15 punkt porządku dziennego:

Sprawozdanie Komisji Kultury i Środków Przekazu o poselskim projekcie uchwały w sprawie ustanowienia dnia 4 czerwca Dniem Wolności i Praw Obywatelskich (druki nr 1281 i 1320).

Poseł Tomasz Kamiński:

    Dziękuję.

    Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! W imieniu Klubu Poselskiego Sojusz Lewicy Demokratycznej pragnę przedstawić stanowisko w sprawie omawianego projektu uchwały.

    Wybory przeprowadzone 4 czerwca 1989 r. stanowiły bezprecedensowe wydarzenie w regionie, w regionie, który na mocy decyzji przywódców Stanów Zjednoczonych, ZSRR i Wielkiej Brytanii znalazł się po II wojnie światowej w strefie dominacji politycznej Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich.

    Wielu znanych historyków słusznie twierdzi, że poprzedni ustrój nie został w Polsce obalony, lecz rozwiązany za porozumieniem stron. Miało to miejsce podczas obrad okrągłego stołu. Elementem zawartego wówczas kontraktu politycznego pomiędzy władzą a opozycją było przeprowadzenie częściowo wolnych wyborów do Sejmu oraz wolnych wyborów do Senatu. Wybory czerwcowe stanowiły zwieńczenie transformacji systemu politycznego Polski Ludowej, od stalinowskiego totalitaryzmu, poprzez różne formy autorytaryzmu, cechujące się jednak zwiększającym się zakresem autonomii obywateli wobec państwa. Wybory czerwcowe stanowiły również zwieńczenie procesu budowy instytucjonalnych fundamentów państwa prawnego, jaki miał miejsce po zakończeniu stanu wojennego. To wówczas powołano instytucje takie jak Trybunał Konstytucyjny i rzecznik praw obywatelskich.

    Te wcześniej wymienione instytucje wzmacniały pozycję obywatela w relacjach z państwem. Wspomniane reformy zbliżały Polskę do demokratycznego państwa prawa. Zamknięciem procesu budowy demokratycznego państwa prawnego było przyjęcie przez Zgromadzenie Narodowe w dniu 2 kwietnia 1997 r. konstytucji gwarantującej pełny katalog praw obywatelskich i socjalnych. Konstytucja będąca efektem kompromisu różnych sił politycznych została zatwierdzona wreszcie przez naród w drodze ogólnonarodowego referendum.

    Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! 4 czerwca to jedna z ważniejszych dat w historii Rzeczypospolitej, ale, jak już wcześniej mówiłem, nic nie dzieje się bez przyczyny. Nie byłoby czerwcowych wyborów, gdyby nie okrągły stół, nie byłoby czerwcowych wyborów, gdyby nie kompromis ówczesnej władzy z ówczesną opozycją. Uważamy, że nie można mówić o 4 czerwca, nie mówiąc o kompromisie zawartym przy okrągłym stole. Przecież przy okrągłym stole kompromisu nie zawierała opozycja z opozycją czy władza z władzą, ale władza z opozycją. W innych krajach niestety nie udało się osiągnąć takiego konsensusu. Okrągły stół był i jest doniosłym, historycznym wydarzeniem dla całej Europy i nie tylko dla niej.

    Mówiąc jednak dzisiaj o tej uchwale, w której ustanawiamy dzień wolności i porozumienia narodowego, po 23 latach od transformacji, musimy zastanowić się nad tym - mówiła o tym pani poseł Anna Grodzka - czy prawa obywatelskie zawarte w konstytucji są respektowane w wolnej już, demokratycznej Polsce, która jest w Unii Europejskiej. W Polsce nie są niestety respektowane prawa pracownicze, prawa do bezpłatnej edukacji, prawa do mieszkania, prawa do bezpłatnego dostępu do służby zdrowia, wreszcie prawa do godnego życia. Musimy się również zastanowić nad tym, ja tutaj nikogo nie oskarżam, czy w Polsce są respektowane wolności obywatelskie, równość, tolerancja. Bardzo często niestety nie są.

    Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! Zgodnie z prawdą historyczną, działając w celu łączenia, a nie dzielenia, zostawiając wszelkie niesnaski za drzwiami, Sojusz Lewicy Demokratycznej przedkłada poprawkę do omawianego projektu uchwały. Pozwolę sobie odczytać składaną przez nas poprawkę.

    Projekt uchwały otrzymuje brzmienie:

    ˝Uchwała w sprawie ustanowienia dnia 4 czerwca Dniem Wolności i Porozumienia Narodowego

    Dnia 4 czerwca 1989 r. odbyły się pierwsze w powojennej historii Polski częściowo wolne wybory do Sejmu oraz całkowicie wolne wybory do Senatu.

    Były one efektem politycznego porozumienia zawartego przez ówczesną władzę i opozycję przy Okrągłym Stole. Były także zwieńczeniem politycznej transformacji systemu politycznego Polski Ludowej od totalitaryzmu poprzez różne formy autorytaryzmu do demokracji - III Rzeczypospolitej.

    Porozumienie Okrągłego Stołu stało się przykładem promieniującym na pozostałe państwa regionu oraz inne społeczeństwa dotknięte wieloletnim podziałem politycznym. Okrągły Stół i wybory z dnia 4 czerwca 1989 r. są bezdyskusyjnym polskim wkładem w historię rozwoju demokracji na świecie.

    Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, przekonany o szczególnym znaczeniu tej daty dla Polski - suwerennego i demokratycznego państwa wolnych i świadomych swoich praw obywateli, ogłasza dzień 4 czerwca Dniem Wolności i Porozumienia Narodowego.˝. Dziękuję.