W związku z interpelacją nr K7INT32798 Pana Tadeusza Arkita - posła na Sejm RP z dnia 28 maja 2015 r. w sprawie wskaźnika ograniczenia odpadów biodegradowalnych nieuwzględniającego wzrostu liczby ludności, na przykładzie gm. Michałowice, przedstawiam następujące wyjaśnienia.
Obowiązek ograniczenia składowania komunalnych odpadów ulegających biodegradacji wynika z art. 5 dyrektywy rady 1999/31/WE z dnia 26 kwietnia 1999 r. w sprawie składowania odpadów (Dz. Urz. WE L 182 z 16.07.1999, str. 1 i L 284 z 31.10.2003, str. 1), zgodnie z którym Polska zobowiązana jest osiągnąć poziom ograniczenia składowania komunalnych odpadów ulegających biodegradacji w 2010 r. do 75%, w 2013 r. do 50%, natomiast w 2020 r. do 35% w stosunku do masy tych odpadów wytworzonych w 1995 r. Przepisy ww. dyrektywy zostały transponowane do prawa polskiego przepisami ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz. U z 2013 r., poz. 1399, z późn. zm.). Przedmiotowy obowiązek został zapisany w art. 3c ust. 1, jako jedno z obowiązkowych zadań własnych gmin oraz w art. 9g jako obowiązek dla podmiotów odbierających odpady komunalne od właścicieli nieruchomości, którzy nie działają na podstawie umowy, o której mowa w art. 6f ust. 1 i nie świadczą takiej usługi w trybie zamówienia z wolnej ręki, o którym mowa w art. 6f ust. 2, czyli nieruchomości nie objętych zorganizowanym systemem odbioru odpadów przez gminę.
Sposób obliczania poziomu ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania został określony w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 25 maja 2012 r. w sprawie poziomów ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania oraz sposobu obliczania poziomu ograniczania masy tych odpadów (Dz. U. z 2012 r., poz. 676).
W świetle powyższego rozporządzenia, masę odpadów ulegających biodegradacji zebraną ze strumienia odpadów komunalnych z obszaru danej gminy i przekazaną do składowania w roku rozliczeniowym oblicza się na podstawie:
Należy zwrócić uwagę, że ustawa z dnia 1 lipca 2011 r. o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 152, poz. 897), która wprowadziła rozwiązania systemowe umożliwiające wdrożenie nowego systemu gospodarowania odpadami komunalnymi, zobowiązał gminy do gospodarowania odpadami komunalnymi wytworzonymi na ich terenie, a także do odpowiedniego kierowanie strumieniem odpadów do regionalnych instalacji do zagospodarowania odpadów komunalnych, tak aby ograniczyć ilość odpadów komunalnych, w tym ulegających biodegradacji, deponowanych na składowiskach odpadów. Zmieszane odpady komunalne powinny być kierowane do przetworzenia w instalacji do mechaniczno-biologicznego przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych lub do instalacji do termicznego przekształcania odpadów, co znacząco przyczynia się do ograniczenia składowania odpadów komunalnych ulegających biodegradacji.
Ponadto zgodnie z art. 105 ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (Dz. U. z 2013 r., poz. 21, z późn. zm.), odpady przed umieszczeniem na składowisku powinny być poddane procesowi przekształcenia fizycznego, chemicznego, termicznego lub biologicznego, co również ogranicza składowanie zmieszanych odpadów komunalnych zawierających znaczącą ilość odpadów ulegających biodegradacji.
Z dniem 1 stycznia 2013 r. wszedł w życie obowiązek zawarty w art. 122 ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach, zgodnie z którym zakazuje się składowania odpadów ulegających biodegradacji selektywnie zebranych, co przede wszystkim ma na celu zwiększenie kierowania strumienia tych odpadów do instalacji do przetwarzania selektywnie zebranych odpadów zielonych i innych bioodpadów i wytwarzania z nich produktu o właściwościach nawozowych lub środków wspomagających uprawę roślin.
Odpadami o kodzie 19 12 12 uwzględnianymi w obliczeniach są odpady powstałe po procesie mechaniczno-biologicznego przetworzenia zmieszanych odpadów komunalnych, przekazane do składowania:
Natomiast nie są wliczane do obliczeń masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazanych do składowania, odpady wytworzone w procesie biologicznego przetwarzania odpadów o kodzie 19 12 12, spełniające wymagania § 6 ust. 1 przedmiotowego rozporządzenia, które zgodnie z § 5 ust. 1 klasyfikowane są jako odpady o kodzie 19 05 99 (stabilizat). Odpady poddane procesowi biologicznego przetwarzania, które nie spełniają wymagań § 6 ust. 1 przedmiotowego rozporządzenia, nie są uznawane za stabilizat i klasyfikuje się je jako odpady o kodzie 19 12 12.
