Szanowna Pani Marszałek! Odpowiadając na pismo z dnia 7 maja 2012 r. (znak: SPS-023-4391/12) dotyczące interpelacji pana posła Tomasza Szymańskiego w sprawie aglomeracji i obszarów metropolitalnych, uprzejmie informuję, co następuje.
1. Jaka będzie rola aglomeracji w polityce spójności realizowanej na poziomie krajowym w perspektywie 2014-2020?
W działaniach rządu obszary zurbanizowane (a więc miasta z ich obszarami funkcjonalnymi) nabierają coraz większego znaczenia. Świadczą o tym dokumenty strategiczne, takie jak ˝Koncepcja przestrzennego zagospodarowania kraju 2030˝ oraz ˝Krajowa strategia rozwoju regionalnego 2010-2020˝, które dużo uwagi poświęcają problematyce rozwoju miast. Realizując zapisy powyższych dokumentów, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego przygotowało projekt założeń ˝Krajowej polityki miejskiej˝. Przygotowany dokument jest pierwszym etapem prac na drodze do przygotowania ˝Krajowej polityki miejskiej˝ - dokumentu, który będzie identyfikował kierunki rozwoju obszarów miejskich oraz proponował instrumenty i zmiany prawne w obszarach warunkujących rozwój polskich miast. W projekcie założeń podkreślone zostało, że: ˝krajowa polityka miejska realizowana jest w odniesieniu do miast i obszarów zurbanizowanych rozumianych w ujęciu funkcjonalnym, a więc do miejskich obszarów funkcjonalnych, które mogą obejmować gminy miejskie, miejsko-wiejskie, jak i wiejskie˝. Wśród zaproponowanych w dokumencie celów znajduje się również cel dotyczący stworzenia warunków dla skutecznego, efektywnego i partnerskiego zarządzania rozwojem na obszarach miejskich, w tym w szczególności na obszarach metropolitalnych.
W realizacji polityki spójności UE na poziomie krajowym należy zaznaczyć, że obecnie trwają prace dotyczące negocjacji pakietu legislacyjnego dla nowej perspektywy finansową UE oraz związane z przełożeniem podstawowych idei i rozwiązań zawartych w projektach rozporządzeń na grunt krajowy. Zgodnie z harmonogramem, prace nad kształtem programów operacyjnych rozpoczną się dopiero po wyznaczeniu niezbędnego zakresu wsparcia w ramach polityki spójności, a także po stworzeniu projektu umowy partnerskiej, zawieranej między państwem członkowskim a Komisją Europejską. Między wrześniem a listopadem 2012 r. powstaną wstępne wersje programów operacyjnych. Wtedy też rozpocznie się proces szerokich konsultacji międzyresortowych i społecznych, który potrwa do stycznia 2013 r. Między styczniem a czerwcem 2013 r. powstaną ostateczne wersje programów operacyjnych, które zostaną przedłożone do akceptacji Rady Ministrów.
W związku z powyższym, w tym momencie niemożliwe jest udzielenie jednoznacznej odpowiedzi na temat zakresu i formy wsparcia, jakie otrzymają polskie aglomeracje po roku 2013. Należy jednak podkreślić, że rząd dostrzega znaczenie i problemy występujące w aglomeracjach i najprawdopodobniej dla tych obszarów przygotowane zostaną specjalne rozwiązania, zachęcające do współpracy jednostki samorządu terytorialnego, wchodzące w skład jednego miejskiego obszaru funkcjonalnego. Rozwiązania te będą elementem przygotowywanej ˝Krajowej polityki miejskiej˝.
2. Czy Ministerstwo Rozwoju Regionalnego rozważa możliwość sformułowania programu, priorytetów służących wsparciu obszarów aglomeracyjnych?
Siedmioletnie doświadczenia obecnej perspektywy finansowej UE będzie dla wszystkich miast dużym ułatwieniem i pomocą w ubieganiu się o środki finansowe po roku 2013. Ich wykorzystanie w nowej perspektywie finansowej, a więc po roku 2013, będzie zdeterminowane i uwarunkowane czynnikami, które w tej chwili są przedmiotem negocjacji w Radzie Unii Europejskiej, i nie jest możliwe jednoznaczne stwierdzenie, jaka część środków unijnych będzie przeznaczona dla miast - ostateczne decyzje w sprawie konkretnych alokacji i sposobu wdrażania funduszy UE (ewentualnych programów dedykowanych miastom) zostaną podjęte w roku 2013. Zgodnie z propozycją Komisji Europejskiej należy się spodziewać, że kraje członkowskie UE na zintegrowane działania miejskie będą musiały przeznaczyć część alokacji Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, a także przygotować specjalne rozwiązania wdrożeniowe, by w proces wydatkowania funduszy unijnych włączyć administrację poziomu lokalnego.
Dodatkowo pragnę zauważyć, że układ programów operacyjnych przyszłej perspektywy finansowej będzie dopasowany do zapotrzebowania miast na konkretne projekty - największe ośrodki europejskie będą konkurowały między sobą o pieniądze m.in. na innowacje i duże inwestycje infrastrukturalne, zaś mniejsze - w ramach regionalnych programów operacyjnych - będą miały możliwość ubiegania się o dotacje na realizację projektów o mniejszej skali, zgodnych z regionalnymi strategiami rozwoju.
