Poseł Kazimierz Gołojuch:

    Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! W tym roku obchodzimy 75. rocznicę powstania Centralnego Okręgu Przemysłowego. Przedsięwzięcie to nie tylko zmieniło oblicze południowej części kraju, lecz również śmiało można powiedzieć, iż jego budowa była jednym z większych osiągnięć II Rzeczypospolitej. Dzisiaj chciałbym oddać hołd wszystkim tym, którzy tworzyli Centralny Okręg Przemysłowy.

    Zasadniczą budowę Centralnego Okręgu Przemysłowego rozpoczęto w latach 1935-1937, jednakże sama jego idea oraz plany zrodziły się dużo wcześniej, bo już w roku 1921. Wówczas powstał zarys tzw. trójkąta bezpieczeństwa, obejmującego tereny położone w widłach Wisły i Sanu. Następnie w roku 1928 poczyniono pierwsze kroki, aby właśnie w tym rejonie skoncentrować przemysł zbrojeniowy.

    Aby przyciągnąć na te tereny inwestorów prywatnych, 29 marca 1928 r. ukazało się rozporządzenie prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w sprawie zwolnienia od podatku obrotowego oraz podatku samorządowego na okres 10 lat. Objęło to m.in. elektrownie, gazownie, huty stali i żelaza, fabryki czołgów, wytwórnie kwasu siarkowego, prochu, zakłady produkujące broń oraz wiele innych. Kryzys i recesja spowodowały jednak bardzo słabe zainteresowanie inwestorów prywatnych inwestycjami w trójkącie bezpieczeństwa.

    Dlatego w roku 1938 wydana została ustawa, która zastąpiła wcześniejsze preferencyjne zwolnienia z podatków na rzecz systemu potrącania z podatku sum zainwestowanych w Centralny Okręg Przemysłowy. Ponadto ustawą rozszerzono listę podmiotów objętych ulgami oraz sprecyzowano obszar Centralnego Okręgu Przemysłowego, w skład którego weszły 44 powiaty o łącznej powierzchni ok. 60 tys. km², zamieszkane przez ok. 6 mln mieszkańców. Stanowiło to 15,4% powierzchni państwa oraz 18% ogółu ludności, w większości ludności wiejskiej.

    Na miejscu budowy Centralnego Okręgu Przemysłowego istniały dostępne źródła energii, złoża gazu ziemnego oraz górskie rzeki stanowiące podstawę energetyki wodnej, co było dodatkowym argumentem za umiejscowieniem Centralnego Okręgu Przemysłowego w tym regionie. COP miał być odpowiedzią na istniejące bezrobocie, miał dać zatrudnienie 107 tys. osób, co dawałoby utrzymanie prawie półmilionowej liczbie członków rodzin. Faktycznie zaś stworzono tu 55 tys. nowych miejsc pracy w wielkim przemyśle, 33 tys. w zakładach średnich i drobnych, 10 tys. w handlu i 6 tys. w rzemiośle.

    Za najważniejszą inwestycję przemysłową zlokalizowaną w Centralnym Okręgu Przemysłowym należy bezsprzecznie uznać hutę w Stalowej Woli. Była ona pomyślana jako kombinat obejmujący produkcję stali, energii elektrycznej oraz aluminium, a także wytwórnia uzbrojenia. Prócz tego powstały inne duże i nowoczesne zakłady, takie jak fabryka samolotów w Mielcu, fabryka silników lotniczych w Rzeszowie, fabryka dział artyleryjskich działająca pod szyldem fabryki obrabiarek Hipolit Cegielski, fabryki w Lublinie i Dębicy, elektrownie wodne w Myczkowcach i Rożnowie, elektrownie cieplne w nowym mieście przemysłowym - w Stalowej Woli, a także w Mościcach, jak również linie przemysłowe i gazociągi.

    O wielkości i znaczeniu Centralnego Okręgu Przemysłowego świadczą liczby. Aż 35 spośród 57 zakładów przemysłu obronnego było zlokalizowanych w Centralnym Okręgu Przemysłowym. Poza tym, co również istotne, prawie wszystkie inwestycje projektowane w Centralnym Okręgu Przemysłowym były kontynuowane, często nawet na większą skalę, po zakończeniu II wojny światowej.

    Nie byłoby Centralnego Okręgu Przemysłowego ani jego dorobku, gdyby nie postać Eugeniusza Kwiatkowskiego, wicepremiera oraz ministra skarbu w latach przedwojennych. To on w roku 1936 ogłosił 4-letni program rozbudowy przemysłu, według którego główne inwestycje ulokowane zostały właśnie w Centralnym Okręgu Przemysłowym.

    Rola Centralnego Okręgu Przemysłowego była niewątpliwie ogromna, do dnia dzisiejszego jego budowa była jednym z największych przemysłowych zrywów w naszej historii. Dlatego jeszcze raz chylę czoło i oddaję hołd wszystkim tym, którzy stworzyli Centralny Okręg Przemysłowy i doprowadzili do tego, że na terenach słabo uprzemysłowionych zostały stworzone miejsca pracy, co skutkowało tym, że południowa Polska cieszy się dobrym rozwojem przemysłu lotniczego. Dziękuję bardzo. (Oklaski)