Odpowiadając na interpelację poselską Posłanki Elżbiety Nawrockiej, z dnia 23 czerwca br., znak K7INT33187, w sprawie finansowania domów pomocy społecznej w województwie łódzkim, przedstawiam następujące wyjaśnienia.
Ministerstwu Pracy i Polityki Społecznej znana jest trudna sytuacja domów pomocy społecznej w kraju, zwłaszcza w województwie łódzkim, w zakresie dofinansowania domów pomocy społecznej. Dlatego też w latach ubiegłych w miarę możliwości Minister Pracy i Polityki Społecznej wspierał te zadania ze środków rezerwy celowej, będącej w jego gestii. Na wniosek Ministra Pracy i polityki Społecznej ze środków rezerwy celowej przyznano dla województwa łódzkiego środki w wysokości: w 2010 r. – 1.730.000 zł, w 2012 r. – 3.203.142 zł, w 2013 r. 721.022 zł, natomiast w 2014 r. tylko 2 województwa (łódzkie i małopolskie) otrzymały środki finansowe w jednakowej wysokości po 1.503.909 zł każde.
Obecnie Minister Pracy i Polityki Społecznej dysponuje tylko rezerwą celową na zadania dotowane lub finansowane z budżetu państwa. Rezerwa celowa nie przewiduje środków na dofinansowanie działalności bieżącej domów pomocy społecznej. Niektórzy wojewodowie (w tym także Wojewoda Łódzki) decydują się na podwyższanie dotacji dofinansowanie mieszkańców DPS, inne pozostawiają je na niezmienionym poziomie. Rokrocznie jednak w trakcie trwania roku kalendarzowego jednostkowa dotacja wzrasta z uwagi na zmieniającą się w DPS liczbę mieszkańców, na którą dotacja jest przyznawana.
Dodatkowo nadmieniam, że organ prowadzący lub zlecający prowadzenie domu pomocy społecznej może ubiegać się o pozyskanie środków finansowych ze źródeł wsparcia na cele inwestycyjne, takich jak np. regionalny program operacyjny na lata 2014 – 2020, Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. Ponadto, w szczególnie uzasadnionych przypadkach, gdy powiat nie ma możliwości dofinansowania realizacji zadania z własnych środków, może wystąpić, przy wsparciu właściwego wojewody, do Ministra Finansów lub Prezesa Rady Ministrów o dofinansowanie zadań własnych ze środków rezerwy ogólnej budżetu państwa.
Ponadto informuję, że w sierpniu 2014 r. został skierowany na Stały Komitet Rady Ministrów projekt założeń do zmiany ustawy o pomocy społecznej oraz niektórych innych ustaw. W dalszym ciągu trwają uzgodnienia z Ministerstwem Finansów dotyczące skutków finansowych tego projektu.
Projektowane zmiany zakładają wprowadzenie rozwiązań, które mają na celu usprawnienie funkcjonowania domów pomocy społecznej. W obszarze funkcjonowania domów pomocy społecznej proponuje się następujące zmiany:
1) wyrównanie deficytów finansowych dla domów pomocy społecznej, w których przebywają mieszkańcy umieszczeni tam przed 2004 r. na tzw. „starych zasadach” poprzez zwiększenie dotacji.
2) umożliwienie domom pomocy społecznej pozyskiwania środków finansowych z zewnątrz (możliwość prowadzenia wyodrębnionego rachunku dochodów własnych);
3) poprawa dostępności do świadczeń zdrowotnych udzielanych w ramach powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego mieszkańcom domów pomocy społecznej, w tym również poprzez ewentualną modyfikacje istniejących form, struktur organizacyjno-prawnych umożliwiających ich udzielanie, zgodnie z obowiązującymi przepisami prawnymi dotyczącymi wykonywania działalności leczniczej oraz warunków realizacji gwarantowanych świadczeń zdrowotnych.
Ponadto planowane są zmiany w zakresie procedury ustalania odpłatności za pobyt w domu pomocy społecznej przez członków rodziny oraz ustalenie reguł partycypacji osoby umieszczonej w domu pomocy społecznej, której stan majątkowy pozwala na regulowanie odpłatności. Mając na uwadze wzrastające koszty po stronie gmin związane z częściowym pokrywaniem kosztów pobytu osób skierowanych do domów pomocy społecznej oraz poczucie niesprawiedliwości społecznej związane z uchylaniem się członków rodzin osób przebywających w domach pomocy społecznej od partycypowania w odpłatności za pobyt w domu pomocy społecznej swojego członka rodziny, a także w związku z potrzebą zmian zasad odpłatności mieszkańców domów pomocy społecznej w przypadku posiadania przez nich składników majątkowych o znacznej wartości proponuje się zmiany w następujących obszarach:
1) procedury ustalania odpłatności za pobyt w domu pomocy społecznej członków rodziny osoby umieszczonej w domu pomocy społecznej, w przypadku uchylania się od zawarcia umowy o odpłatności za pobyt w domu pomocy społecznej,
2) ustalania odpłatności za pobyt w domu pomocy społecznej od mieszkańca domu pomocy społecznej w przypadku posiadania przez mieszkańca znacznych zasobów majątkowych (np. lokat pieniężnych, nieruchomości).
