Warszawa, 27-05-2015

Szanowny Panie Marszałku

W odpowiedzi na interpelację Pani poseł Marii Nowak z dnia 7 maja 2015 r., nr 32548, w sprawie przeprowadzania i finansowania badań w rodzinnych ośrodkach dziecka w czasie przeprowadzania spraw rozwodowych, uprzejmie informuję.

Obowiązkiem sądu w toku prowadzonego postępowania dowodowego jest ustalenie faktów mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy. Służyć temu mają dostępne i uzasadnione w danej sytuacji środki dowodowe.

O zakresie postępowania dowodowego w danej sprawie decyduje prowadzący ją sąd, w oparciu między innymi o złożone przez strony wnioski dowodowe.

Zasadność podejmowanych przez sąd czynności w toku postępowania dowodowego, w tym również zlecanie rodzinnemu ośrodkowi diagnostyczno - konsultacyjnemu przeprowadzenia badania i sporządzenia na jego podstawie opinii dotyczącej władzy rodzicielskiej, podlega jedynie kontroli judykacyjnej.

Sporządzona przez rodzinny ośrodek diagnostyczno – konsultacyjny opinia stanowi jeden z dowodów zarówno dla rozstrzygnięcia kwestii z zakresu władzy rodzicielskiej, jak i kontaktów rodziców z małoletnim.

Poprawność opinii opracowanej przez zespół ośrodka ocenia organ zlecający, którym może być sąd lub prokurator. Organ (sąd lub prokurator) decyduje również o zakresie przeprowadzonego badania, a w konsekwencji sporządzonej na jego podstawie opinii. W zakresie kompetencji organu zlecającego badania pozostaje także określenie tezy dowodowej oraz ocena przydatności danego wniosku dowodowego dla potrzeb konkretnego postępowania.

Przeprowadzane przez rodzinne ośrodki diagnostyczno - konsultacyjne badania stanowią jeden ze środków dowodowych. Opinia rodzinnego ośrodka diagnostyczno - konsultacyjnego, tak jak dowód z opinii biegłego, podlega ocenie sądu przy zastosowaniu art. 233 § 1 Kodeksu postępowania cywilnego, zwanego dalej K.p.c., na podstawie właściwych dla jej przedmiotu kryteriów zgodności z zasadami logiki i wiedzy powszechnej, poziomu wiedzy biegłego, podstaw teoretycznych opinii, a także sposobu motywowania oraz stopnia stanowczości wyrażonych w niej wniosków (postanowienie SN z dnia 7 listopada 2000 r. I CKN 1170/98, OSNC 2001, nr 4, poz. 64, uzasadnienie wyroku SN z dnia 15 listopada 2002 r., V CKN 1354/00).

Wyrażona w przepisie art. 233 K.p.c. zasada swobodnej oceny dowodów odnosi się do wyboru określonych środków dowodowych i do sposobu ich przeprowadzania.

Prawidłowość realizacji przez sąd wyrażonej w powołanym przepisie zasady swobodnej oceny dowodów podlega kontroli w toku instancji, stąd też popełnienie uchybienia przy jej stosowaniu strona postępowania może podnieść w formie zarzutu wnosząc określony środek odwoławczy.

Strony w toku postępowania mają prawo do składania przed sądem wyjaśnień oraz wypowiadania się odnośnie każdego przeprowadzonego dowodu, w tym do zgłaszania zarzutów i zastrzeżeń do opinii rodzinnego ośrodka diagnostyczno - konsultacyjnego.

Sąd uwzględniając zasadność zgłoszonych zarzutów w celu usunięcia występujących rozbieżności może dopuścić dowód z kolejnej opinii rodzinnego ośrodka diagnostyczno – konsultacyjnego, może również dopuścić dowód z opinii jednego lub kilku biegłych przewidzianych w art. 278 § 1 i nast. Kodeksu postępowania cywilnego.

Uznanie w tym przedmiocie zasadności wniosku strony, o zastąpieniu kompleksowej opinii rodzinnego ośrodka diagnostyczno – konsultacyjnego poprzez zlecenie biegłym opinii łącznej stosownie do przepisu art. 285 § 2 K.p.c. – również należy do sądu orzekającego.

W kontekście pytania zawartego w pkt 2 wskazać należy, że podstawą przeprowadzenia badań i sporządzenia opinii jest postanowienie sądu. Sąd decyduje o zakresie przeprowadzonego badania, a w konsekwencji sporządzonej na jego podstawie opinii. W zakresie jego kompetencji pozostaje bowiem określenie tezy dowodowej.

Sąd zleca sporządzenie opinii rodzinnemu ośrodkowi diagnostyczno – konsultacyjnemu działającemu w obszarze właściwości sądu okręgowego prowadzącego sprawę, co oznacza w praktyce zlecenie opinii temu ośrodkowi, w okręgu którego strony poddane badaniom mają miejsce zamieszkania. W przypadku zamieszkiwania stron w obszarach działania dwóch różnych sądów okręgowych praktyka wskazuje, że sądy kierują sprawy do tego ośrodka, w okręgu którego mają miejsce zamieszkania małoletnie dzieci poddane diagnozie.