3. W ˝Krajowej strategii rozwoju regionalnego˝, jak w ˝Koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju 2030˝ zapisano, iż wszystkie polskie miasta będą ważnymi ośrodkami wzrostu. Jak pani minister przewiduje, jaka jest rola miast w dwóch województwach dwustołecznych, myślę o województwie kujawsko-pomorskim (Toruń, Bydgoszcz) oraz o województwie lubuskim (Zielona Góra, Gorzów Wlk.)?
˝Koncepcja przestrzennego zagospodarowania kraju 2030˝ (KPZK 2030) przyjęta przez rząd 13 grudnia 2011 r. formułuje politykę przestrzennego zagospodarowania na poziomie krajowym. Dokument stanowi podstawę do planowania w obszarach funkcjonalnych, w tym w obszarach metropolitalnych, będącego kluczowym elementem nowoczesnej polityki rozwoju.
Wizja rozwoju systemu osadniczego Polski została oparta na sieciach powiązań miast. Przyjęto, że do 2030 r. mogą wykształcić się silniejsze powiązania funkcjonalne pomiędzy miastami: Warszawa - Łódź, Kraków - Częstochowa - aglomeracja górnośląska - Bielsko-Biała - Rybnik, Gdańsk - Sopot - Gdynia czy Bydgoszcz - Toruń, nazwane w dokumencie duopolami i ośrodkami wielowierzchołkowymi. Oznacza to, że te grupy miast posiadają szczególne uwarunkowania, pozwalające na wzajemne wzmacnianie swoich potencjałów.
W wizji KPZK 2030, określając kierunek rozwoju dla województwa kujawsko-pomorskiego, na terenie którego dwa miasta pełnią ważne funkcje dla rozwoju regionu (położone w geograficznie bliskiej odległości), przewiduje się powstanie duopolu. Jest to najbardziej prawdopodobny scenariusz, według którego w ciągu najbliższych dwudziestu lat obydwa miasta będą się rozwijały, być może z różną prędkością, ale w rezultacie ich obszary funkcjonalne będą się powiększać. W efekcie w 2030 r. może dojść do połączenia obszarów funkcjonalnych w jeden wspólny obszar metropolitalny, zapewniający mieszkańcom regionu optymalny dostęp m.in. do usług wyższego rzędu. Pragnę podkreślić, że w KPZK 2030 przedstawiono wizję rozwoju jako prawdopodobny scenariusz na rok 2030. Celem dokumentu jest przede wszystkim zwrócenie uwagi na związki funkcjonalne pomiędzy poszczególnymi miastami a obszarami je otaczającymi.
Jeśli chodzi o wizję rozwoju województwa lubuskiego, to w tym przypadku sytuacja wygląda nieco inaczej. Gorzów Wielkopolski i Zielona Góra w zakresie powiązań funkcjonalnych, np. społeczno-gospodarczych, wykazują tendencję do ściślejszych relacji z najbliższymi dużymi miastami - Szczecinem i Poznaniem, a nawet Wrocławiem, aniżeli między sobą. Obszary funkcjonalne obu miast nie są również na tyle duże, by - tak jak w przypadku Bydgoszczy i Torunia - w perspektywie najbliższych dwudziestu lat doszło do ich potencjalnego połączenia i utworzenia jednego silnego obszaru metropolitalnego.
KPZK 2030 zalicza Bydgoszcz i Toruń już w roku 2010 do grupy miast posiadających swoje obszary metropolitalne, natomiast Gorzów Wielkopolski i Zielona Góra pełnią szereg funkcji metropolitalnych, jednak nadal pozostają powiązane z ośrodkami metropolitalnymi wymienionymi wcześniej (Poznań, Szczecin). W roku 2030 zarówno Bydgoszcz, Toruń, Gorzów Wielkopolski, jak i Zielona Góra będą miastami tworzącymi podstawowe węzły sieci oraz będą połączone silniejszymi powiązaniami funkcjonalnymi. Zgodnie z wizją KPZK 2030, w następstwie postępującego procesu metropolizacji gospodarki, w głównych węzłach systemu osadniczego oraz na ich obszarach funkcjonalnych skupiają się inwestycje oraz nowoczesna działalność gospodarcza, wspierana potencjałem ośrodków uniwersyteckich i badawczych. Miasta - główne węzły sieci - wykorzystują relacje synergiczne, co doprowadzi do wzmacniania konkurencyjności i innowacyjności polskiej przestrzeni w skali europejskiej i globalnej. Największe miasta są motorem rozwoju kraju, a równocześnie dobrym miejscem do życia, wspomagane aktywną wielowymiarową polityką miejską.
Z KPZK 2030 wynika, że wszystkie miasta wojewódzkie pełniące funkcje metropolitalne, jak i te, których funkcje metropolitalne mają być wzmacniane, powinny przygotować plany zagospodarowania przestrzennego i strategie rozwoju dla swojego obszaru metropolitalnego dla bardziej efektywnego systemu zarządzania posiadanymi zasobami. Wymienione dokumenty będą zawierały systemowe rozwiązania dotyczące m.in. takich zagadnień jak: zintegrowany system transportu publicznego, energooszczędne struktury przestrzenne, rewitalizacja obszarów zdegradowanych, spójny system inwestycyjny, szczególnie w zakresie infrastruktury drogowej i komunalnej, zintegrowany system zarządzania zasobami przyrodniczymi i wodnymi.
Z poważaniem
Minister
Elżbieta Bieńkowska
Warszawa, dnia 29 maja 2012 r.