Warszawa, 01-04-2015
Szanowny Panie Marszałku,
w odpowiedzi na interpelację numer 31505 Posła na Sejm RP Pani Anny Bańkowskiej w sprawie niestosowania nowych przepisów w postępowaniu dotyczącym przestępstw na tle seksualnym, przekazaną przy piśmie Sekretarza Stanu Szefa Gabinetu Politycznego Prezesa Rady Ministrów Pana Marcina Kierwińskiego (sygn. SPRM-4810-1340/15), z upoważnienia Prezesa Rady Ministrów, w porozumieniu z Ministrem Sprawiedliwości uprzejmie przedstawiam następujące informacje.
Przywołany w wystąpieniu Raport z badań aktowych przeprowadzonych na zlecenie Pełnomocnika Rządu do Spraw Równego Traktowania pn.: „Odmowy wszczęcia i umorzenia postępowań w sprawach o zgwałcenia popełnione po zniesieniu wnioskowego trybu ścigania”, zwany dalej Raportem, dotyczy okresu od dnia 27 stycznia 2014 r., tj. wejścia w życie ustawy z dnia 13 czerwca 2013 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz ustawy – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. poz. 849), do dnia 5 września 2014 r. Badania aktowe, będące podstawą Raportu zostały przeprowadzone w 11 jednostkach, gdzie występowało co najmniej 5 spraw, w których odmówiono lub umorzono postępowanie, z 4 prokuratur apelacyjnych (gdańskiej, krakowskiej, lubelskiej, warszawskiej) i 6 okręgów prokuratur okręgowych (elbląskiej, gdańskiej, krakowskiej, lubelskiej, warszawskiej, warszawsko-praskiej).
W tym miejscu należy wskazać, że materiały źródłowe wykorzystane do przygotowania Raportu stanowiły tylko wybrane protokoły z zaledwie 62 postępowań przygotowawczych, nie zaś kompletne akta dotyczące zgwałceń popełnionych po 27 stycznia 2014 roku, według stanu na dzień 5 września 2014 roku. Wymaga również podkreślenia, że przedmiotowe dane obejmowały okres, tuż po wejściu w życie ustawy o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz ustawy – Kodeks postępowania karnego, tj. okres obowiązywania przepisów przejściowych wprowadzonych ww. ustawą. Ponadto, w Raporcie brakuje danych dotyczących liczby przypadków odmowy wszczęcia oraz umorzenia postępowania w omawianym typie spraw, obejmujących poprzedni okres w stosunku do badanego.
Z uwagi na powyższe, w opinii Ministerstwa Spraw Wewnętrznych przedmiotowy Raport mimo, że bardzo istotny, jest jednakże opracowaniem fragmentarycznym.
Niezależnie od powyższego należy podkreślić, że wnioski zawarte w Raporcie zostały wykorzystane przez Komendę Główną Policji (KGP), jako cenne wskazówki dotyczące błędów popełnianych przez funkcjonariuszy Policji, w zakresie stosowania nowych przepisów.
Z informacji przekazanych przez KGP wynika, że w celu wyeliminowania przypadków uchybień w zakresie stosowania znowelizowanej procedury karnej w postępowaniach przygotowawczych prowadzonych w sprawach o zgwałcenia, Zastępca Dyrektora Biura Służby Kryminalnej KGP zwrócił się do komendantów wojewódzkich Policji oraz Komendanta Stołecznego Policji o podjęcie stosownych działań nadzorczych nad prawidłowością realizacji czynności procesowych, wykonywanych w postępowaniach przygotowawczych o ww. czyny. Zwrócono w szczególności uwagę na konieczność prawidłowego wypełniania formularzy protokołów, w tym m.in. protokołu przyjęcia ustnego zawiadomienia o przestępstwie, zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa.
