Warszawa, 24-03-2015
w odpowiedzi na interpelację poseł Anny Bańkowskiej z dnia 10 marca 2015 r. nr 31503 w sprawie zasad udzielania kredytów studenckich, przedstawiam poniższe informacje.
System pożyczek i kredytów studenckich został ustanowiony ustawą z dnia 17 lipca 1998 r. o pożyczkach i kredytach studenckich (Dz. U. Nr 108, poz. 685, z późn. zm.) w celu rozszerzenia dostępu do szkolnictwa wyższego. W ciągu szesnastu lat funkcjonowania systemu kredytów studenckich banki udzieliły kredytu blisko 382 tysiącom studentów i doktorantów.
Kredyty studenckie udzielane są przez banki komercyjne z dopłatą do oprocentowania z budżetu państwa. W tym celu, w Banku Gospodarstwa Krajowego został umiejscowiony Fundusz Pożyczek i Kredytów Studenckich. Z Funduszu pokrywane są przede wszystkim dopłaty do odsetek oraz umorzeń spłaty kredytów studenckich. Kredyt studencki jest wypłacany maksymalnie przez okres 6 lat, a w przypadku studiów doktoranckich – przez okres 4 lat. Rata kredytu jest ustalana corocznie w drodze rozporządzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego i w roku akademickim 2014/2015 wynosi ona 600 zł miesięcznie. Warunkiem otrzymywania kredytu jest posiadanie statusu studenta lub doktoranta potwierdzone ważną legitymacją studencką lub doktorancką. Spłata kredytu rozpoczyna się standardowo po upływie dwóch lat od daty ukończenia studiów, zaś liczba rat spłaty kredytu stanowi dwukrotność liczby wypłaconych rat kredytu. W okresie pobierania kredytu oraz w trakcie dwuletniego okresu karencji odsetki od kredytu spłacane są przez budżet państwa. W okresie spłaty kredytu odsetki spłacane przez kredytobiorcę są naliczane w wysokości 1/2 stopy redyskontowej weksli Narodowego Banku Polskiego, która wynosi obecnie 1,75%. Ww. ustawa daje pierwszeństwo do otrzymania kredytu studenckiego studentom o niskich dochodach na osobę w rodzinie. W związku z tym corocznie ustalany jest próg dochodu uprawniający do otrzymania kredytu studenckiego. W roku akademickim 2013/2014 wynosił on 2300 zł, a w roku 2014/2015 – 2500 zł.
Powyższy dochód jest ustalany – podobnie jak w przypadku ubiegania się o świadczenia pomocy materialnej w uczelniach – na podstawie ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2015 r. poz. 114) i jest to dochód „netto”, a więc pomniejszony o koszty uzyskania przychodu, należny podatek dochodowy od osób fizycznych, składki na ubezpieczenia społeczne niezaliczone do kosztów uzyskania przychodu oraz składki na ubezpieczenie zdrowotne, a w przypadku dochodu z działalności podlegającej opodatkowaniu na podstawie przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne – o należny zryczałtowany podatek dochodowy i składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne. Dalsze pomniejszanie przychodów, np. o ponoszone opłaty za usługi edukacyjne związane z kształceniem studentów lub uczestników studiów doktoranckich, byłoby zatem nieuzasadnione i mogłoby rodzić wątpliwości konstytucyjne, zwłaszcza że nie wszyscy studenci ubiegający się o kredyt lub stypendium socjalne ponoszą koszty takich opłat.
Należy przy tym podkreślić, iż maksymalna wysokość dochodu na osobę w rodzinie uprawniająca do otrzymania kredytu studenckiego ustalana jest na poziomie niemal trzykrotnie wyższym niż maksymalny dochód uprawniający do otrzymania bezzwrotnej pomocy materialnej w postaci stypendium socjalnego. Z tego względu odsetek osób, które nie otrzymały kredytu z uwagi na zbyt wysokie dochody na osobę w rodzinie, jest niewielki i wynosi w ostatnich latach od 2,9% do 6,2%.
Pragnę poinformować, iż system kredytów studenckich w obecnej formie w pełni odpowiada na zapotrzebowanie studentów i doktorantów. Kredyty studenckie są bowiem uzupełniającą formą wsparcia kształcenia studentów i doktorantów ze środków budżetu państwa w celu rozszerzenia dostępu do szkolnictwa wyższego. Podstawowym instrumentem realizującym wskazany cel jest system bezzwrotnej pomocy materialnej dla studentów i doktorantów, którego beneficjenci mogą korzystać z różnych form wsparcia finansowego (stypendium socjalnego, stypendium specjalnego dla osób niepełnosprawnych, stypendium rektora dla najlepszych studentów/stypendium dla najlepszych doktorantów, stypendium ministra za wybitne osiągnięcia oraz zapomogi). Dzięki wysoce preferencyjnym warunkom system stanowi doskonałą alternatywę dla osób, które nawet nieznacznie przekroczyły maksymalny próg dochodu uprawniający do pomocy materialnej przewidzianej w uczelniach. Warto przy tym podkreślić, iż – po uzyskaniu decyzji kredytowej – system kredytów studenckich zapewnia stałe, najczęściej kilkuletnie finansowanie studiów, bez okresowego badania dochodów, jak to ma miejsce w przypadku stypendiów socjalnych. Ponadto przepisy przewidują szereg innych ułatwień pozwalających na zmniejszenie obciążeń związanych ze spłatą kredytu:
Natomiast odsetki spłacane przez kredytobiorcę wynoszą obecnie zaledwie 0,875%, co czyni kredyt studencki jednym z najniżej oprocentowanych kredytów w Polsce.
Pragnę podkreślić, iż coroczne ustalanie progu dochodu uprawniającego do otrzymania kredytu przy ubieganiu się o kredyt studencki jest zasadne. Zmniejsza to zagrożenie potencjalnym wykorzystywaniem kredytu w celach sprzecznych z założeniami ustawy o pożyczkach i kredytach studenckich, np. w celach inwestycyjnych. W przypadku braku regulacji przez Ministra kwoty dochodu uprawniającego do uzyskania niskooprocentowanego kapitału w postaci kredytu studenckiego środki podatników mogłyby być wykorzystane w sposób nieracjonalny i nieefektywny.
Należy dodać, iż spośród wszystkich udzielonych w latach 1998–2014 kredytów studenckich (382 tys.), w całości spłaconych zostało ok. 228 tysięcy. Oznacza to, iż z systemu korzysta nadal ok. 154 tysiąca osób, z czego w trakcie karencji lub spłaty jest około 76 tysięcy osób. Dokonane w ostatnich latach zmiany w systemie bezzwrotnej pomocy materialnej dla studentów i doktorantów, o której mowa w ustawie – Prawo o szkolnictwie wyższym, polegające m. in. na podwyższeniu progów dochodów uprawniających do otrzymania świadczeń socjalnych, ułatwiły dostęp do bezzwrotnej pomocy materialnej. Pragnę przy tym zauważyć, iż w wyniku zmian demograficznych populacja studentów stopniowo maleje. W latach 2010–2013 zanotowano ponadosiemnastoprocentowy spadek liczby studentów, a w samym 2013 roku – ośmioprocentowy. Natomiast odsetek liczby studentów i doktorantów pobierających kredyt utrzymuje się w ostatnich trzech latach na poziomie ok. 5%.