W odpowiedzi na interpelację nr 33029 Pani Poseł Barbary Bartuś w sprawie propozycji nowelizacji ustawy Kodeks pracy wprowadzającej możliwość otrzymywania za pracę w soboty dodatkowego wynagrodzenia zamiast dnia wolnego, uprzejmie informuję, co następuje:

Zasada pięciodniowego tygodnia pracy została wprowadzona do Kodeksu pracy od dnia 1 maja 2001 r. Natomiast od dnia 1 stycznia 2004 r. w art. 129 Kodeksu pracy doprecyzowane zostało, iż ma to być przeciętnie pięciodniowy tydzień pracy. Wówczas do Kodeksu pracy został także wprowadzony art. 147, zgodnie z którym w każdym systemie czasu pracy, jeżeli przewiduje on rozkład czasu pracy obejmujący pracę w niedziele i święta, pracownikom zapewnia się łączną liczbę dni wolnych od pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym odpowiadającą co najmniej liczbie niedziel, świąt oraz dni wolnych od pracy w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy przypadających w tym okresie.

Z powyższymi przepisami skorelowany został sposób rekompensaty pracownikowi pracy w dniu wolnym od pracy wynikającym z zasady przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy. Od dnia 1 stycznia 2004 r. do Kodeksu pracy wprowadzony został art. 151³, z którego wynika, że pracownikowi, który ze względu na okoliczności przewidziane w art. 151 § 1 wykonywał pracę w dniu wolnym od pracy wynikającym z rozkładu czasu pracy w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy, przysługuje w zamian inny dzień wolny od pracy udzielony pracownikowi do końca okresu rozliczeniowego, w terminie z nim uzgodnionym. Należy podkreślić, że tylko taki sposób rekompensaty pracy w tym dniu, tj. udzielenie innego dnia wolnego od pracy, pozwala na zapewnienie pracownikowi odpowiedniej liczby dni wolnych od pracy (w skali roku kalendarzowego) wynikającej z art. 147 Kodeksu pracy.

Niemniej jednak należy przyznać, że taki sposób rekompensaty nie zawsze jest w praktyce możliwy; dotyczy to np. sytuacji, gdy pracownik wykonuje pracę w dniu wolnym od pracy wynikającym z rozkładu czasu pracy w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy pod koniec okresu rozliczeniowego i nie jest już obiektywnie możliwe udzielenie mu innego dnia wolnego. W takim przypadku praca ta powinna zostać rozliczona w kategoriach pracy nadliczbowej, a pracodawcy nie powinien być stawiany zarzut naruszenia przepisów o czasie pracy, tj. nieudzielenia pracownikowi dnia wolnego od pracy zgodnie z wymaganiem art. 151³ Kodeksu pracy.

Odnośnie projektowanych rozwiązań prawnych zawartych w poselskim projekcie ustawy o zmianie ustawy – Kodeks pracy, objętym drukiem nr 2777, największe wątpliwości i zastrzeżenia budziła zawarta w projekcie propozycja, aby pracownikowi przysługiwał dodatek do wynagrodzenia – w zamian za udzielenie dnia wolnego od pracy – także na wniosek pracownika. W szczególności podnoszony był argument, że ze względu na trudną sytuację na rynku pracy trudne do ustalenia byłoby, czy pracownicy składaliby takie wnioski dobrowolnie czy pod naciskiem pracodawców. Ponadto zmiana taka została oceniona jako zbyt szerokie odstępstwo od zasady przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy (opinie do projektu przedstawione przez: Ogólnopolskie Porozumienie Związków Zawodowych, Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego Rzeczypospolitej Polskiej oraz Biuro Analiz Sejmowych Kancelarii Sejmu).

Niezależnie od powyższego ze względu na istotne znaczenie przepisów o czasie pracy dla pracowników i pracodawców – należy uznać, że wpływ na kształt tych przepisów powinni mieć partnerzy społeczni (organizacje pracodawców i związki zawodowe), reprezentowani w Trójstronnej Komisji do Spraw Społeczno – Gospodarczych. Zatem ewentualne modyfikacje zasad rekompensowania pracownikom pracy w dniu wolnym od pracy wynikającym z zasady przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy, powinny być efektem uzgodnień dokonanych między partnerami społecznymi w ramach prac Zespołu Problemowego ds. Prawa Pracy i Układów Zbiorowych Trójstronnej Komisji do Spraw Społeczno – Gospodarczych. W związku z tym uprzejmie informuję, że kwestia ta była jednym z elementów projektu całościowej regulacji problematyki czasu pracy w nowym dziale szóstym Kodeksu pracy, przedstawionego przez Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej członkom Zespołu Problemowego ds. Prawa Pracy i Układów Zbiorowych Trójstronnej Komisji do Spraw Społeczno – Gospodarczych. Propozycje jej uregulowania zmierzały w kierunku ujednolicenia zasad rekompensowania pracy w niedziele, święta i dni wolne od pracy wynikające z rozkładu czasu pracy w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy. Dyskusje dotyczące rozwiązań z zakresu czasu pracy proponowanych w tym projekcie były prowadzone w ramach prac na forum Zespołu, a także w trakcie posiedzeń roboczych Zespołu, które odbywały się w 2012 r. Natomiast kwestia rekompensowania pracy w dzień wolny od pracy wynikający z zasady przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy była podnoszona na forum Zespołu, jednakże nie była ona dotychczas szczegółowo dyskutowana.

W planach Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej jest kontynuowanie prac w celu znalezienia rozwiązania kwestii rekompensowania pracy w dniu wolnym od pracy wynikającym z zasady przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy satysfakcjonującego dla obu stron stosunku pracy.