Szanowna Pani Marszałek,

W odpowiedzi na interpelację nr 33328 pani poseł Aleksandry Trybuś-Cieślar w sprawie propozycji Naczelnej Organizacji Technicznej do prezydenckiego projektu ustawy o zmianie ustawy – Prawo o stowarzyszeniach oraz niektórych innych ustaw, uprzejmie przedstawiam, co następuje.

Naczelna Organizacja Techniczna, zwana dalej: „NOT”, proponuje dodanie do wyżej wskazanego projektu ustawy przepisu art. 24a, zaliczającego do kompetencji ogólnokrajowych stowarzyszeń lub ich związków, zrzeszających osoby określonego zawodu lub zawodów, szczególne uprawnienia w sferze publicznej wynikające z odrębnych przepisów lub regulaminów wewnętrznych – do poświadczania kompetencji i poziomu kwalifikacji zawodowych w określonych dziedzinach. Ponadto proponowany przepis obliguje organy władzy i administracji publicznej do zapewnienia takim stowarzyszeniom i ich związkom udziału w konsultacjach oraz zasięgania opinii w istotnych działaniach i decyzjach sfery publicznej.

Proponowany przepis budzi szereg wątpliwości z uwagi na jego nieprecyzyjną treść. Może się bowiem okazać, że adresatem sformułowanej w nim normy prawnej jest duża liczba stowarzyszeń już działających oraz nowo powstałych, które nabędą uprawnienia do swobodnego decydowania o przyznawaniu określonych kwalifikacji zawodowych. Takie rozwiązanie pozostaje w sprzeczności z wcześniejszymi działaniami podejmowanymi przez ustawodawcę, których celem była szeroka deregulacja prawa do wykonywania niektórych zawodów dotąd reglamentowanych. Proponowana regulacja odwraca ten trend, wprowadzając uprawnienie do poświadczania kompetencji i poziomu kwalifikacji zawodowych w określonych dziedzinach przez ogólnokrajowe stowarzyszenia lub ich związki. Z wprowadzaniem takiej regulacji wiąże się szereg możliwych niebezpieczeństw. Jedynymi bowiem przesłankami warunkującymi dopuszczalność poświadczania przez stowarzyszenia i ich związki kompetencji i poziomu kwalifikacji zawodowych w określonych dziedzinach jest to, aby stowarzyszenia lub ich związki obejmowały swoim działaniem terytorium całego kraju, zrzeszały osoby określonego zawodu lub zawodów pokrewnych, prowadziły działalność wymagającą specjalistycznego przygotowania i aby określiły w statutach te dziedziny i formy działalności. Nie można zatem wykluczyć, że powstałyby stowarzyszenia, które na podstawie proponowanej regulacji wprowadzałyby ograniczenia w dostępie do wykonywania określonego zawodu lub zawodów, co w ocenie Ministerstwa Sprawiedliwości nie byłoby właściwe i pożądane.

Ustawodawca w art. 2 ustawy z dnia 7 kwietnia 1989 r. – Prawo o stowarzyszeniach (Dz. U. z 2001 r., Nr 79, poz. 855) wskazał, że stowarzyszenie samodzielnie określa swoje cele, programy działania i struktury organizacyjne oraz uchwala akty wewnętrzne dotyczące jego działalności. Ustawodawca nie ingeruje zatem w strukturę organizacyjną działających stowarzyszeń, których statuty mogą określać wewnętrzne procedury kształcenia oraz zasady poświadczania kompetencji zawodowych i poziomu kwalifikacji zawodowych w określonych dziedzinach. Nie można jednak zaakceptować propozycji wprowadzenia ogólnej i niejasnej regulacji, dopuszczającej ograniczenia w podejmowaniu i wykonywaniu określonych zawodów.

Wyżej przytoczone argumenty nie pozwalają zatem zaopiniować pozytywnie przedstawionej w interpelacji propozycji dodania do prezydenckiego projektu ustawy o zmianie ustawy – Prawo o stowarzyszeniach oraz niektórych innych ustaw przepisu art. 24a w brzmieniu zaproponowanym przez NOT.

Odnosząc się do pytania 2, wskazać należy, że Ministerstwo Sprawiedliwości nie jest przeciwne temu, aby ustawodawca, mając na względzie szczególne zadania Naczelnej Organizacji Technicznej, jeżeli uzna to za konieczne, nadał tej organizacji szczególne uprawnienia, np. w zakresie poświadczania kompetencji i poziomu kwalifikacji zawodowych w określonych dziedzinach. Wydaje się jednak, że takie szczególne uprzywilejowanie jednej z organizacji powinno być poprzedzone pogłębioną analizą konieczności jego wprowadzenia. Wszelkie działania w tej materii wymagają szczególnej rozwagi i wyważenia interesów różnych grup. Nie można zatem wykluczyć tego, że NOT takie szczególne uprawnienia nabędzie. Nie jest jednak do zaakceptowania wprowadzenie ogólnej regulacji odnoszącej się do wszystkich obecnie funkcjonujących ogólnokrajowych stowarzyszeń lub ich związków zrzeszających osoby określonego zawodu lub zawodów pokrewnych. Umiejscowienie takiej regulacji w swego rodzaju „konstytucji” stowarzyszeń – jaką jest ustawa – Prawo o stowarzyszeniach – nie jest właściwym rozwiązaniem. Jeżeli już taka regulacja miałaby zostać wprowadzona, to powinna ona znaleźć się w szczególnym akcie prawnym rangi ustawowej dedykowanym określonemu stowarzyszeniu, takiemu jak np. NOT lub innym stowarzyszeniom o szczególnym charakterze.

Odpowiadając na pytanie 3, wskazać należy, że Ministerstwo Sprawiedliwości nie jest właściwe do proponowania rozwiązań alternatywnych wobec opiniowanych propozycji NOT. Ministerstwo Sprawiedliwości nie może bowiem ingerować w strukturę organizacyjną i zasady funkcjonowania stowarzyszeń. Ustawodawca pozostawił stowarzyszeniom szeroki zakres swobody w kształtowaniu celów programów działania i struktury organizacyjnej stowarzyszeń. Wydaje się zatem, że to same zainteresowane organizacje, po zapoznaniu się ze stanowiskiem wyrażonym przez Ministerstwo Sprawiedliwości, powinny przedstawić alternatywne propozycje rozwiązań poruszonych w interpelacji kwestii.

Z poważaniem

dr hab. Monika Zbrojewska