Ze stanowiska KGP wynika ponadto, że w celu podniesienia świadomości funkcjonariuszy Policji w zakresie obowiązujących regulacji oraz umiejętności właściwego stosowania przepisów ustawy o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz ustawy – Kodeks postępowania karnego, planowane jest zorganizowanie we wszystkich garnizonach Policji stosownych warsztatów szkoleniowych przeznaczonych dla policjantów realizujących czynności służbowe związane ze zwalczaniem przestępczości przeciwko wolności seksualnej i obyczajności. Zgodnie z przyjętymi założeniami, program ww. szkoleń będzie obejmował zarówno procedurę postępowania funkcjonariuszy Policji z ofiarą przemocy seksualnej, jak i doskonalenie kompetencji policjantów w zakresie czynności podejmowanych w tego rodzaju sprawach.
Należy podkreślić, że problematyka ochrony ofiar przemocy seksualnej w postępowaniach przygotowawczych pozostaje w szczególnym zainteresowaniu Biura Służby Kryminalnej KGP. Funkcjonariusze wskazanego Biura m.in. biorą udział w pracach nad projektem nowych procedur postępowania placówek medycznych oraz procedur postępowania Policji z osobą, która doświadczyła przemocy seksualnej, realizowanych przez Biuro Pełnomocnika Rządu do Spraw Równego Traktowania. Powyższe procedury będą stanowić, zarówno ważny dokument o charakterze instruktażowym, służący funkcjonariuszom Policji podejmującym czynności z udziałem osób pokrzywdzonych przestępstwem na tle seksualnym, jak również przyczynią się do poprawy jakości podejmowanych przez nich działań. W projekcie Procedur postępowania Policji z osobą, która doświadczyła przemocy seksualnej zawarto m.in. zapis mówiący o tym, że Policja powinna zapewnić i zagwarantować osobie pokrzywdzonej:
Przedstawiając powyższe pragnę jednocześnie poinformować, że Minister Sprawiedliwości odnosząc się do omawianego Raportu wskazał, że prezesi sądów apelacyjnych oraz sądów okręgowych w toku odbywanych spotkań z przedstawicielami Ministra Sprawiedliwości, w okresie od czerwca 2014 roku do lutego 2015 roku nie zgłaszali jakichkolwiek uwag lub postulatów dotyczących sposobu realizacji rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 18 grudnia 2013 r. w sprawie sposobu przygotowania przesłuchania przeprowadzanego w trybie określonym z art. 185a-185c Kodeksu postępowania karnego (Dz. U. poz. 1642).
Jednocześnie pragnę poinformować, że w opinii Ministra Sprawiedliwości obecnie obowiązujące przepisy prawa precyzyjnie regulują kwestie obowiązku rejestrowania przebiegu przesłuchań ofiar przestępstw przeciwko wolności seksualnej (art. 147 § 2a k.p.k.), nie pozostawiając w tym zakresie żadnych wątpliwości interpretacyjnych, co do obowiązku ich rejestrowania. Nie zachodzi zatem niebezpieczeństwo, że zapisy protokołu nie będą odzwierciedlały przebiegu czynności.
Ponadto z uzyskanych informacji wynika, że Minister Sprawiedliwości analizując postulaty Pełnomocnika Rządu do spraw Równego Traktowania nie znalazł podstaw do interwencji legislacyjnej w zakresie znamion przestępstwa z art. 197 § 2 k.k. uznając, że w doktrynie pojęcie „brak zgody” jest powszechnie uznawane za niewypowiedziane znamię czynów skierowanych przeciwko wolności seksualnej. Jednocześnie wskazał, że kodeksowe znamiona określające sposób działania sprawcy przestępstw przeciwko wolności seksualnej zostały sformułowane w sposób zgeneralizowany, dopuszczający możliwość zdekodowania wszelkich przypadków niedobrowolnych kontaktów seksualnych.
Przedstawiając powyższe należy jednocześnie wskazać, że Minister Sprawiedliwości podzielił pogląd Pełnomocnika Rządu do Spraw Równego Traktowania o potrzebie podjęcia działań mających na celu maksymalne skrócenie czasu pomiędzy złożeniem przez prokuratora wniosku o przesłuchanie osoby pokrzywdzonej, a wyznaczeniem terminu przesłuchania takiej osoby i dokonania w tym zakresie stosownej interwencji legislacyjnej w Regulaminie urzędowania sądów powszechnych.
Z poważaniem,
MINISTER
SPRAW WEWNĘTRZNYCH
z up. Grzegorz Karpiński
Sekretarz Stanu