Wprowadzenie zmian w zakresie procedury ustalania odpłatności za pobyt w domu pomocy społecznej członków rodziny osoby umieszczonej w domu pomocy społecznej, w przypadku uchylania się od zawarcia umowy o odpłatności za pobyt w domu pomocy społecznej za swojego członka rodziny wymagać będzie odpowiednich zmian w art. 61 ustawy. W przypadku odmowy zawarcia umowy o odpłatności za pobyt członka rodziny w domu pomocy społecznej proponuje się stosowanie trybu administracyjno-prawnego.
W przypadku odmowy zawarcia umowy o odpłatności za pobyt członka rodziny w domu pomocy społecznej w kwocie zaproponowanej przez kierownika ośrodka pomocy społecznej jak również odmowy przeprowadzenia rodzinnego wywiadu środowiskowego i odmowy zawarcia umowy o odpłatności, gmina po wniesieniu za osobę opłaty zastępczej, uzyska prawo do dochodzenia w trybie administracyjno- prawnym należności z tytułu poniesionych zastępczo wydatków na świadczenia z pomocy społecznej. Wysokość zwrotu zastępczo wnoszonych wydatków przez gminę będzie ustalana w drodze decyzji administracyjnej maksymalnie w kwocie wydatków jakie gmina poniosła na częściowe pokrycie kosztów pobytu osoby w domu pomocy społecznej od dnia, w którym osoba odmówiła zawarcia umowy z gminą w kwocie zaproponowanej przez kierownika ośrodka pomocy społecznej lub odmówiła przeprowadzenia rodzinnego wywiadu środowiskowego i odmówiła zawarcia umowy z gminą. Niezapłacone należności ustalone w drodze decyzji administracyjnej będą podlegały ściągnięciu w drodze postępowania egzekucyjnego w administracji. Proponuje się także wprowadzenie nowych rozwiązań w zakresie ponoszenia przez osoby kosztów pobytu w domu pomocy społecznej. W przypadku, w którym miesięczny dochód osoby nie pozwala na pokrywanie w całości średniego miesięcznego kosztu pobytu w domu pomocy społecznej, osoba posiadająca znaczny majątek umożliwiający pokrywanie brakującej różnicy będzie zobowiązana (poza opłatą za pobyt w domu pomocy społecznej wnoszoną w wysokości 70% swojego dochodu) do zwrotu wydatków jakie gmina pokryła za pobyt osoby w domu pomocy społecznej. Zwrot wydatków gmina będzie ustalała w drodze decyzji administracyjnej.
Zakłada się wprowadzenie maksymalnego limitu zobowiązania osoby przebywającej w domu pomocy społecznej do zwrotu poniesionych przez gminę wydatków do wysokości wartości majątku jaki osoba posiada. W przypadku posiadania nieruchomości, z zasady wyłączona byłaby nieruchomość, w której osoba kierowana do domu pomocy społecznej wspólnie zamieszkiwała z członkami rodziny (małżonkiem, zstępnymi, wstępnymi lub rodzeństwem) pod warunkiem dalszego zamieszkiwania w tej nieruchomości przez tych członków rodziny.
Zgodnie z założeniami nowe przepisy dotyczące zwrotu wydatków za pobyt w domu pomocy społecznej dotyczyłyby osób skierowanych do domów pomocy społecznej po wejściu w życie projektowanej ustawy. Dodatkowo zakłada się wprowadzenie limitu środków pieniężnych, które muszą być pozostawione do dyspozycji mieszkańca domu pomocy społecznej, które nie będą uwzględniane przy obliczaniu wysokości odpłatności za pobyt w domu pomocy społecznej. Kwotę tę proponuje się ustalić na poziomie 20 tys. zł.
Jednocześnie projektuje się wprowadzenie przepisów wskazujących, że od nieterminowo wnoszonych opłat za pobyt w domu pomocy społecznej naliczane będą odsetki (w wysokości odsetek ustawowych). Natomiast w celu umożliwienia weryfikacji składanych oświadczeń majątkowych przez osoby ubiegające się i korzystające z pomocy społecznej planuje się zmianę art. 105 prawa bankowego w celu umożliwienia wójtom, burmistrzom, prezydentom miast lub starostom powiatów występowanie do banków o udzielenie informacji stanowiących tajemnicę bankową, a dotyczących zgromadzonych w banku środków pieniężnych przez osoby ubiegające się i pobierające świadczenia z pomocy społecznej.
W przypadku propozycji mającej na celu umożliwienie domom pomocy społecznej pozyskiwania środków finansowych z zewnątrz proponuje się wprowadzenie odpowiednich zmian do ustawy o finansach publicznych przywracających dla domów pomocy społecznej możliwość tworzenia wyodrębnionych rachunków dochodów własnych.
Niewątpliwie urealnienie kwoty dotacji oraz nowy docelowy sposób finansowania domów pomocy społecznej, przewidziany w założeniach do zmiany ustawy o pomocy społecznej znacząco wpłynęłyby na poprawę przedmiotowej sytuacji. Trudno jednak ocenić, jakie decyzje podejmie w tej sprawie Rada Ministrów i czy projekt założeń zostanie przyjęty do dalszych prac. W przypadku decyzji o dalszym procedowaniu tego projektu założeń jego ostateczny kształt zależeć będzie od dalszych prac parlamentarnych. Mam nadzieję, że Pani Poseł będzie aktywnie wspierać planowane zmiany.