Sąd, może po wysłuchaniu wniosków stron co do określenia liczby biegłych i ich wyboru dopuścić dowód z opinii biegłych, z tym, że sąd nie jest związany nawet zgodnym stanowiskiem stron w tej materii (art. 279 K.p.c).

W kontekście pytania zawartego w pkt 3 wskazać należy, że procedurę przeprowadzania badań w ośrodkach diagnostyczno - konsultacyjnych oraz standardy metodologiczne diagnozowania określają Standardy opiniowania w rodzinnych ośrodkach diagnostyczno-konsultacyjnych opracowane w marcu 2011 r. przy udziale sędziów sądów okręgowych, wizytatorów nadzoru pedagogicznego, ekspertów z Instytutu Ekspertyz Sądowych oraz pracowników naukowych Uniwersytetu Gdańskiego, Uniwersytetu Warszawskiego oraz Pracowni Testów Psychologicznych Polskiego Towarzystwa Psychologicznego.

Kwestie przeprowadzania badań małoletniego reguluje pkt 1.3.3 w/w Standardów, w którym wskazano, że w sytuacji, gdy zachodzi konieczność badania dziecka bez obecności rodzica, a rodzic nie wyraża na to zgody, badający odstępują od badania dziecka i wydają opinię na podstawie dostępnego materiału. Decyzja o badaniu małoletniego w obecności rodzica lub bez, leży w kompetencji opiniujących, którzy w zależności od badanego problemu, wieku małoletniego i jego kondycji psychofizycznej podejmują stosowne działania.

W zakresie problematyki dotyczącej ponoszenia przez stronę kosztów kontaktów rodzica z dzieckiem wskazać należy, że w sprawie ustalenia kontaktów z dzieckiem, w przypadku braku porozumienia rodziców lub innych osób, pod pieczą których dziecko się znajduje, rozstrzyga sąd opiekuńczy.

Niezależnie od władzy rodzicielskiej rodzice oraz ich dziecko mają prawo i obowiązek utrzymywania ze sobą kontaktów. Kontakty z dzieckiem obejmują w szczególności przebywanie z dzieckiem (odwiedziny, spotkania, zabieranie dziecka poza miejsce jego stałego pobytu) i bezpośrednie porozumiewanie się, utrzymywanie korespondencji, korzystanie z innych środków porozumiewania się na odległość, w tym ze środków komunikacji elektronicznej (art. 113 K.r.o.).

Osobista styczność z dzieckiem nie jest atrybutem władzy rodzicielskiej i rodzice mają prawo do kontaktów z dzieckiem nawet wtedy, gdy zostali pozbawieni władzy rodzicielskiej. Realizacja osobistej styczności z dzieckiem może następować w różnej formie, również przez określenie terminów i sposobu spotkań.

Sąd opiekuńczy rozstrzygający w sprawie kontaktów z dzieckiem ma kompetencje do zobowiązania rodziców, osoby uprawnionej do kontaktu z dzieckiem lub osoby, pod której pieczą dziecko pozostaje, do odpowiedniego zachowania (art. 582¹ § 2 K.p.c.). Zachowanie może polegać na zobowiązaniu osoby uprawnionej do kontaktu z dzieckiem lub osoby, pod której pieczą dziecko pozostaje, do pokrycia kosztów podróży i pobytu dziecka lub także osoby towarzyszącej dziecku, w tym kosztów powrotu do miejsca stałego pobytu.

Odnosząc się do wniosku o objęcie toczącego się przed Sądem Okręgowym w Katowicach postępowania w sprawie sygn. akt XVIII RC 2177/13 nadzorem Ministra Sprawiedliwości uprzejmie informuję, że zgodnie z ustawą z dnia 27 lipca 2001 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych - zwanej dalej: u.s.p., (t.j. Dz.U. z 2015 r., poz. 133) Minister Sprawiedliwości uprawniony jest do wykonywania zewnętrznego nadzoru administracyjnego nad działalnością administracyjną sądów, który obejmuje analizę i ocenę prawidłowości oraz skuteczności wykonywania przez prezesów sądów wewnętrznego nadzoru administracyjnego (art. 37f u.s.p.).

Zadania z zakresu wewnętrznego nadzoru administracyjnego, obejmujące m.in. takie czynności, jak badanie toku i sprawności postępowania w poszczególnych sprawach, powierzone zostały wyłącznie prezesom sądów i podległej im służbie nadzoru.

Przedmiotem żadnego z wyżej wymienionych rodzajów nadzoru nie może być działalność orzecznicza.

Z poważaniem

Wojciech Hajduk

/podpisano elektronicznie/