14 punkt porządku dziennego:

Informacja o działalności rzecznika praw obywatelskich za rok 2011 oraz o stanie przestrzegania wolności i praw człowieka i obywatela (druk nr 385) wraz ze stanowiskiem Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka (druk nr 473).

Poseł Zofia Czernow:

    Panie Marszałku! Wysoka Izbo! Pani Rzecznik! W imieniu klubu Platforma Obywatelska mam zaszczyt przedstawić stanowisko w sprawie informacji o działalności rzecznika praw obywatelskich za 2011 r. oraz o stanie przestrzegania wolności i praw człowieka i obywatela.

    Zgodnie z art. 212 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej rzecznik praw obywatelskich corocznie informuje Sejm o swojej działalności oraz o stanie przestrzegania wolności i praw człowieka i obywatela. Wykonując przepis konstytucji, rzecznik praw obywatelskich przedłożyła Sejmowi stosowną informację, zawartą w druku nr 385.

    Rzecznik praw obywatelskich stoi na straży wolności i praw człowieka i obywatela określonych w konstytucji oraz innych aktach normatywnych. Obywatele korzystali z tych uprawnień. W 2011 r. wpłynęło do biura rzecznika ogółem 58 277 wniosków, w tym w sprawach nowych 27 491. Porównując wpływ nowych spraw w roku sprawozdawczym do lat poprzednich, stwierdza się, że był on wyższy o około 3% w porównaniu do roku poprzedniego i blisko o 22% niższy aniżeli w rekordowym pod tym względem roku 1999. Najwięcej wniosków w sprawach nowych dotyczyło zagadnień prawa karnego, następnie prawa cywilnego oraz prawa administracyjnego i gospodarczego. W okresie sprawozdawczym rzecznik skierowała 204 wystąpienia problemowe, w tym 92 wystąpienia o podjęcie inicjatywy prawodawczej. Rzecznik korzystała ze swoich uprawnień, których celem było podważenie obowiązywania wadliwego aktu normatywnego. Skierowała do Trybunału Konstytucyjnego 14 wniosków o stwierdzenie niezgodności aktów normatywnych z przepisami wyższego rzędu lub z konstytucją. W sprawach indywidualnych rozstrzyganych przez sądy powszechne wniosła do sądu najwyższego 80 skarg kasacyjnych od prawomocnych orzeczeń sądów powszechnych. Powyższe liczby świadczą o dużej aktywności rzecznika praw obywatelskich.

    Najwięcej spraw kierowanych do rzecznika oraz podejmowanych z jego inicjatywy dotyczyło problematyki prawa karnego. W zakresie zagadnień bezpieczeństwa obywateli przedmiotem zainteresowania rzecznika były uprawnienia organów ścigania do wykorzystywania i upubliczniania materiałów pochodzących z monitoringu. W polskim systemie prawnym brak jest rozwiązań legislacyjnych, które stanowiłyby podstawę prawną takich działań.

    W zakresie prawa cywilnego wpłynęło dużo skarg dotyczących postępowań administracyjnych prowadzonych w oparciu o przepisy tzw. specustawy drogowej, tj. ustawy określającej szczególne zasady postępowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych. Sprawa ograniczania praw właścicieli nieruchomości należących do sieci obszarów Natura 2000, w tym procedura tworzenia projektowanych obszarów Natura 2000, to kolejny ważny problem zawarty w składanych wnioskach.

    Rzecznik kontynuowała zagadnienia reprywatyzacji, w tym wieloletnie opóźnienia w rozpatrywaniu roszczeń wynikających z ustawy o realizacji prawa do rekompensaty za tzw. mienie zabużańskie. Ponownie podjęła dotychczas nierozwiązany problem sytuacji prawnej najemców byłych mieszkań zakładowych, które przed 2000 r., z powodu braku jednoznacznych uregulowań prawnych, zostały zbyte na rzecz innych podmiotów.

    Sukcesem zakończyły się starania rzecznika dotyczące konieczności stworzenia regulacji prawnych chroniących nabywców mieszkań na rynku pierwotnym przed nieuczciwymi praktykami i skutkami upadłości firm deweloperskich. Postulowane przez rzecznika rozwiązania wprowadzono w uchwalonej w 2011 r. ustawie o ochronie praw nabywcy lokalu mieszkalnego lub domu jednorodzinnego. Nowelizacja Kodeksu postępowania cywilnego uchwalona przez Sejm we wrześniu 2011 r., w której uwzględniono wiele postulatów wcześniej zgłaszanych przez rzecznika praw obywatelskich, jest kolejnym przykładem pozytywnego wpływu działalności rzecznika na stanowione prawo.

    Przeciwdziałanie dyskryminacji ze względu na wiek jest zagadnieniem bardzo aktualnym w obecnej sytuacji demograficznej Polski. W ocenie rzecznika istnieje potrzeba wzmocnienia ochrony praw osób starszych. Podzielamy tę ocenę.

    Szczególnego zainteresowania i uwagi wymaga ta część informacji, która poświęcona jest legislacji. Zdaniem rzecznika zdecydowanej reformy wymaga proces stanowienia prawa. W okresie sprawozdawczym rzecznik monitorowała nieprawidłowości w procesie stanowienia prawa, w tym niezrealizowane upoważnienia do wydania aktów wykonawczych przez organy administracji rządowej oraz opóźnienia w implementacji prawa Unii Europejskiej. Liczba niewydanych aktów wykonawczych z roku na rok utrzymuje się na zbliżonym, wysokim poziomie - w lutym minionego roku niezrealizowanych było 170 upoważnień do wydania aktów wykonawczych. Trudno nie zgodzić się z tą oceną.

    Okres sprawozdawczy był czwartym z kolei rokiem działalności rzecznika jako Krajowego Mechanizmu Prewencji, a więc organu wizytującego miejsca, gdzie przebywają osoby pozbawione wolności. W minionym roku przeprowadzono 89 wizytacji wobec 1800 jednostek podlegających takim wizytacjom. Przyczyną niskiego poziomu realizacji zadań był brak niezbędnych środków finansowych na ich realizację. Dodatkowe środki finansowe na ten cel biuro rzecznika otrzymało w budżecie na rok 2012, co winno poprawić stopień wykonywania zadań w tym zakresie.

    Reasumując, pragnę podkreślić, że informacja rzecznika opracowana została bardzo szczegółowo i wnikliwie. Przedstawia wszystkie podstawowe działania rzecznika. Wskazuje na obszary wymagające zmian w obowiązującym prawie, w tym także na konieczność dobrej legislacji. Bardzo szczegółowo i wyczerpująco przedstawia stan przestrzegania wolności i praw człowieka i obywatela. Informacja złożona przez rzecznika praw obywatelskich, a także działalność rzecznika w 2011 r. zasługują na wysoką ocenę. Analiza informacji wskazuje na dużą skuteczność działań. W wyniku uwzględnienia danych i wniosków rzecznika ulepszono w wielu płaszczyznach stan obowiązującego prawa. Dziękuję bardzo, pani rzecznik. Dziękuję za uwagę. (Oklaski)