Szanowny Panie Marszałku
W odpowiedzi na interpelację Pana posła Łukasza Krupy z dnia 31 marca 2015 r., nr 32871 w sprawie konieczności wskazywania w pozwie adresu zamieszkania pozwanych będących osobami fizycznymi prowadzącymi działalność gospodarczą, uprzejmie informuję.
Na wstępie należy zaznaczyć, że stosownie do treści art. 9a § 2 oraz art. 37f § 1 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych (t.j. Dz.U. z 2015 r., poz. 133 z późn. zm.) Minister Sprawiedliwości sprawuje zewnętrzny nadzór administracyjny nad działalnością administracyjną sądów, którego istota sprowadza się do oceny prawidłowości oraz skuteczności wykonywania przez prezesów sądów wewnętrznego nadzoru administracyjnego. Nie jest natomiast uprawniony do dokonywania wiążącej interpretacji przepisów prawa. Wykładnia prawa dokonana przez sąd przy rozpoznawaniu konkretnej sprawy może być odmienna od przedstawionego stanowiska Ministra Sprawiedliwości.
W świetle art. 126 § 2 pkt 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz.U. z 2014, poz. 101 z późn. zm.), zwanej dalej „k.p.c.”, pierwsze pismo procesowe w sprawie powinno zawierać oznaczenie miejsca zamieszkania lub siedziby i adresy stron, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników. Okoliczność ta ma znaczenie zarówno dla prawidłowego oznaczenia pozwanego w pozwie, jak i dla sposobu dokonywania doręczeń pism sądowych.
Przepis art. 133 § 1 k.p.c. wyraża zasadę osobistego, bezpośredniego dokonywania doręczeń osobie fizycznej; gdy nie ma ona zdolności procesowej doręczenia dokonuje się jej przedstawicielowi ustawowemu. Pisma procesowe dla przedsiębiorców i wspólników spółek handlowych, wpisanych do rejestru sądowego na podstawie odrębnych przepisów, doręcza się na adres podany w rejestrze, chyba że strona wskazała inny adres dla doręczeń (art. 133 § 2a zd. 1 k.p.c.).
Odnosząc się do przedstawionego w interpelacji zagadnienia dotyczącego konieczności wskazywania w pozwie adresu zamieszkania pozwanych będących osobami fizycznymi prowadzącymi działalność gospodarczą należy odwołać się do uchwały Sądu Najwyższego z dnia 17 lipca 2014 r. III CZP 43/14, w której przyjęto, że niewskazanie przez powoda w pozwie miejsca i adresu zamieszkania pozwanego będącego osobą fizyczną jest brakiem formalnym pozwu uniemożliwiającym nadanie mu prawidłowego biegu.W motywach tego orzeczenia Sąd Najwyższy podkreślił, że w wypadku pierwszych pism w sprawie - a zatem także w przypadku pozwu - chodzi o zapewnienie skuteczności pierwszego doręczenia, a nie doręczeń w ogólności. Wskazał także na kontekst systemowy przypominając, że adres zamieszkania pozwanego, oprócz posiłkowej funkcji indywidualizującej (por. także np. art. 150 pkt 1, art. 609 § 3 i art. 673 k.p.c.), odgrywa w postępowaniu cywilnym istotną rolę. Miejsce zamieszkania pozwanego, a ściślej to, czy mieszka w Polsce czy na obszarze innego państwa, coraz częściej wpływa na rozwiązywanie problemów transgranicznych oraz decyduje o istnieniu jurysdykcji krajowej. Miejsce zamieszkania pozwanego jest także wielokrotnie łącznikiem wyznaczającym właściwość miejscową sądu (np. art. 27 § 1 lub art. 461 § 2 k.p.c.), w niektórych wypadkach wyłączną (art. 41, 42 lub 6942 k.p.c.).
Argumentację zawartą w uchwale należy w obowiązującym stanie prawnym podzielić również w stosunku do osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą i opowiedzieć się za poglądem, że przepis art. 133 § 2a k.p.c. nie dotyczy przedsiębiorców będących osobami fizycznymi, wpisanych do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej, która nie jest rejestrem sądowym. W doktrynie, w odniesieniu do tej kwestii wyrażany jest pogląd odmienny, zgodnie z którym nie ma uzasadnionych argumentów merytorycznych przemawiających za tym, aby różnicować sytuację przedsiębiorców podlegających wpisom do rejestru sądowego oraz przedsiębiorców rejestrowanych w prowadzonej przez organy administracyjne ewidencji. Nie zmienia to jednak faktu, że w obowiązującym stanie prawnym takie zróżnicowanie istnieje.
Tym niemniej konieczność zmian w tym zakresie została dostrzeżona i w uchwalonym przez Sejm RP a przygotowanym w Ministerstwie Sprawiedliwości projekcie ustawy z dnia 27 maja 2015 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny, ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (druk sejmowy nr 2678), który został przekazany do Senatu, zmodyfikowano uregulowanie przepisu art. 133 § 2a k.p.c. Przepis ma uwzględniać w swej treści przedsiębiorców będących osobami fizycznymi, którzy zarejestrowali działalność gospodarczą w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej, stanowiąc, że pisma procesowe dla przedsiębiorców i wspólników spółek handlowych, wpisanych do rejestru sądowego albo Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEIDG), doręcza się na adres udostępniany w rejestrze albo CEIDG, chyba że strona wskazała inny adres dla doręczeń. Zmiana ta pozwoli na doręczanie pism procesowych pod adres wskazany także w ewidencji. Wówczas, stosownie do poglądu wyrażonego w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 26 kwietnia 2006 r., V CZ 18/06, obowiązek wskazania w pierwszym piśmie procesowym, w danej sprawie, miejsca zamieszkania lub siedziby strony na podstawie art. 126 § 2 k.p.c., w odniesieniu do przedsiębiorców wpisanych do ewidencji na podstawie odrębnych przepisów, będzie też oznaczać powinność wskazania adresu tam podanego, stosownie do brzmienia zmienionego art. 133 § 2a k.p.c.
Z poważaniem
Wojciech Hajduk