie także na tej sali. Polska w nowej perspektywie będzie miała największy budżet, gdy weźmiemy ogółem politykę spójności, WPR i inne programy, z wszystkich 28 państw członkowskich Unii Europejskiej. To jest fakt. Mamy zdecydowanie najwyższy fundusz w ramach polityki spójności. Jeśli chodzi o wydatki w ramach wspólnej polityki rolnej, będziemy na 5. miejscu, biorąc pod uwagę I i II filar, po Francji, Niemczech, Italii i Hiszpanii. W przypadku płatności bezpośrednich będziemy na 6. miejscu, tu przed nami będzie jeszcze Wielka Brytania. Tak jak powiedziałem, w polityce spójności mamy zdecydowanie największy budżet, powiem, dlaczego o tym mówię, mimo zmniejszenia środków w II filarze, mamy tu największy budżet wśród 28 państw Unii Europejskiej, choć szkoda tych środków. W I filarze, na płatności bezpośrednie w obecnej perspektywie jest 15,3 mld euro, a w nowej perspektywie jest 21,1 mld euro. To jest prawie 6 mld euro więcej na płatności bezpośrednie.

    Nie będę mówił o szczegółach, ale możliwości, które zostały wynegocjowane na szczycie Unii Europejskiej w Brukseli, także podczas spotkań rad ministrów, ta elastyczność daje w obecnej perspektywie możliwości zgromadzenia środków na wspólną politykę rolną w Polsce na poziomie wyższym, aniżeli to ma miejsce w obecnej perspektywie. Oczywiście te możliwości trzeba wykorzystać. Możliwość uzupełnienia uzgodniona na poziomie Rady Ministrów jest taka, że w sytuacji zmniejszenia środków w II filarze na Program Rozwoju Obszarów Wiejskich część zadań, głównie z zakresu infrastruktury wsi, inwestycji, zostanie przejęta przez politykę spójności. Prowadzimy tu bardzo konkretne rozmowy i jest co do tego zgoda między naszymi ministerstwami. Jednocześnie prowadzimy takie działania, żeby te środki były zapisane w ramach umowy partnerstwa w kontraktach regionalnych, w regionalnych programach operacyjnych, żeby one były znaczone, żeby one faktycznie zostały przeznaczone na obszary wiejskie, na infrastrukturę. W ten sposób mamy możliwość zwiększenia wydatków w ramach wspólnej polityki rolnej w nowej perspektywie, mamy możliwość zwiększenia przy cięciach na wspólną politykę rolną w Unii Europejskiej o ok. 10%, bo to jest ok. 44 mld euro. Czy tu jest euforia? Nie. Nie ma pełnego wyrównania w Unii i nad tym trzeba ubolewać, ale został osiągnięty kompromis, który daje szanse utrzymania tempa rozwoju i gospodarstw, i przetwórstwa, jeżeli chodzi o obszary wiejskie.

    Panie Marszałku! Wysoka Izbo! W dużym skrócie przedstawiłem informację o aktualnej sytuacji w rolnictwie. Będę się starał odpowiedzieć na pytania i problemy przedstawione w trakcie debaty. O sytuacji w rolnictwie na bieżąco informujemy sejmową komisję rolnictwa, m.in. z naszej inicjatywy, z inicjatywy kierownictwa resortu bardzo wcześnie doszło do spotkania z komisją rolnictwa, odbyła się bardzo ciekawa debata, było następne spotkanie. Trwają bardzo szerokie konsultacje, jeżeli chodzi o Program Rozwoju Obszarów Wiejskich. Wczoraj odbyło się spotkanie z organizacją rolniczą, w czasie którego też o tym rozmawialiśmy.

    Przewidujemy pewne nowe rozwiązania. Większą uwagę, bo wynegocjowane warunki, kompromis na to pozwala, zwrócimy na wsparcie mniejszych czy średnich gospodarstw rolnych, szczególnie w województwach południowo-wschodniej Polski, czyli w podkarpackim, świętokrzyskim, małopolskim, lubelskim, ale będą to środki nie takie duże, do 300 tys. zł, jak jest obecnie. Jeśli będzie pomysł na produkcję zwierzęcą, odpowiedni plan, to często wystarczy tam 20, 40 czy 50 tys. zł. W tym kierunku pójdziemy. To jest nowe otwarcie, tego działania wcześniej nie było, chcemy to wdrożyć. Jest też wiele innych działań, ale nie chcę już przedłużać mojego wystąpienia. Będę starał się odpowiedzieć na pytania.

    Dziękuję za współpracę sejmowej komisji rolnictwa, senackiej komisji rolnictwa, dziękuję też przewodniczącemu, prezydium komisji, wszystkim członkom za bieżące analizowanie problemów i stałą troskę o ich skuteczne rozwiązywanie.

    (Poseł Eugeniusz Kłopotek: A nam, rolnikom?)

    Jestem wdzięczny za tę debatę. Przecież tyle lat spędziłem w sejmowej komisji rolnictwa, mamy tu bardzo dobry kontakt.

    Pan poseł Eugeniusz Kłopotek pytał, więc odpowiem. Tak, w ministerstwie rolnictwa, tak jest na wszystkich spotkaniach, mówimy o tym też na zewnątrz, najważniejszym człowiekiem jest rolnik, przetwórca i beneficjent. To kształtujemy w naszej pracy i na bieżąco spotykamy się z przedstawicielami wszystkich organizacji rolniczych, izb rolniczych. (Oklaski) Tak że nawet przy okazji ostatnich różnych protestów nie było narzekania na brak kontaktów z resortem rolnictwa. Jesteśmy bardzo otwarci, bo przecież to są nasi partnerzy. Wraz z całym zespołem jesteśmy gotowi do udzielania odpowiedzi na pytania. Dziękuję za uwagę, dziękuję bardzo. (Oklaski)