Warszawa, 07-05-2015

Odpowiadając na Pana wystąpienie z dnia 17 kwietnia br., znak: K7INT32249, dotyczące interpelacji poselskiej posła Tomasza Piotra Nowaka w sprawie zmiany wysokości dotacji na realizację zadań z zakresu świadczeń rodzinnych i zaliczek alimentacyjnych, uprzejmie wyjaśniam.

Przeprowadzane przez resort pracy i polityki społecznej analizy w zakresie stopnia wykorzystania przez gminy przysługującej im kwoty środków z budżetu państwa na koszty obsługi ustawy o świadczeniach rodzinnych, ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów, a od 15 maja 2014 r. także ustawy o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów potwierdzają występowanie zjawiska niepełnego wydatkowania przez wiele gmin należnej im kwoty środków na ten cel. Dalej również zauważa się, że gminy na koszty obsługi nie wykorzystują w znaczącym stopniu środków z tytułu zwrotów od dłużników alimentacyjnych należności z tytułu wypłaconych świadczeń z funduszu alimentacyjnego, stanowiących ich dochód własny.

Jak wynika ze sprawozdań rzeczowo-finansowych z realizacji ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów, a także ze sprawozdania z realizacji ustawy o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów, na koszty obsługi ww. ustaw gminy otrzymały w 2014 r. z budżetu państwa ogółem 292,4 mln zł. Natomiast ogólne wydatki gmin na koszty obsługi tych ustaw pokryte z dotacji z budżetu państwa wyniosły 283 mln zł (tj. 96,8%). Oznacza to, że gminy nie wykorzystał kwoty 9,4 mln zł z przysługujących im na ten cel środków z budżetu państwa. Środki z budżetu państwa na koszty obsługi ww. ustaw w pełni wykorzystało ok. 43% wszystkich gmin.

Spośród kwoty 83,3 mln zł, stanowiącej w 2014 r. dochód własny gmin z tytułu zwrotów od dłużników alimentacyjnych należności z tytułu wypłaconych świadczeń z funduszu alimentacyjnego, na koszty obsługi przeznaczonych zostało tylko 28,5 mln zł (tj. 34,2%). Mniej niż 1/5 wszystkich gmin na koszty obsługi przeznaczyła środki własne z tytułu zwrotów na poziomie nie niższym 70% tej kwoty.

Należy również zauważyć, że każdy wzrost wysokości świadczeń rodzinnych, kwot kryteriów dochodowych do nich uprawniających, kwot wypłacanych świadczeń z funduszu alimentacyjnego, czy też wprowadzenie nowych rodzajów świadczeń na rzecz rodziny albo nowych mechanizmów ich przyznawania prowadzi, co do zasady, do wzrostu wydatków z budżetu państwa na te świadczenia, a w konsekwencji również do wzrostu kwoty przysługującego odpisu w ramach 3-procentowego wskaźnika na koszty obsługi.

Od stycznia 2015 r. nastąpił znaczący wzrost wysokości świadczenia pielęgnacyjnego (do 1 200 zł miesięcznie), a tym samym m.in. i kwoty, od której ustalana jest wysokość składki na ubezpieczenia emerytalno-rentowe za osoby pobierające to świadczenia (kolejny wzrost kwoty świadczenia nastąpi w 2016 r.).

Obecnie trwają prace związane z przeprowadzeniem przypadającej na ten rok ustawowej weryfikacji kwot świadczeń rodzinnych oraz wysokości kryteriów dochodowych do nich uprawniających.

W 2016 r., zgodnie z zapowiedzą Prezesa Rady Ministrów – Pani Ewy Kopacz wygłoszoną w dniu 1 października 2014 r. podczas expose, wejdzie w życie nowe rozwiązanie w ramach systemu świadczeń rodzinnych - tzw. mechanizm „złotówka za złotówkę”, zgodnie z którym przekroczenie kryterium dochodowego spowoduje obniżenie wysokości otrzymywanych świadczeń rodzinnych zamiast ich całkowitego wycofania. Wysokość środków z budżetu państwa na obsługę świadczeń rodzinnych zwiększy się również po wejściu w życie od 2016 r. zmian w systemie świadczeń rodzinnych w zakresie nowego świadczenia dla osób niebędących uprawnionymi do zasiłku macierzyńskiego, tj. świadczenia rodzicielskiego. Projekty ustaw wprowadzające ww. rozwiązania zostały już przyjęte przez Radę Ministrów i skierowane do prac parlamentarnych.

Należy również mieć na uwadze obserwowany w ostatnich latach wzrost przeciętnej miesięcznej kwoty wypłacanego świadczenia z funduszu alimentacyjnego, wynikający z podwyższania przez sądy kwoty zasądzonych alimentów, co w konsekwencji również wpływa na wzrost środków z budżetu państwa na koszty obsługi.

Mając powyższe na względzie, uprzejmie informuję, że Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej nie prowadzi obecnie prac na rzecz zwiększenia do 5% wskaźnika odpisu z budżetu państwa na koszty obsługi ustawy o świadczeniach rodzinnych (a w konsekwencji również ustawy o ustaleniu i wypalcie zasiłków dla opiekunów), czy też ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów. W świetle obecnych rozwiązań, a także konstytucyjnej zasady równości, wydaje się, że nie jest również możliwe zróżnicowanie wartości wskaźnika odpisu na koszty obsługi od wielkości gminy. Z drugiej strony należy zauważyć, że im większa gmina, tym – co do zasady – więcej jej mieszkańców uprawnionych do pobierania określonych świadczeń, co w konsekwencji przekłada się na wzrost wydatków z budżetu państwa na te świadczenia, a w konsekwencji na wyższą kwotę przysługujących gminie środków na koszty obsługi.

Jednocześnie w perspektywie co najmniej rocznej od wejścia w życie ww. zmian planuje się przeanalizowanie danych na temat ponoszonych przez gminy wydatków na koszty obsługi ww. ustaw, z uwzględnieniem źródła ich finansowania.