Przy właściwie prowadzonym procesie mechaniczno-biologicznego przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych, przetworzone zmieszane odpady komunalne osiągają kryteria dla stabilizatu, który nie jest wliczany do obliczeń poziomu ograniczenia składowania odpadów komunalnych ulegających biodegradacji kierowanych do składowania.
Jednocześnie, należy zauważyć, iż masę odpadów ulegających biodegradacji wytworzoną w 1995 r. oblicza się na podstawie liczby mieszkańców w 1995 r. na obszarze gminy z podziałem na mieszkańców gmin miejskich i wiejskich według danych GUS oraz współczynnika wytwarzania odpadów ulegających biodegradacji, który został przyjęty na podstawie Krajowego planu gospodarki odpadami. Odniesienie się w przedmiotowych obliczeniach do roku 1995 wynika z art. 5. ww. dyrektywy w sprawie składowania odpadów, który zobowiązuje kraje członkowskie do osiągania określonych poziomów ograniczenia składowania komunalnych odpadów ulegających biodegradacji w stosunku do masy tych odpadów wytworzonych w 1995 r.
W sytuacji, gdy w gminie w roku rozliczeniowym wytwarzanych jest więcej komunalnych odpadów ulegających biodegradacji niż w roku 1995, np. na skutek znacznego przyrostu ludności od roku 1995 r. czy też rozwoju turystyki, aby osiągnąć dopuszczalne poziomy składowania komunalnych odpadów ulegających biodegradacji nałożone obowiązkiem ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, gminy powinny, zgodnie z hierarchią sposobów postępowania z odpadami, stworzyć warunki przede wszystkim do selektywnego zbierania odpadów u „źródła”, w tym również odpadów ulegających biodegradacji, które mogą być przetwarzane w przydomowych kompostownikach lub wykorzystane do skarmiania zwierząt. Takie postępowanie nie tylko umożliwi ich właściwe zagospodarowanie, ale również zdecydowanie zmniejszy masę pozostałych zmieszanych odpadów komunalnych, którą w dalszej kolejności należy kierować do przetworzenia w instalacji do mechaniczno-biologicznego przetwarzania zmieszanych odpadów lub w instalacji do termicznego przetwarzania odpadów.
Należy również zwrócić uwagę, iż w hierarchii sposobów postępowania z odpadami, składowanie jest najmniej pożądanym sposobem ich zagospodarowania, w związku z czym gmina powinna prowadząc politykę w zakresie gospodarki odpadami na swoim obszarze stworzyć takie warunki, aby jak najmniej odpadów trafiało na składowisko i zadania określone w ustawie zostały zrealizowane.
Reasumując, należy podkreślić, iż przedmiotowe rozporządzenie nie określa limitu na wytwarzanie odpadów komunalnych dla istniejących gmin w Polsce, natomiast określa maksymalną masę odpadów ulegających biodegradacji ze strumienia odpadów komunalnych, możliwą do zeskładowania. W sytuacji, gdy gmina Michałowice wytworzyła w 2013 r. - 179 t odpadów komunalnych i równocześnie zeskładowała 179 t odpadów ulegających biodegradacji ze strumienia odpadów komunalnych (co wynika z przedmiotowego pisma), z pominięciem określonego od ponad 10 lat w prawie obowiązku przetworzenia tych odpadów i poddania wytworzonych odpadów procesom innym niż unieszkodliwianie na składowisku (np. recykling odpadów materiałowych), takie działania gminy należy uznać za niezgodne zarówno z hierarchią sposobów postępowania z odpadami, jak i z nowym systemem gospodarowania odpadami komunalnymi. Zatem, jeśli gmina przekazałaby cały strumień zmieszanych odpadów komunalnych pozostałych po selektywnej zbiórce „u źródła” (179 t) do instalacji termicznego przekształcenia lub instalacji do mechaniczno-biologicznego przetwarzania, w której prawidłowo byłby prowadzony proces, uzyskany odpad (stabilizat) nie byłby wliczany do poziomu ograniczenia składowania odpadów komunalnych ulegających biodegradacji i gmina wywiązałaby się z nałożonego przepisami prawa obowiązku w przedmiotowym zakresie.
Biorąc powyższe pod uwagę, zmiana rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 25 maja 2012 r. w sprawie poziomów ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania oraz sposobu obliczania poziomu ograniczania masy tych odpadów w przedmiotowym zakresie nie jest zasadna.
Janusz Ostapiuk
Podsekretarz Stanu
podpisano elektronicznie